روغن موتور را بهتر بشناسیم

مطلبی که می خوانید شما را با باورهای نادرستی که بیشتر توسط تولیدکنندگان روغن موتور و صاحبان مراکز تعمیرات بوجود آمده و گسترش یافته است، آشنا می کند و می تواند کمک مهمی به نگهداری بهتر از اتومبیل شما بنماید.
● تاریخچه
از زمانی که سازندگان خودروهای شخصی و مسافربری دارای موتور درونسوز مجبور به تولید موتورهایی کوچکتر، با کاربرد بهتر سوخت، آلایندگی کمتر و بادوام تر شده اند، نیاز موتورها به روغنکاری نیز به طور چشمگیری تغییر کرده است. این تغییرات در موتور موجب تولید روغن موتورهایی شد که برای موتورهایی با پیچیدگی بیشتر، دمای بالاتر و دور موتور سریعتر مناسب باشند.
‌این نوع روغنها دارای مواد افزودنی هستند که به خصوص هنگام روشن کردن موتور از فرسودگی آن جلوگیری میکند، چسبندگی بین قطعات را حفظ کرده و با معلق نگهداشتن دوده و مواد آلاینده حاصل از احتراق، به عبور و شسته شدن آنها از بخشهای داخلی موتور کمک میکند. این خواص موجب میشوند که فاصله بین دو تعویض روغن افزایش یابد.
● کثیف شدن
مهمترین دلیل برای تعویض روغن، جلوگیری از ایجاد لجن در آن است. دانستن دلیل و چگونگی شکل گیری این لجن یا رسوبات گل و لای مانند در روغن و جلوگیری از آن بسیار مهم است.
● چگونه از ایجاد لجن جلوگیری کنیم
مواد افزوده شده به روغنهای پاک کننده در واقع تمام ذرات آلاینده را از بخشهای داخلی موتور "میشوید" و این ذرات را تا زمان تعویض شدن روغن به صورت معلق درون خود نگه میدارد. دانستن این نکته بسیار مهم است که این ذرات ریزتر از آن هستند که موتور را فرسوده کنند اما موجب تیره شدن رنگ روغن میشوند. پس در عین اینکه تیرگی رنگ روغن دلیل کثیفی فراوان آن نیست، اما راه ساده جلوگیری از لجنی شدن روغن در اثر اشباع شدن از این ریزه های دوده و مواد آلاینده، تعویض به موقع آن است.
‌تنها راه تشخیص اشباع شدگی روغن، تجزیه آن است، پس مطمئن ترین کار، رعایت برنامه تعمیرکار یا تعویض روغنی است. به یاد داشته باشید که مواد آلاینده حاصل ترکیب سوخت با هواست و روغنهای ترکیبی یا Synthetic از تولید آن جلوگیری نمیکند. این نوع روغنها شاید از نظر ظرفیت بیشتر نگهداری ذرات معلق بر روغنهای معمولی ارجحیت داشته باشد اما فاصله زمانی دو تعویض روغن را آنقدرها هم طولانی نمیکند.
● از چه روغنی استفاده کنیم
روغن موتور به انواع مختلف تقسیم میشود که رایج ترین آن روغنی است که از نفت خام گرفته شده و روغن معدنی یا مینرال mineral oil نام دارد. علاوه بر این روغن، انواع دیگری از روغنهای موتور وجود دارند که در اینجا به معرفی کوتاه آنها میپردازیم.
● روغنهای پاک کننده - Detergent oil
درواقع تمام روغنهای جدیدی که عنوان روغن چند وزنه یا Multi-weight عرضه میشوند (روغنهایی که افزودن پلیمر میتوانند در دماهای مختلف، وزن متفاوتی داشته باشند و در نتیجه در مقابل تغییرات دما مشکلی نخواهند داشت) نوعی روغن پاک کننده هستند، این روغنها دوده را از بخشهای داخلی موتور پاک میکنند و آنها را به صورت معلق در درون خود نگه میدارند.
‌این ذرات به قدری ریز هستند که توسط فیلتر روغن گرفته نمیشوند و تا زمات تعویض روغن در آن باقی میمانند. این ذرات هرچند موجب تیره شدن روغن میشوند، اما به موتور آسیبی نمیرسانند. اما اگر روغن از آنها اشباع شود، ذرات اضافه در قسمتهای داخلی موتور باقی میمانند.
● درجه غلظت ، چسبندگی یا Viscosity روغن
درجه غلظت با دو شماره مشخص میشوند، یک شماره نمایانگر غلظت روغن در سرماست و با حرف W نشانه winter (زمستان) مشخص شده است، شماره بعدی نشانه درجه غلظت روغن در دمای عملیاتی است. هرچه این رقم بزرگتر باشد، غلظت روغن بیشتر خواهد بود.
● مواد تعدیل کننده غلظت
برای محافظت از موتور در زمان روشن کردن موتور، روغن باید در زمان خنک بودن رقیقتر بوده و به سادگی روان شود. به همین منظور هنگام ساخت روغن مواد تعدیل کننده غلظت هم به آن می افزایند تا روغن در زمان خنکی روانتر شود و در عین حال با داغ شدن بیش از حد رقیق نشود.
● در نظر گرفتن آب و هوا
به طوری که در کتابچه راهنمای خودرو و همچنین راهنماهای مراکز خدمات اتوموبیل آمده است، در هر آب و هوا، روغن خاصی به کار میرود. در نقاط گرم، روغنی با غلظت ۱۰W۳۰ میتواند جانشین قابل قبولی برای روغن ۵W۳۰ باشد و بدون هیچ تاثیر نامطلوبی مورد مصرف قرار گیرد.
‌در گذشته و قبل از تولید روغنهای چند وزنه، چنین معمول بود که روغنی مخصوص تابستان و روغنی برای زمستان مصرف شود. اما درحال حاضر دیگر چنین ضرورتی وجود ندارد. با وجود این، اگر شما به دلیل اینکه در مکانی گرم زندگی میکنید، از روغن ۱۰W۳۰ استفاده میکنید و تصمیم دارید به مکانی بسیار سرد سفر کنید، حتما روغن موتور را با نوع ۵W۳۰ جایگزین کنید.
●آیا غلیظتر بودن روغن به معنای بهتر بودن آن است؟
این روزها دیگر غلظت روغن دلیل کیفیت بهتر آن نیست زیرا روغنهای جدید به علت کم شدن فاصله بین دو قطعه، رقیقتر ساخته میشوند. استفاده از روغن غلیظ موجب کند شدن حرکت روغن شده و در نتیجه فشار روغن افزایش میابد. البته در یک موتور کهنه، استفاده از روغن غلیظ مشکلی به وجود نمی آورد زیرا قطعات در اثر کار زیاد فاصله بیشتری پیدا کرده اند.
● افزودنیهای روغن
در این مورد تحت تاثیر تبلیغات قرار نگیرید و هرگز مواد افزودنی به روغن اضافه نکنید. این مواد هیچ سودی ندارند اما از طرفی موجب اختلال در کار افزودنیهایی که از ابتدا در روغن وجود داشته اند میشوند.
● روغنهای سینتتیک - Synthetic
این نوع روغن از ترکیبات شیمیایی هیدروکربنها ساخته میشود و بر خلاف روغنهای طبیعی، از نفت خام به دست نمی آید. از آنجایی که این روغنها از مواد مختلفی ساخته میشوند، طبعا دارای خواص متفاوتی هم هستند و هر یک از آنها دارای محسنات و ایرادهای خاص خود است. اما در کل نوعی كه برپایه Poly alpha olefins(PAO) ساخته شده و دارای كمی نمک آلی Ester است، بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
● مزایای روغن سینتتیک
روغن سینتتیک در اصل برای موتورهای کارآمد ماشینهای مسابقه و موتور جت ساخته شد. کمپانی موبیل Mobil (دومین کمپانی نفتی بزرگ جهان که اکنون با کمپانی اکسون Exxon ادغام شده است) در سالهای ۱۹۷۰ کوشش کرد که این مصرف این نوع روغن را برای استفاده در اتوموبیلهای معمولی هم رواج دهد.
‌در صورتی که شما خودرویی با موتور کارآمد و قوی داشته باشید یا از وسیله نقلیه خود در آب و هوای بسیار سرد استفاده میکنید، روغن سینتتیک انتخاب مناسبی خواهد بود. این نوع روغن در مقابل تجزیه بر اثر حرارت مقاوم بوده و در هوای بسیار سرد بهتر روان میشود. اما استفاده از روغن سینتتیک در هوای معتدل و برای موتورهای معمولی، هیچ مزیت خاصی ندارد.
‌به طور خلاصه، استفاده از روغن سینتتیک موجب میشود که شما از به کار بردن روغنی که از سر موتورتان هم زیاد است بسیار شاد باشید، اما بدانید که اینکار از فرسودگی موتور جلوگیری نکرده و عمر آنرا طولانی نخواهد کرد. نکته دیگر اینکه، فاصله زمانی تعویض روغن سینتتیک کمی بیشتر از روغنخای دیگر است، اما فراموش نکنید که این روغنها هم آلوده میشوند و این تفاوت زمان آنقدرها هم چشمگیر نیست. در این زمینه بیشتر از اینکه به گفته تبلیغات توجه کنید، با تعمیر کار خود برنامه ریزی کنید.
● روغنهای نیمه سینتتیک
این روغن از ترکیب روغن مینرال و سینتتیک تهیه میشود و با وجود اینکه فاقد بعضی از مزایای روغن سینتتیک است، اما در عوض نسبت به روغن معدنی کارایی بهتری دارد. بیشترین استفاده آن درخودروهایی نظیر وانت و انواع خودروهای سنگین مانند پاترول به کار میروند.
توجه کنید که در دفترچه راهنمای بعضی خودروها، نوع روغن مناسب آن نوشته شده است. اگر خودرویی برای روغن سینتتیک طراحی شده باشد، به هیچ وجه نباید از روغن نیمه سینتتیک در آن بریزید.
● فیلترها
فیلتر روغن نیز در زمانهایی که در دفترچه راهنما توصیه شده یا بنا به تشخیص تعمیرکار، به تعویض نیاز دارد و در انواع مختلفی عرضه میشود :
۱ـ فیلترهای اصل (یا به قول خودمان فابریک) : لازم به توضیح نیست که این فیلترها معمولا بهترین انتخاب هستند
۲ـ فیلترهای یدک سازان : این فیلترها که توسط کارخانه های مختلف سازنده قطعات یدکی ساخته میشوند، از کیفیتهای متفاوتی برخوردارند. در بسیاری از موارد، سازندگان خودرو هم قطعات خود را از این کارخانه ها تهیه میکنند.
۳ـ فیلترهای تولید شده در بخش جنبی : اینها فیلترهایی هستند که توسط سازندگان روغن موتور و به عنوان تولیدات جنبی، ساخته میشوند و در واقع کیفیت بدی ندارند. این فیلترها به عنوان کالای همراه به تعویض روغنیها داده میشود و معمولا شما آنها را در مغازه لوازم یدکی نمیبینید، اما در ایستگاههای تعمیراتی و تعویض روغنیها فراوانند.
● خلاصه مطلب اینکه ...
۱. لزوما نباید روغن را پس از ۵۰۰۰ کیلومتر یا هنگام سیاه شدن تعویض کنید.
۲. از برنامه تعویض روغن که در دفترچه راهنمای خودرو آمده یا محل خدمات خودرو خود پیروی کنید.
۳. اگر خودتان کار تعویض روغن را انجام میدهید، روغن و فیلتر را زمانی که قصد تعویض دارید تهیه کنید. کارت روش نگهداری از خودرو را همواره نگه دارید و طبق دستور آن عمل کنید.
۴. روغنی که تهیه میکنید استاندارد باشد و همان نوع روغنی باشد که برای خودروی شما و آب و هوای محل سکونتتان مناسب است. از تعویض روغنیهایی که قصد دارند نوع خاصی از روغن را به شما تحمیل کنند، بپرهیزید.
۵. از افزودنیهای روغن استفاده نکنید.
۶. از فیلترهای اصل یا انواع یدک معتبر استفاده کنید. مراقب باشید که در این مورد، شنیدن یک نام آشنا برای فیلتر به معنای این است که فیلتر از نوع تولیدات جانبی است!
۷. روغن سینتتیک برای موتورهای قوی و کارآمد یا آب و هوای بسیار سرد مناسب است، در غیر این صورت فایده خاصی دربر ندارد.
۸. از مواد شوینده موتور استفاده نکنید.

منبع : سایت فریا