اروپا در برابر سیا

این گزارش درمیان گزارش های متعددی به چاپ رسید كه رسانه های آمریكایی در هفته های اخیر درباره موضوع شكنجه و ابعاد حقوقی واخلاقی آن منتشر كردند. روزنامه واشنگتن پست در گزارشی مفصل اطلاعاتی را منتشر كرد كه اكنون سیا را در آستانه محاكم قضائی قرار داده است. این روزنامه نوشت، سیا بعضی از مهم ترین دستگیرشدگان القاعده را به طور پنهانی در زندان هایی در شرق اروپا بازجویی می كند.این زندان های مخفی بخشی از نظام زندان های مخفی است كه چهار سال پیش توسط سیا تأسیس شده و پایگاه هایی در هشت كشور ازجمله تایلند و افغانستان دارد و چند كشور دمكراتیك شرق اروپا را دربرمی گیرد. اطلاعات مربوط به این نظام مخفی از عموم مردم ،مسئولان خارجی و تقریبا همه اعضای كنگره كه قانونا مسئول نظارت بر فعالیت های مخفی سیا هستند، پنهان داشته شده است.از موقعیت این پایگاه ها و حتی وجود آنها كه در اطلاعات طبقه بندی شده كاخ سفید، سیا، دستگاه قضائی و مدارك كنگره «پایگاه های سیاه» خوانده می شوند، فقط تعداد معدودی از مقامات آمریكایی مطلع هستند؛ در كشورهای میزبان این پایگاه ها هم فقط رئیس جمهور و تعدادی از مسئولان اطلاعاتی از این پایگاه ها خبر دارند.سیا و كاخ سفید با اشاره به ملاحظات امنیت ملی و اهمیت این برنامه، كنگره را از تقاضا برای به پرسش كشیدن سیا در جلسات علنی درباره شرایط بازجویی این زندانیان منصرف كرده است. درنتیجه درباره هویت بازداشت شدگان، شیوه های بازجویی یا روند تصمیم گیری درباره مدت زمان و چگونگی بازداشت ها هیچ اطلاعاتی وجود ندارد.بعد از فاش شدن رسوایی های زندان ابوغریب و گوانتانامو، وزارت دفاع آمریكا چندین گزارش علنی درباره بازجویی ها و زندان هایش منتشر كرد. اما سیا حتی وجود این «پایگاه های سیاه» را هم تأیید نكرده است.فاش شدن بدرفتاری با زندانیان در عراق و افغانستان، توجه رسانه های داخلی آمریكا و گروه های حقوق بشر و كشورهای خارجی را به وضعیت مبهم فعالیت های سیا جلب كرد. این نگرانی ها وقتی شدت گرفت كه دیك چنی معاون رئیس جمهور و پورترگراس رئیس سیا از كنگره خواستند كارمندان و مأموران سیا را از قانون تأیید شده توسط ۹۰ سناتور كه درباره ممنوعیت رفتار خشونت آمیز و توهین كننده با هر زندانی در اختیار آمریكا، مستثنی كند.در آمریكا نگهداری زندانیان در زندان های مخفی و منزوی كردن آنها غیرقانونی است، به همین دلیل سیا آنها را به خارج می فرستد. این درحالیست كه براساس قوانین كشورهای میزبان زندان های مخفی سیا، اقدامات این سازمان در این كشورها هم غیرقانونی است و زندانیان از حق داشتن وكیل برخوردارند. این كشورهای میزبان هم مانند آمریكا كنوانسیون منع شكنجه سازمان ملل را امضا كرده اند. اما بازجویان سیا در پایگاه های خارجی اجازه استفاده از «تكنیك های پیشرفته بازجویی» این سازمان را دارند، بعضی از این تكنیك ها همچون شكنجه با آب كه در آن زندانی در حالت غرق شدن قرار می گیرد، از سوی سازمان ملل ممنوع اعلام شده است.
بعضی از این دستگیرشدگان كه توسط سیا به پایگاه های خارجی منتقل شده اند بعد از آزادی، از شكنجه خود خبر داده اند.در دو سال گذشته كه گوشه هایی از اخبار مربوط به این پایگاه های مخفی از طریق رسانه های آمریكایی منتشر شده است، پارلمان های كانادا، ایتالیا، فرانسه، سوئد و هلند تحقیقاتی را درباره این فعالیت ها شروع كرده اند. موضوع این تحقیقات عملیات های مخفی سیا در دستگیری شهروندان یا افراد مقیم این كشورها و انتقال آنها به زندان های سیا بوده است. در پی انتشار گزارش واشنگتن پست این واكنش ها شدت گرفت. در هفته های اخیر چند دولت اروپایی تحقیقاتی درباره پروازهای سیا بر فراز این كشورها را شروع كرده اند. چندی پیش ایتالیا رسما خواستار استرداد تعدادی از مأموران سیا از آمریكا شد. این درخواست در پی ماجرای آدم ربایی سیا در میلان صورت گرفت. در فوریه سال ،۲۰۰۳ مأموران سیا به عنوان بخشی از فعالیت مخفی خود یك پناهنده مصری را در خیابان های میلان ربودند و آن را برای بازجویی به پایگاه های مخصوص خود بردند. سیلویو برلوسكنی رئیس جمهور ایتالیا دوستانه از دولت آمریكا خواست به تمامیت ارضی این كشور احترام بگذارد. اما دو هفته پیش مقامات مسئول ایتالیا رسما خواستار استرداد ۲۲ مقام آمریكایی از آمریكا به ایتالیا شدند. بسیاری از این ۲۲ تن را مأموران سیا تشكیل می دهند. بعد از ایتالیا، آلمان هم وارد این صحنه شد و اخیرا خواستار تعقیب قضائی یكی از نیروهای سیا شده است. ماجرای این درخواست قضائی به اسامه مصطفی حسن، روحانی مسلمانی مربوط می شود كه به شهادت یك شاهد عینی، به زور توسط چند مأمور به عقب یك خودرو انداخته و برده شده است. گفته می شود كه او به یك پایگاه آمریكایی در نزدیكی ونیز و از آنجا برای بازجویی به مصر برده شده است. تصور می شود كه «حسن» هنوز در زندانی در مصر نگهداری می شود.
نشریه اشپیگل بعد از چاپ گزارش واشنگتن پست، با اشاره به این گزارش نوشت، دولت آمریكا همچنان دیگر كشورها را به خاطر شكنجه زندانیان محكوم كرده و حتی بعضی از كشورهایی كه میزبان پایگاه های مخفی سیا هستند، بارها مورد انتقاد واشنگتن قرار گرفته اند. هفته گذشته مقامات مسئول در اسپانیا، سوئد، نروژ و همچنین در پارلمان اروپا رسما از شروع تحقیقات درباره فعالیت های سیا در خاك این كشورها خبر دادند.در هفته های اخیر همچنین ایرلند و دانمارك به حضور هواپیماهای سیا در خاك این كشورها اعتراض كردند. این اعتراض در پی انتشار گزارش هایی صورت گرفت مبنی بر این كه هواپیماهای سیا زندانیان «مظنون تروریستی» را نقل و انتقال می دهند.وزیر خارجه دانمارك از سیا خواسته است كه هنگام نقل و انتقال این زندانیان مخفی از ناوگان هوایی یا حریم هوایی دانمارك استفاده نكند. این درخواست در پی آن صورت گرفت كه مقامات دانماركی فاش كردند در ماه مارس گذشته هواپیمای سیا به دلایل نامعلومی ۲۳ ساعت در فرودگاه كپنهاك توقف داشته است.از بعد از حملات ۱۱ سپتامبر ،۲۰۰۱ بسیاری از سرویس های اطلاعاتی سیا در ردگیری اعضای القاعده در سراسر دنیا همكاری می كردند. اما اكنون این دولت ها به دلیل فشار افكار عمومی كشورهایشان، از این فعالیت ها فاصله گرفته و به انتقاد از آمریكا می پردازند.در اسپانیا مسئولان قضائی مشغول تحقیق و بررسی درباره این هستندكه آیا هواپیماهای سیا كه در دو سال گذشته چندین توقف در جزایر مایوركا و كاناری داشته اند، در این پروازها مظنونان تروریستی را منتقل كرده اند یا نه. در تحقیقات اولیه مقامات قضائی مایوركا هیچ مدركی در اثبات این موضوع یافت نشده بود، اما درپی چاپ گزارش واشنگتن پست، این تحقیقات دوباره به جریان افتاده است.خوزه آنتونیو آلونسو وزیر كشور اسپانیا در این باره گفته است: اگر حقیقت این موضوع به اثبات برسد با موارد جدی و نگران كننده ای از نقض قوانین رفتار با زندانیان در نظام های دمكراتیك روبه رو هستیم. كه مداراناپذیر هستند.
مسئولان قضائی اروپا می دانند احتمال آن كه تحقیقاتشان، نقاط تاریك فعالیت های پنهان سیا را روشن كند بسیار بعید است. اما به دلیل فشار افكار عمومی و ضرورتی كه قوانین این كشورها ایجاد می كند، مجبور به پیگیری آن هستند. آلمانی ها و ایتالیایی ها منتظر پاسخ واشنگتن به درخواست استرداد مأموران سیا در پرونده آدم ربایی در این دوكشور هستند؛ این درحالیست كه می دانند ممكن است هیچ گاه پاسخی دریافت نكنند.نروژ دیگر كشور اروپایی است كه از سفارت آمریكا در این كشور خواستار ارایه توضیحاتی درباره پروازهای سیا در آسمان این كشور و توقف آن در خاك نروژ شده است.اخیرا در نروژ گزارش هایی منتشر شده مبنی بر اینكه هواپیمای سیا كه در جولای گذشته در فرودگاه اسلو نشسته است مشغول انجام ماموریتی برای سیا بوده است. سفارت آمریكا در نروژ این گزارش ها را تكذیب كرده اما مسوولان نروژی مشغول تحقیق در این باره هستند. گزارش رسانه های كشورهای اسكاندیناوی درباره رفت و آمد هواپیماهای سیا در این منطقه موجب شد كه وزارت خارجه در این كشورها دیپلمات های آمریكایی را فرا بخواند.رسانه های نروژ گزارش داده اند كه حداقل چهار هواپیما كه دو فروند از آن حامل زندانیان اسلامگرا بوده اند، در چارچوب ماموریت سیا در آسمان نروژ، پرواز كرده و یا در خاك این كشور فرود آمده اند. سفارت آمریكا در اسلو فقط اعلام كرد دراین باره نشستی در وزارت خارجه این كشور برگزار شده و واشنگتن خواستار ارایه پاسخ صریح به پرسش های نروژ است.مقامات دولت سوئد اخیرا گزارش رسانه های این كشور را تایید كردند مبنی بر این كه دو هواپیماها حامل مامورین سیا در سال ۲۰۰۲ در خاك این كشور فرود آمده اند.معلوم نیست كه این هواپیماها به چه منظور مورد استفاده قرار گرفته است.در پرتغال دو حزب سیاسی خواستار ارایه توضیح از سوی دولت درباره گزارش های منتشره ای شده اند كه در آن از فرود دو هواپیمای سیا در فرودگا ه های این كشور خبر داده شده بود. در این گزارش ها به هیچ جزئیاتی اشاره نشده است.تنها پاسخ سیا به این اعتراض ها تاكید بر این بوده كه این سازمان چنین فعالیت هایی را تنها در كشورهایی انجام می دهد كه هم پیمان سیاسی هستند و مسوولان اطلاعاتی شان اجازه لازم را صادر كرده اند.دانیل فراید معاون امور اروپای وزارت خارجه در واكنش به این اخبار گفت: آمریكا اخیرا در جریان دیدارش از برلین گلایه چندانی از اروپایی ها در این باره نشنیده است.او در یك مصاحبه مطبوعاتی گفت: «درست است كه این موضوعات در آمریكا و اروپا مورد بحث قرار می گیرد اما آمریكا همچنان به قوانین بین المللی پایبند است.»روزنامه واشنگتن پست در همان گزارش معروف خود نوشت: طرح نگهداری مظنونان تروریستی در خارج از خاك آمریكا و نظام حقوقی آن تا پیش از ۱۱ سپتامبر اصلا مطرح نبوده و حتی برای خود اسامه بن لادن این موضوع در دستور كار قرار نداشته است. پیش از آن تاریخ قرار بر این بود كه بن لادن و افراد او در چارچوب نظام قضایی آمریكا محاكمه شده و بعد برای محاكمات جدی به كشورهای خارجی مبدا آنها فرستاده شود.در روز حملات ۱۱ سپتامبر سیا فهرستی از كسانی را در دست داشت كه شامل«اهداف ارزشمند» (اعضای القاعده) بود. بعد از حملات ۱۱ سپتامبر تعداد دیگری اسم جدید به این فهرست اضافه شد.۲۰ تن از زندانیان ارشد القاعده اكنون در انزوای كامل از دنیای خارج نگهداری می شوند. این زندانیان در سلول های زیرزمینی تیره و تاریكی نگهداری می شوند و هیچ حق و حقوقی برای آنها درنظر گرفته نشده است. هیچ كس خارج از دایره مسوولان و مامورین سیا اجازه دیدار و گفت وگو با آنها را ندارد.اكنون چند تن از مقامات سابق و كنونی سرویس اطلاعاتی آمریكا و همچنین مقاماتی درون دولت این كشور كه از وجود این «پایگاه های سیاه» اطلاع دارند با ابراز سرخوردگی و یاس از مشخص نشدن سرنوشت نهایی این برنامه از سوی كاخ سفید و جامعه اطلاعاتی، می گویند، این برنامه تا ابد نمی تواند مخفی بماند و باید برای سرنوشت آن تصمیم گیری جدی صورت گیرد. بعضی از این افسران اطلاعاتی درباره عاقلانه بودن اصل و اساس این برنامه از همان ابتدا، ابراز تردید می كنند.

نیلوفر قدیری

منبع : روزنامه همشهری