نگاهی به روند دگرگونی های اجتماعی در اوکراین

ثبات وپایداری دروضعیت اجتماعی اوکراین بعد از ۱۵ سال هنوز حالت خود را نیافته است. باوجود بهبود نسبی سطح زندگی مردم اوکراین درچند سال اخیر هنوز نگرانی از آینده را می توان در میان آنها دید و شنید.
وضعیتی که در رابطه با ذخیره های بانکی مردم دربانکهای زمان شوروی اتفاق افتاد،‌این احتیاط را موجه جلوه می دهد. اکثریت جامعه اوکراین وشاید بتوان گفت،‌جامعه کشورهای مشترک المنافع با فروپاشی شوروی ارزش پس اندازهای شخصی خود دربانکها را یک باره با تنزل روبرو دیدند. علاوه برآنکه، ‌از همان اندوخته باارزش کاهش یافته نیز نمی توانستند برداشت داشته باشند.این واقعه باعث اختلافات مالی در میان جمهوریهای مستقل شدکه تا امروز بدون نتیجه ادامه دارد و البته در مجال این نوشته نیست.
اگر روند اقتصادی اوکراین را در سالهای بعد از استقلال بنگریم، می توان روبه رشد بودن رفاه عمومی در این کشوررا تایید کرد.
می توان گفت،‌ درسالهای اولیه استقلال تا سال ۱۹۹۶ یعنی ۵ ساله اول مردم عملا بدون درآمد دولتی مانده بودند و دولت با سختی بسیار می توانست حقوق کارکنان خود را پرداخت نماید. این حالت در روستاها و شهرهای کوچک محسوس تر بود. بطوری که اکثریت اهالی جوامع کوچک روش معیشتی تهاتری داشتند. ارائه کارهای خدماتی، بسیاری اوقات با پرداخت مواد غذایی ویا با خدماتی دیگر درقبال آن جبران می شد. بسیاری در روستاها با تبادل مواد غذایی با یکدیگر رفع معاش می کردند. درشهرهای بزرگ مانند اکثرکشورهای دنیا وضعیت مردم کمی بهتر بود واین شاید به خاطر احتیاط حکومت درجهت راضی نگه داشتن مردم برای جلوگیری از اعتراضات احتمالی بود. درعین حال درهمین مراکز هم دولت با پرداخت حقوق معوقه کارکنان ادارات روبرو بود.
از سال ۱۹۹۶ که دولت کوچما ودوره دوم شورای عالی اوکراین ثبات خود را یافت درتوانایی های اقتصادی جامعه جهش کمی مشاهده شد. درعین حال دراین دوره مردم با روی آوردن به مشاغل کاذب به تنوع در کسب درآمد رسیدند. دستاورد همین دوران فاصله گرفتن میان قشر ثروتمند ومتوسط جامعه بود که باعث شد اقشار بازنشسته وسالخورده وکارمندان اداری رده متوسط هرچه بیشتر بامشکل تامین هزینه های زندگی خود روبرو شوند. درهمین حال گروهی از مردم با استفاده از وضعیتی که براثر عدم پایبندی به قوانین کشور پیش آمده بود به ثروت های غیر عادی رسیدند. رشوه خواری در این دوران به نهایت خود رسیده بود و هرکس تلاش برآن داشت تا جایگاه طبقاتی خود را سریعترشکل دهد.
با فرارسیدن دوره بحران در روسیه (سال ۱۹۹۸ ) و توسعه آن دراوکراین، کشور به بحران شدید مالی دچار شد.کاهش ارزش پول ملی درحدود یک چهارم وبعد از آن تا یک دهم باعث شد تا جامعه دوباره دستخوش سردرگمی درتامین نیازها شود.
در اینجا بایستی به این نکته اشاره کرد که برخی شرایط مثبت باقی مانده از دوران شوروی باعث شد تا برخی اقشارصدمه پذیر کشور از لطمات بیشتر درامان بمانند. تامین بودن نسبی افراد سالخورده از نظر مسکن باعث شد تا گروهی از آنها که دارای دو و یا سه واحد مسکونی بودند با اجاره دادن یکی از واحدها نیازهای مالی خود را مرتفع نمایند. همچنین بایست به رایگان بودن خدمات درمانی درجامعه اشاره داشت. از عوامل مهم دیگری که باعث شد کشور نسبتا سریع این بحران را پشت سرگذارد، سطح سواد بالای جامعه و نیز پتانسیل خوب کشور درصنعت وکشاورزی را می توان نام برد.
پس از پشت سر گذارندن دوره بحران های اقتصادی، دخالت های اروپا وآمریکا از یک طرف وروسیه از طرف دیگر باعث شد تا اوکراین با مشکلات سیاسی متعدد روبرو شود. با این وجود ماهیت کلی این درگیریهای سیاسی باعث شد تا پیشرفت اقتصادی اوکراین کند تر صورت پذیرد و در همین دوران است که علیرغم مشکلات، مردم بصورت انفرادی و خانوادگی پیشرفت بسیار جزئی یافتند. احداث ایستگاههای مختلف مترو، افزایش سیستم حمل ونقل شهری وبین شهری، گسترش مراکز بزرگ خرید تجاری درسطح شهرها وتوسعه دانشگاههای خصوصی را باید در زمره این پیشرفتها قرار داد.
فاصله سالهای ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۰۳ را می توان زمان آرامی از نظر اجتماعی برای کشور دانست. از این زمان بود که مجددا رقابتهای داخلی نیروهای سیاسی واقتصادی ودخالتهای خارجی باعث شد تا کشور با تحولاتی روبروشود که نتیجه آن به انقلاب نارنجی منجر کرد. با شدت گرفتن درگیریها وهرج ومرج های کشور نگرانی درجامعه نیز گسترش یافت. دراین زمان اکثر مردم به خاطر سابقه ذهنی که از دست دادن پس اندازها درزمان فروپاشی، پولهای خود را از بانکها بیرون کشیدند. بانکها با بحران روبروشدند و ارزش ارز ملی نسبت به ارزهای خارجی پایین آمد. بدنبال این جریانات واختلافات بوجود آمده با روسیه، گرانی بنزین ودرنتیجه افزایش قیمت حمل ونقل ونان ومایحتاج عمومی پیش آمد .
هرچند دولت کوچما و یانکوویچ قبل از انقلاب نارنجی درجهت ماندن برمسند ودولت یوشنکو دربعد از انقلاب نارنجی برای دلگرم ساختن مردم بطور مستمر حقوق اقشار مردم را افزایش داد، ولی به جرات می توان گفت که قدرت خرید مردم به نصف کاهش یافته است.
البته نباید این نکته را از نظر دور ساخت که اقتصاد سایه هنوز دراوکراین بخصوص درشهرهای بزرگ وجود دارد.اکثریت افرادی که درمراکز اداری دولتی فعالیت دارند با خدمات جانبی که برای مراجعه کنندگان انجام می دهند، ‌درآمدی بیشتر از آنچه رسماً اعلام می شود، دریافت می کنند.بسیاری از اساتید ومحققین با تحققیقاتی که برای موسسات غیر دولتی انجام می دهند ویا بافعالیت درچند مرکز اداری دویا سه منبع حقوق دارند.
درموسسات ومراکز نیمه دولتی وخصوصی درآمدها بصورت غیر واقعی ثبت می شود،‌ بدین صورت که برای گریز از پرداخت مالیات بیشتر افراد میزان حقوق کمتر از حد واقعی خود را اعلام می کنند. دراطلاعات رسمی منتشره،‌حتی براین نکته اذعان داشتند که بطور متوسط از میزان ۱۰۰ درصد حقوق افراد درسال ۲۰۰۶،‌۴۵ درصد را حقوق رسمی آنها تشکیل می دهد واین رقم درسال گذشته بطور متوسط ۴۰ درصد بود. باقیمانده درآمدهای افراد از اجاره املاک، ‌درآمدهای حاصله از دارایی ها مانند کشاورزی و یا ارائه خدمات جانبی بدست می آید.
بنابراین وضعیت دگرگونی های اجتماعی در اوکراین بسیار زیاد و قابل توجه است و مردم در حال حاضر امید خود را به آینده ای بهتر از دست داده اند البته باید اذعان داشت در مدت زمان پس از انقلاب نارنجی، فاصله طبقاتی بین مردم بسیار عمیق تر شده است و برخی بسیار ثروتمند شده اند و ماشین های ۵۰۰ و ۶۰۰ هزار دلاری سوار می شوند در حالی که برخی حتی جهت تامین نان شب خود محتاج هستند.
پس از انقلاب نارنجی به علت افزایش فاصله طبقاتی در اوکراین سطح زندگی ۱۰ درصد مردم افزایش یافته ولی ۹۰ درصد بقیه در فقر زندگی میکنند که این وضعیت در شهرهای کوچک و روستاها به وضوح قابل مشاهده است.

تهیه کننده: ج . و

منبع : ایراس