فرهنگ در گردنه سیاست

در روزگاری كه سیدمحمد خاتمی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس جمهور شد، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر صندلی ریاست مجلس تكیه زد و علی لاریجانی دیگر وزیر ارشاد دولت هاشمی و رئیس سازمان صدا و سیما، دبیری شورای امنیت ملی و مسئولیت پرونده هسته ای كشورمان را برعهده گرفت، می توان گفت چند سالی است كه فرهنگ یا به عبارت بهتر سردمداران امور فرهنگی كشور در گردنه سیاست متوقف شده اند.
البته وقتی اهل فرهنگ به قدرت سیاسی می رسند هنوز هم به میزان زیادی با مسائل فرهنگی حساس برخورد می كنند كه نمونه بارز آن را در عملكرد فرهنگی دولت سیدمحمد خاتمی می توان مشاهده كرد. امری كه در ابتدای راه با مقاومت مجلس پنجم برای رأی اعتماد به عطاءالله مهاجرانی مواجه شد و پس از مدتی هم به استیضاح و سرانجام بركناری او انجامید.هر چند مسجدجامعی مشی معتدل تری را در امور فرهنگی در پیش گرفت، اما اصولگرایان اعتقاد داشتند مسجدجامعی هم بسیاری از سیاست های مهاجرانی را كماكان دنبال می كند اما آن زمان دیگر اصولگرایان كرسی های زیادی در مجلس در اختیار نداشتند كه به روند فرهنگی دولت خاتمی اعتراض كنند.
چرخه گردونه سیاست طوری چرخید كه پس از چهار سال دوباره مجلس به دست جریان اصولگرا افتاد و آن زمان بود كه فورا طرح تحقیق و تفحص از عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد به تصویب رسید، اما تا قبل از آماده شدن گزارش این تحقیق و تفحص، دولت سیدمحمد خاتمی قدرت دولت را به محمود احمدی نژاد داد، اما كمیسیون فرهنگی مجلس به كار خود ادامه داد تا اینكه در آخرین روز تابستان امسال مجلس، این گزارش در صحن علنی قرائت شد كه واكنش ها به آن تا چند روز پیش در نطق ها و تذكرات صحن علنی مجلس و مصاحبه ها و اظهار نظرها در خارج از مجلس ادامه داشته است.از همین رو سعی كردیم در این مطلب ضمن اشاره به گوشه هایی از گزارش تهیه شده در مجلس، سخنان و نطق های موافقان و مخالفان را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم.
عماد افروغ چند روز قبل از قرائت این گزارش در صحن علنی در گفت وگویی به بحث تحقیق و تفحص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اشاره كرد و گفت: این تحقیق و تفحص به معنای زیر سؤال رفتن عملكرد و اقدامات این وزارتخانه نیست، بلكه در چارچوب محورهای تحقیق و تفحص، برخی از رفتارها و مدیریت ها به نقد كشیده شده است.
به گفته افروغ، یكی از نقدها به سیاست های فرهنگی دولت گذشته آن بود كه اولا چرا به حقوق شهروندی نگاه جامعی وجود ندارد، ثانیا چرا ما از یك بستر فلسفی و نظری لیبرال و سكولار در مقام دفاع از این حقوق برمی آییم و ثالثا حالا كه قرار است از نظر لیبرالیسم و حتی سكولاریسم مدافع حقوق فردی شهروندی باشیم، چرا با امكانات و ابزارها و فرصت های دولتی این كار را می كنیم؟
رئیس كمیسیون فرهنگی سپس به بیان اینكه برای تصویب این تحقیق و تفحص مشكل داشتیم، اشاره كرد و گفت: اگر واقعا اصحاب و مدیران فرهنگ ما اهل حقیقت و نقد هستند، چرا فشارآوردند و لابی می كردند كه این تحقیق و تفحص در صحن علنی تصویب نشود و حتی میلیون ها خرج كردند كه این تحقیق و تفحص به تصویب نرسد؟ قبل از عید هم توفیق یافتند و ما مجبور شدیم مجددا با استفاده از یكی از مواد آیین نامه داخلی مجلس آن را مطرح كنیم.
اگر عده ای در صحت و سقم این تحقیق و تفحص تردیدی دارند و برای اینكه یك داوری بحقی صورت گیرد، اجازه دهیم این گزارش به قوه قضاییه ارسال شود و قوه قضاییه رد بسیاری از سرنخ های این تحقیق و تفحص را دنبال كند و یك عده را به محكمه بكشاند.
●قرائت گزارش تحقیق و تفحص
گزارش تحقیق و تفحص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بالاخره در آخرین هفته كاری مجلس قبل از تعطیلات تابستانی در جلسه ۱۵ شهریور ماه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرائت شد.
در این گزارش با اشاره به روند تصویب طرح تحقیق و تفحص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است: بررسی چگونگی انطباق برنامه ها و عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اهداف و وظایف قانونی این وزارتخانه و سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بیانگر این مطلب است كه متاسفانه به دلیل فقدان سیاست های اجرایی و نبود نظارت مناسب، بخش قابل ملاحظه ای از تولیدات نه تنها در راستای اهداف و سیاست های فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی شكل نگرفته، بلكه از محتوای سوءفرهنگی و ضدفرهنگی برخوردار بوده است.
این گزارش ادامه می دهد: بررسی ها پیرامون چگونگی صدور مجوز نشر كتاب، تخصیص یارانه ها، حمایت از برگزاری نمایشگاه های كتاب و مسائل مربوطه حكایت از كم توجهی، اهمال در ممیزی و تخلفات جدی از ضوابط تولید و نشر كتاب دارد.
تحلیل محتوای كتب منتشره در زمینه ادبیات داستانی حاكی است در لابه لای این آثار مفاهیمی در زمینه اشاعه ابتذال، عادی سازی روابط محرم و نامحرم، عادی ساختن و از میان بردن قبح گناه، اشاعه رفتارهای غیراخلاقی، تشریح صحنه های خلاف اخلاق جنسی، اشاعه روابط نامشروع، ترویج روابط غیرشرعی قبل از ازدواج، هنجارشكنی دختران جوان، بی توجهی به احكام شریعت، به سخره گرفتن اعتقادات و آداب و رسوم دینی، اشاعه تفكرات سكولاریستی وجود دارد.
در این گزارش آمده است: برابر گزارش شماره ۲/۱۱۰ – ۲۸/۱/۸۵ دیوان محاسبات، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فقط در سال ۱۳۸۳ مبلغ ۳۲۴/۱۹۰ هزار ریال مازاد بر سهم اعتبار خارج از شمول ابلاغی در قالب اعتبارات خارج از شمول هزینه نموده است كه تنها گوشه ای از تخلفات فراوان این بخش است.
این گزارش درباره محتوای فیلم ها و آثار سینمایی آورده است كه در نقد آثار سینمایی اشكالات زیر مشاهده می گردد و آنها را چنین برشمرده است:
گسترش فرهنگ لمپنیزم، حاكمیت فرهنگ دین زدایی و غرب گرایی بر تولیدات سینمایی، زیر سوال بردن نهادهای انقلاب اسلامی، معرفی غرب به عنوان كعبه آمال و آرزوهای جوانان ایرانی، ترسیم نظام مقدس جمهوری اسلامی به عنوان تضییع كننده حقوق زنان و جوانان، خوانندگی و رقص زنان، پخش موسیقی های غیرمجاز، سیر صعودی خشونت در فیلم ها، توجیه خیانت زن و مرد به یكدیگر به عنوان امری عادی و جایز، به چالش كشیدن مظاهر اقتدار نظام از جمله ارتش- سپاه و تصویر آنان به عنوان نهادهایی متحجر و كهنه گرا، القای عقب ماندگی مسلمانان، عدم هماهنگی با سیاست های خارجی نظام جمهوری اسلامی، استفاده ابزاری از تصاویر زنان و غیرت زدایی.
این گزارش در ادامه در خصوص موسیقی آورده است: در بخش موسیقی عدم نظارت مناسب بر تولید و تكثیر میلیون ها نوار و CD مبتذل و غیرمجاز و برگزاری كنسرت های مبتذل و ترویج موسیقی مبتذل غربی از جمله تخلفات صورت گرفته در این بخش است.
در گزارش كمیسیون فرهنگی آمده است: بررسی عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش منابع انسانی بیانگر عدم توجه و اهتمام كافی به تربیت نیروی انسانی متعهد و متدین و انقلابی در عرصه های فرهنگی و هنری متناسب با اهداف فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی است.
این گزارش ادامه می دهد: بررسی های صورت گرفته از سوی هیأت بازرسی كل كشور از سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران بیانگر وجود تخلفاتی در زمینه امور اداری و مالی و استخدامی نظیر تبعیض در اعزام كارشناسان و خبرنگاران به خارج از كشور، عدم ضوابط در ادامه تحصیل كاركنان، پرداخت های غیرمجاز و تخلف در خصوص جابجایی و انتقال ارز می باشد.
در این گزارش آمده است: نتیجه تحقیقات در خصوص مطبوعات و نشریات بیانگر آن است كه تعداد تخلفات صورت گرفته در این زمینه بسیار قابل توجه بوده و متاسفانه ضعف های آشكاری در نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود داشته است. مهم ترین محورهای تخلفات نشریات و مطبوعات را مواردی از جمله ترویج فرهنگ غرب، هرج و مرج رفتاری، سیاه نمایی و تضعیف نظام، ترویج فرهنگ منحط شاهنشاهی، سكولاریسم، تضعیف باورهای دینی، تضعیف ولایت فقیه، تضعیف قوای سه گانه و تضعیف روحانیت و ارزش های انقلاب تشكیل داده است.
●واكنش ها به قرائت گزارش
قرائت گزارش كمیسیون فرهنگی در خصوص تحقیق و تفحص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی واكنش های زیادی را به دنبال داشت. ولی الله شجاع پوریان پس از قرائت گزارش كمیسیون فرهنگی در خصوص تحقیق و تفحص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استناد به ماده ۲۳ آیین نامه تذكر داد و با بیان اینكه پسوند مجلس اسلامی است، انتظار است حرمت اشخاص حفظ شود، گفت: تحقیق و تفحص ها ناظر به تخلفات مالی است، اما عمده گزارش قرائت شده ناظر به سیاست ها و رویكرد فرهنگی دولتی بود كه رای مردم را داشته است.
عضو فراكسیون اقلیت ادامه داد: حداقل گفته می شد در دوره آقای مسجدجامعی هر سال یك ماه مبارك رمضان نمایشگاه قرآن برپا می شد؛ آقای مسجد جامعی آیت الله زاده است و به شكلی نباشد كه احساس كنیم كه در یك وزارتخانه ای كه تحت اشراف وی بود، فقط تبلیغ بی دینی و ترویج ارتباط نامشروع می شد و مسائلی كه در گزارش عنوان شد. دوستان در روز قیامت چه جوابی دارند كه یك طرفه صحبت می كنند.
محمدرضا باهنر در پاسخ به تذكر شجاع پوریان گفت: قانون اساسی نمی گوید تحقیق و تفحص فقط برای تخلفات مالی باشد. مجلس، حق تحقیق و تفحص در تمام امور را دارد، ولی من نمی خواهم قضاوت كنم كه تحقیق و تفحص قرائت شده كامل و جامع بود؛ نه شأن من است و نه حق قضاوت دارم.
اما واكنش ها به همین جا ختم نشد. پس از تعطیلات تابستانی در تاریخ چهارم مهر، ولی ا... شجاع پوریان، عضو فراكسیون اقلیت مجلس و كمیسیون فرهنگی مجلس ششم در نطق پیش از دستور خود نسبت به گزارش تحقیق و تفحص مجلس از وزارت فرهنگ انتقاداتی ارائه كرد.

یاسر مرادی

منبع : روزنامه همشهری