سامانه خشک ارزشیابی در دانشگاه های ایران

آیا تا به حال شنیده اید دانشجویان بعد از گذشت چند جلسه از آغاز ترم به شدت از نحوه تدریس گله مندند؟ آیا شنیده اید که عموم دانشجویان، مفاهیم تدریس شده در کلا س را به صورت درجا متوجه نمی شوند؟ آیا می دانید بهترین زمان یادگیری، همان زمان حاضر شدن سر کلا س است؟ و...
پرسش های فوق، پاره ای از مشکلا ت آموزشی را بازگو می کند. باز خورد این مسائل عموما به اشکال مختلف نمایان می شود: استرس در مورد برخی دروس، بی نظمی های زیاد درآمد و شد به کلا س درس، عدم تمرکز در کلا س، حل نکردن تمرین های ارائه شده از سوی استاد، مطالعه شب امتحانی، نمرات نزدیک به ده و...
با توجه به آمارهای منتشره از سوی وزارتخانه های آموزش و پرورش و علوم می توان گفت این مشکل مختص به دانشگاه های کشور نیست و متاسفانه به یک بیماری فراگیر (اپیدمی) تبدیل شده، چه آنکه در سراسر حوزه های آموزشی به نحوی ناخوشایند خودنمایی می کند. آمار تاسف بار و نجومی مردودین در مدارس کشور و همچنین درصد بالا ی مشروطین در دانشگاه های ما موید همین مطلب است. البته در بدو امر دلا یل متنوعی در مورد این پدیده به ذهن متبادر می شود که اگر نگاهی دقیق به روند حذف واحد - اعم از اضطراری و پزشکی و... - در دانشگاه ها و همچنین میانگین پایین نمرات بیندازیم به وضوح نشانه های این بیماری را در نظام آموزشی خود لمس می نماییم. البته در این مقال کوتاه نمی توان به بازیابی ریشه های این روند - به تمام و کمال - دست یافت و ممکن است به هم بافتن این همه معلول ما را در یافتن علت یا علل مربوطه; عاجز و ناتوان سازد. با صرفنظر از برخی موارد ثابت نشده، نمی توانیم تاثیر نامطلوب «سامانه ارزشیابی» در نظام آموزشی خود را انکار کنیم. از مختصات بارز این سامانه; آزمون های خشک و غیرقابل انعطاف، تولید مدارک تحصیلی گنگ و نارسا و در نهایت، نابودی تدریجی استعدادهای دانشجویان در نطفه است. امروزه در نظام های آموزشی جاری در جهان، تعریف آزمون فراتر از یک امتحان کتبی دوساعته است که متاسفانه در - اکثر - دانشگاه های ایران این نکته کلیدی نادیده انگاشته می شود. از مختصات آزمون در نظام های آموزشی امروزی می توان به چند وجهی بودن، چند قسمتی بودن و منعطف بودن آن اشاره کرد. نکته ای که اینجا شایان ذکر است آنکه «منعطف بودن آزمون» به هیچ عنوان به معنای آسان بودن آن نیست بلکه ایجاد فرصت جبران برای دانشجو و همچنین بررسی تمام آموخته های او است که منعطف بودن آزمون را تضمین می کند. البته در سامانه ارزشیابی دانشگاه های ما، آزمون به معنای یک امتحان دو ساعته (متشکل از سه یا چهار سوال) است که به شدت خشک و غیرقابل قبول می نماید و با تعریف ارزشیابی و آزمون در نظام های آموزشی پیشرو در تضاد کامل است. چنین آزمونی که ثمره سامانه ارزشیابی ماست منجر به نظام آموزشی دافعه مدار شده است که در مقابل مفهوم نظام آموزشی جاذبه مدار به کار می رود، نظامی که بر مبنای مردود مداری استوار است و مردودسازی را به عنوان ارزش علمی مراکز آموزشی قلمداد می کند. در موارد زیادی مشاهده می شود که در درس های تخصصی، اصلی وحتی پایه مردودی های بیش از ۸۰ درصد وجود دارد، طرفه آنکه آن را دلیل تبحر و تخصص استاد تلقی می کنند. مورد بالا فقط گوشه ای از ضعف های عدیده نظام آموزش عالی ایران است و سیستم خشک و انعطاف ناپذیر نمره دهی یکی از علل آن است که نه فقط باعث هدر رفت سرمایه های مادی و غیرمادی دانشجویان می شود بلکه خلا قیت را به عنوان عنصری کلیدی در دورن این نسل به باد فنا خواهد داد.
در چنین موقعیتی تنها راه گریز از باتلا ق نظام آموزش عالی و سامانه ارزشیابی خشک و خشن آن; انتقال از نظام نمره مدار در نظام آموزش عالی به نظام دانش مدار و تخصص گرا و خلا قیت پرور است که علا وه بر ممانعت از سرکوب شدن استعدادها، سبب هدایت تحصیلی مناسب و شکوفایی استعدادها خواهد شد.

نویسنده : محسن رنجبر

منبع : روزنامه مردم سالاری