رد پای ارتباطات سیار

پیام کوتاه به عنوان یک سرویس جانبی تلفن همراه، ۸ سال پس از ورود این فناوری، به مشترکان (اواخر سال ۸۱) عرضه شد و به تبع آن سرویس های ارزش افزوده مبتنی بر sms نیز پس از ۳سال (۱۳۸۴) شرکت مخابرات این خدمات را به رسمیت شناخت و ۳ شرکت را به عنوان عرضه کننده معرفی کرد.
هر چند اواخر سال ۸۳ مزایده رسمی مخابرات برگزار شد، اما قبل از آن هم کاربردهای خدمات ارزش افزوده مبتنی بر پیام کوتاه توسط شرکت هایی مانند پیک آسا، پارس آنلاین، پارس SMS و یا ایران SMS از طریق یک خط سیم کارت، یک مودم ، یک سرور همیشه آنلاین و برنامه رابط از طریق اینترنت (بدون استفاده از لینک IP مخابرات) ارائه شده بود و یا حتی یکی از برندگان مزایده یعنی، شرکت آتیه داده پرداز قبلا این سرویس را البته با استفاده از لینک مخابرات عرضه کرده بود.
در زمستان سال ۸۳ پس از تقاضای مکرر برای گرفتن لینک IP از مخابرات، در نهایت اسناد مزایده ای مبنی بر انتخاب ۳ پیمانکار که بالاترین پیشنهاد را برای ارسال SMS درماه داشته باشند (حداقل ۳۰۰ هزار پیام در ماه) اعلام شد.
درنهایت، اوایل سال ۸۴ بود که شرکت رهیاب رایانه گستر به عنوان برنده این مزایده با پیشنهاد ارسال ۵ میلیون SMS در ماه ،که اختلاف زیادی با حداقل تعیین شده و برندگان دوم و سوم داشت، شناخته شد. ۶۴ درصد سهام آن به شرکت با سابقه خدمات دریایی تاید واتر خاورمیانه (بیش از ۴۵ درصد سهام آن مربوط به سازمان بنادر و کشتیرانی است و حضور اشخاص سرشناس دولتی در این شرکت نیز به گوش می رسد) تعلق دارد. هرچند در آن زمان شرکت برنده رهیاب رایانه گستر بود، اما بعدها به واسطه تخصصی شدن کار، شرکت رهیاب پیام رسان با ۵۰ درصد سهام رهیاب رایانه گستر و ۴۹ درصد سهام شرکت چهار نسل امواج و یک درصد سهام شرکت تاید واتر خاورمیانه تاسیس شد و اکنون کار را دنبال می کند.
در نهایت با توجه به اینکه ارتباطات سیار مجاز به انتخاب دو شرکت دیگر بود، مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا) که وابسته به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ‏وزارت صنایع است و کاملا دولتی محسوب می شود و در مزایده پیشنهاد یک میلیون و دویست پیام در ماه را داشت، با قبول شرط ارسال ۵ میلیون SMS در ماه برنده دوم شد. شرکت سروش رسانه نیز که نفر سوم از لحاظ پیشنهاد ارسال بالاترین SMS بود، حاضر به قبول تعهد ۵ میلیون SMS نشد و شرکت بعد یعنی آتیه داده پرداز که ظاهرا شرکت خصوصی به شمار می رود و معمولا کمتر خبر یا مصاحبه در رسانه ها از آن به چشم می خورد،با پیشنهاد ۹۰۰هزار sms در ماه ، با قبول تعهد یاد شده، سومین شرکت برنده اعلام شد.
● شروع به کار ۳ برنده
مگفا پس از گرفتن مجوز، در اوایل دی ماه و رهیاب که با تاخیر مجوز خود را دریافت کرد در اسفند ۸۴ ملزم به ارائه سرویس شدند.
و اما آتیه پرداز، با توجه به اینکه از سال ۸۳ لینک IP از مرکز کوته پیام مخابرات را با شماره ۲۰۰۰ دریافت کرده بود، کار خود را پیش از ۲ رقیب خود آغاز کرد و حتی مشتریان خاص خود را ، مانند اغلب بانک ها، را نیز در اختیار داشت.
نماینده این شرکت در باره علت این امکانی که در اختیار آنها گذاشته شده بود، می گوید : " با توجه به اینکه بحث سرویس های ارزش افزوده توسط این شرکت به مخابرات معرفی شد، طبیعتا برای نشان دادن سرویس و اجرای آزمایشی آن، به صورت کاملا قانونی لینک مورد نظر در اختیار گذاشته شد و بعدها به دلیل تقاضای سایر شرکت ها مزایده برگزار شد."
البته نباید این نکته را نیز فراموش کرد که شرکت های دیگری نیز در آن زمان وجود داشتند که با روش های دشوار دیگری و بدون استفاده از لینک مخابرات اقدام به ارائه سرویس های ارزش افزوده کرده بودند.
تعهد شرکت ها در کنار ارسال ۵ میلیونSMS پرداخت مبلغ ۱۴۲ ریال در ازای هر SMS ؛ یعنی حدود ۷۱۰ میلیون ریال در ماه است که البته این رقم به تفسیری که در پی می آید، متغیر خواهد بود.
البته مجوز داده شده به شرکت ها ۲ سال اعتبار دارد و سال ۸۶ با پایان یافتن اعتبار مجوز ها، ادامه به کار این شرکت ها نامعلوم است.
● مشکل از کجا شروع شد؟
طبق شرایط مجوز، درصورت ارسال نشدن ۵ میلیون SMS ، شرکت ها ملزم به پرداخت جریمه هستند. درعین حال المان های رقابتی نیز برای آنها در نظر گرفته شده است.
نرخ پایه ارسال SMS مبلغ ۱۴۲ ریال است اما این مبلغ بر اساس این که هر شرکت در طول یک شبانه روز چه تعداد SMS ارسال کند، تغییر می کند؛ برای مثال اگر این تعداد ۵۰۰ هزار SMS در شبانه روز باشد، شرکت ها موظف به پرداخت ۱۲۰ ریال در قبال هر SMS به مخابرات هستند.
هر ۲ شرط تنبیهی و تشویقی یاد شده، مشکلات عدیده ای را برای مشترکان تلفن همراه ایجاد کرده است: عامل تنبیهی موجب شده است شرکت ها برای پر کردن رقم تعهد شده به شدت به ارسال پیام های تبلیغاتی روی بیاورند و عامل تشویقی موجب شده است که شرکت ها برای استفاده از تخفیف، به ارسال تعداد بیشتری SMS اقدام کنند که به علت محدودیت ظرفیت های مراکز SMS Center بسیاری از SMSها در صف مانده و برخی نیمه های شب با آهنگی گوش نواز مشترکان را بی خواب می کند.
ارسال های مکرر پیام های تبلیغاتی در برهه ای آن قدر مشترکان را کلافه کرد که شرکت مخابرات اعلام کرد، کسانی که مایل به دریافت SMS های تبلیغاتی نیستند می توانند شماره خود را به مخابرات ارسال کنند تا شماره آنها از لیست خارج شود.
جالب است که مخابرات هیچ وقت به عامل تشویقی برای دارندگان تلفن همراه، که معمولا در سایر کشورها مبنی بر اینکه در ازای ارسال چندین پیام تبلیغاتی برای مشترکان، یک پیام ارسالی توسط مشترک رایگان محاسبه می شود، عمل نکرد.
این اقدام مخابرات هرچند برای عده ای چاره ساز بود، اما برای عده ای که مایل به دریافت این پیام ها در طول روز هستند و نه نیمه شب، کارایی ندارد.
● ضعف مخابرات در ارائه خدمات به شرکت ها
بنا بر گفته شرکت های ارایه دهنده خدمات ارزش افزوده پیام کوتاه، اکنون که تقریبا تعهد ۵ میلیونی با اضافه شدن خدمات متنوع در کنار پیام های تبلیغاتی تکمیل می شود، برای ارسال SMS بیشتر و استفاده از سرویس های متنوع ارزش افزوده، مخابرات توانایی پاسخ گویی ندارد.
از جمله این موارد، محدود بودن ظرفیت SMS Center است که با این عامل بسیاری از خدمات این شرکت ها مانند mobile banking (که سرعت جوابگویی به مشترکان یکی از شرایط مهم است) را با مشکل مواجه کرده است و پیامی که باید در کوتاهترین زمان ممکن به دست مشترک برسد، با تاخیرات بعضا ساعتی مواجه می شود. این مشکلات در ایام خاص و اعیاد که مشترکان خود حجم انبوهی از sms ها ارسال می کنند، تشدید می شود.
هر چند به گفته مدیر عامل رهیاب، اکنون مخابرات با تلاشی که انجام داده ظرف یک سال یک مرکز sms را به ۶ مرکز در ۲ مرکز درتهران و یک مرکز در مشهد، ارومیه، ساری، شهرکرد و شیراز افزایش داده است، اما به نظر می رسد، همچنان مشکلات وجود دارد.
در حقیقت با توجه به اینکه مخابرات SLA (توافق نامه سطح خدمات) برای سرویس SMS خود ندارد،۳ شرکت در قبال مشترکان خود و ارسال دیرهنگام پیام ها زیر سئوال هستند.
از دیگر عوامل، بحث فقدان تجهیزات مورد نیاز برای سرویس های premiumrateاست؛ در این سرویس که بسیار هم مورد توجه مشترکان قرار دارد، مشترکان درخواست خود را مانند اعلام نرخ سکه به شمارهای اعلام شده اعلام می کنند و در قبال اعلام نرخ سکه هزینه بالاتری از نرخ یک sms (برای مثال ۵۰ تومان در قبال آن سرویس) از مشترک در قبوض دو ماهانه آنها دریافت می شود.
هرچند این خدمات اکنون به نوع دیگری ارائه می شود، اما امکان شارژ با مبالغ بالاتر وجود ندارد و لذا انگیزه رقابتی چندانی برای ارائه هر چه بیشتر این سرویس ها وجود ندارد.
از دیگر خدمات مورد توجه Revers Charging است که مانند سیستم phone free در کارت هایIN عمل می کند؛ در این سرویس نیز شارژ SMS به عهده مشترک نخواهد بود و در بسیاری موارد که نخواهیم مشترکان متحمل هزینه شوند، کاربرد دارد.
Broad band Cell نیز یک سرویس بسیار جالب است که برای مثال در یک نمایشگاه به تناسب عبور افراد از کنار غرفه ها پیام های دعوت برای بازدید ارسال می شود و یا هنگام عبور از کنار یک مسجد افراد برای خواند نماز با ارسالSMS دعوت می شوند. در این سرویس پیام ها بر اساس Zone درBTS ارسال می شود که تجهیزات این سرویس نیز وجود ندارد.
از دیگر کمبودها، نبود تجهیزات برای سرویس LBS(Location Base Service) است که به کمک آن می توان بر اساس موقعیت مکانی مانند سرویس کنترل ترافیک، حوادث و یا اطلاع رسانی محلی برای مشترکان پیام ارسال شود.
طبق گفته یکی از شرکت ها، وزارت راه نیز این سرویس را در قالب هشدار به مشترکان برای مسدود بودن برخی راه ها و مناطق کوهستانی خواسته است که با وجود نبود تجهیزات لازم که ظاهرا از قیمت چندان بالایی هم برخوردار نیست، امکان راه اندازی آن وجود ندارد.
نبود چنین سرویس هایی باعث می شود که سرویس های ارزش افزوده تنها یک طرفه بوده و شرکت ها برای عمل به تعهدات خود عامل تبلیغات را در راس امور خود بگذارند.
بر اساس گفته مدیر عامل رهیاب، مخابرات در ماه های آینده به تجهیزات مجهز می شود، اما این را هم باید در نظر گرفت که پروسه خرید، نصب و اجرا تجهیزات زمان بر خواهد بود و شاید اواخر سال ۸۶ نوید بخش مجهز شدن مخابرات باشد که تا آن زمان هم اعتبار مجوز ۳ شرکت به سر آمده است.
● منفعت طلبی مخابرات
از جمله سرویس های ارزش افزوده می توان به سیستم نظرسنجی و شرکت در مسابقه اشاره کرد که نمونه های زیاد آن تاکنون از صداو سیما و رادیو وجود داشته است. زمانی که انواع و اقسام برنامه های رادیو و تلویزیون شماره واحدی را برای دریافت نظرات بینندگان خود اعلام می کنند، پیام های ارسالی حکم یک پیام ورودی را دارد که در آن ۵ میلیون تعهد شده شرکت ها تاثیری ندارد اما درآمد هنگفتی را نصیب مخابرات می کند.
در این سرویس ها معمولا تهیه کنندگان برنامه ها در قبال پرداخت هزینه به شرکت ها این سرویس را تا سقف پشتیبانی از sms های محدودی دریافت می کند. بدیهی است زمانی که این تعداد بالاتر رود ، چون سرویس گیرندگان بودجه محدودی دارند و حاضر به پرداخت هزینه مضاعف نیستند، لاجرم شرکت ها نیز مابقی sms های ارسالی مردم را پشتیبانی نمی کنند.
بحث اصلی در این مقوله منفعت طلبی مخابرات است؛ چرا که در سایر کشورها در ازای هجمه بالای پیام های ورودی که سود خوبی برای مخابرات دارد، معمولا عامل های تشویقی مانند اختصاص درصدی از سود عاید شده به تهیه کننده برنامه های تلویزیونی یا شرکت های طرف قراداد در نظر می گیرند.
با چنین سیاستی انگیزه بیشتری برای استفاده بیشتر از این سرویس و همچنین افزایش تعداد sms های ورودی به سیستم و پشتیبانی از آن وجود دارد.
شاید این سوال به وجود آید که این ۳ شرکت در قبال هزینه اندکی که در قبال ارائه این سرویس دریافت می کنند و البته ظاهرا برخی اصلا دریافت نمی کنند، چه انگیزه ای برای ارائه آن دارند؟
در پاسخ باید گفته شود که در حین اعلام شماره این شرکت ها که با توجه به رقم اول آن مشخص است از طرف کدام شرکت ارسال می شود (رهیاب با ۱۰۰۰، آتیه پرداز با ۲۰۰۰ و مگفا با۳۰۰۰) تبلیغات مناسبی برای آنها و ترویج سرویس های آن ها صورت می گیرد.
● سرویس های ارزش افزوده
در معرفی سرویس های ارزش افزوده مبتنی بر sms، می توان گفت اگر سرویس پیام کوتاه را به عنوان سرویس پایه در نظر بگیریم، خدماتی که باعث شوند ارزش بیشتری برای پیام کوتاه نسبت به حالت پایه ایجاد شود، خدمات ارزش افزوده محسوب می شوند.
ارسال و دریافت SMS از طریق وب، ارسال و دریافت SMS از طریق IMهای اینترنتی، ارسال و دریافت Email از طریق SMS، دریافت اطلاعات و اخبار و داده های مختلف از طریق SMS، خدمات بانکی مبتنی بر SMS، Automatic call distribution) ACD ) که به مشترکان تلفن ثابت شهری (PSTN) امکان فراخوانی (Page) و ارسال پیام های قراردادی به مشترکان موبایل به وسیله SMS را فراهم می کند، از جمله خدمات ارزش افزوده مبتنی بر پیام کوتاه هستند.
● سرویس های ۳ شرکت
از جمله سرویس های رهیاب می توان بهMobilis SMS Server (سیستمی است جامع جهت اتصال به مرکز SMS مخابرات های مختلف)، SMS Banking، SMS Stock (اطلاع از آخرین تغییرات بورس و وضعیت سهام)، SMS Voting(رای گیری)، SMS Panic( در سیستم های بحرانی، پس از هر اتفاق خاصی، جزییات واقعه اطلاع داده می شود(،SMS Dictionary، SMS Fair APP (یک راهنمای کامل در یافتن غرفه مورد نیاز و یا جنس مورد نیاز برای بازدید کنندگان )، SMS Domain (با یک SMSدامنه مورد نظر خود راچک شده و در صورت وجود دامنه میتواند آن را سفارش داد) و سرویس sms خارج از کشور ( به زودی راه اندازی و قیمت آن یک سوم مخابرات محاسبه می شود) اشاره کرد.
از خدمات متنوع مگفا نیز می توان بخش ارسال اخبار را نام برد که همشهری نمونه بارز آن است. هر چند ارسال تک خبری و آن هم در هر لحظه از روز از سوی همشهری آزار دهنده بود، اما اکنون با پیشنهاد مگفا با قرار دادن یک کد در انتهای اخبار چاپی، می توان با ارسال کد مربوطه تنها اخبار مرتبط با کد آن خبر ارسال شود.
موبایل پارکینگ نیز از دیگر سرویس ها است که اکنون در مشهد در حال اجرا شدن و در تهران نیز برخی اقدامات آن انجام شده است. شاید بارها تابلوهای کنار خیابان ها را مبنی بر مجاز بودن پارک در صورت پرداخت نقدی به پارک بان ها و یا از طریق sms دیده باشید.
Sms chat بدون ارسال شماره و تنها با اسم مستعار افراد، smsهای بین المللی که هزینه کمتری نسبت به مخابرات دارد، سرویس های mobile banking (اعلام موجودی حساب بانکی و انتقال وجه) ، سرویس اطلاع رسانی نرخ سهام، سرویس ثبت اطلاعات (Rule)، سرویس SMS to Email و Email to SMS، سرویس نظرسنجی و مسابقه، سرویس های Outlook و انتقال ترافیک سرویس های مبتنی بر SMS از دیگر خدمات مگفا است.
خدمات آتیه پرداز بیشترین تمرکز بر روی بانک ها را دارد به طوری که قراداد با بانک های تجارت، صادرات، سپه، ملی، ملت، اقتصاد نوین، سامان، موسسه مالی اعتباری بنیاد و انصار از جمله آن ها است. پرداخت قبوض از طریق sms نیز سرویسی متنوع از این شرکت است.
● حرف آخر
همان طور که به سرویس های متنوع اراه شده توسط ۳ شرکت اشاره شد، برخی نواقص مرکز sms شرکت ارتباطات سیار نیز برشمرده شد که امید است با خریداری تجهیزات مورد نیاز، بستر مناسبی برای ارائه سرویس های ارزش افزوده کاربردی برای مشترکانی که هر روز به تعدا آنها افزوده می شود، فراهم آید.

نویسنده: معصومه لطفی

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات