چاپ می‌ماند، اما چگونه؟

طنین ‌واژه ‌چاپ ‌دیجیتال ‌در ‌صنعت ‌چاپ، ‌در ‌ذهن ‌بعضی ‌از ‌افراد ‌و ‌حتی ‌كارشناسان ‌به ‌عنوان ‌ناقوس ‌مرگ ‌پلیت ‌و ‌چاپ‌های ‌سنتی ‌تفسیر ‌شد، ‌اما ‌رواج ‌اینترنت ‌و ‌شبكه‌های ‌ارتباطی، ‌بالاتر ‌از ‌آن ‌سرنوشت ‌آینده ‌چاپ ‌را ‌به‌طور ‌كلی ‌زیر ‌سوال ‌برد.
آیا ‌این ‌تفسیرها ‌و ‌چشم‌اندازهای ‌تیره ‌برای ‌صنعت ‌چاپ ‌تحقق ‌می‌‌یابد؟ ‌
شاید ‌منظره ‌جهان ‌‌آینده از ‌هر ‌نظر ‌دگوگون ‌شود، ‌چاپ ‌هم ‌به ‌اقتضای ‌زمان ‌دگرگون ‌خواهد ‌شد؛ ‌شاید چاپ ‌به‌صورت ‌امروزی آن، ‌پدیده‌ای ‌مربوط ‌به ‌تاریخ ‌گردد. ‌اما ‌آن‌چه ‌تا ‌به ‌امروز ‌شاهد ‌آن ‌هستیم ‌و ‌در ‌آینده‌ای ‌قابل ‌پیش‌بینی ‌می‌توانیم ‌انتظار ‌داشته ‌باشیم، ‌حكایت ‌از ‌بقای ‌چاپ ‌و ‌گسترش ‌و ‌تكمیل ‌سیستم‌های ‌چاپ ‌افست، ‌فلكسو، ‌گراور ‌و ‌افزوده ‌شدن ‌روش‌های ‌جدیدی ‌مثل ‌جوهرافشان ‌و ‌چاپ ‌دیجیتال ‌دارد.
پدیده‌های ‌نوین ‌و ‌سیستم‌های ‌الكترونیك‌ ‌نه ‌تنها ‌در ‌چاپ‌های ‌جوهرافشان ‌و ‌دیجیتال، ‌بلكه ‌در ‌ساختار ‌و ‌فرایند ‌چاپ ‌افست ‌و ‌دیگر ‌روش‌های ‌قدیمی ‌چاپ ‌به‌كار ‌گرفته ‌می‌‌شوند ‌و ‌مركب ‌و ‌كاغذ ‌و ‌پلیت ‌همچنان ‌مواد ‌مصرفی ‌اصلی ‌هستند.
افراد ‌زیادی ‌در ‌سال‌های ‌اخیر ‌چنین ‌پیش‌بینی ‌می‌‌كردند ‌كه ‌با ‌توسعه ‌رسانه‌های ‌غیرمكتوب، ‌دوران ‌نزول ‌صنعت ‌چاپ‌ (print‌ industry)‌فرا ‌رسیده ‌است، ‌اما ‌واقعیت ‌غیر ‌از ‌این ‌است ‌و ‌همچنان ‌تقاضای ‌محصولات ‌چاپی ‌رو به افزایش داشته ‌است. ‌
صنعت ‌چاپ ‌برای ‌عرضه‌كنندگان ‌اطلاعات، ‌دستگاه ‌مولد ‌خروجی ‌محسوب ‌شده ‌و ‌با ‌گرفتن ‌اطلاعات، ‌آن‌ها ‌را ‌به ‌شكل ‌ملموس ‌و ‌قابل ‌توزیع ‌درمی‌آورد. ‌
بازدید ‌از ‌نمایشگاه‌های ‌معتبر ‌چاپ ‌و ‌حضور ‌كمپانی‌های ‌بزرگ ‌صنعت ‌چاپ ‌جهان ‌گویای ‌آن ‌است ‌كه ‌دستاوردهای ‌دیجیتال ‌به ‌عنوان ‌ارتقادهنده ‌سیستم‌های ‌چاپ ‌به‌كار ‌گرفته ‌می‌‌شوند، ‌اما ‌روش‌های ‌اصلی ‌چاپ ‌همچنان ‌برقرار ‌و ‌پابرجا ‌مانده‌اند. ‌نوآوری‌هایی ‌كه ‌در ‌سیستم ‌انتقال ‌مركب ‌در ‌ماشین‌های ‌افست ‌رخ ‌داده ‌و ‌نیز ‌امكانات ‌پس ‌از ‌چاپی ‌كه ‌در ‌این ‌ماشین‌ها ‌تعبیه ‌شده، ‌حكایت ‌از ‌خوش‌بینی ‌واحدهای ‌ RِD‌در ‌بزرگ‌ترین ‌كمپانی‌های ‌چاپ ‌دارد. ‌بی‌‌شك ‌این ‌شركت‌های ‌عظیم ‌روی ‌روندهای ‌در ‌حال ‌انقراض ‌سرمایه‌گذاری ‌نمی‌‌كنند.
البته ‌منتقدان ‌ممكن ‌است ‌منافع ‌آن ‌شركت‌ها ‌را ‌دلیل ‌تداوم ‌سیستم‌های ‌قدیمی ‌چاپ ‌قلمداد ‌كنند و ‌ارتقای ‌ماشین‌های ‌افست، ‌فلكسو ‌و ‌هلیوگراور ‌را به ‌سرسختی ‌این ‌كمپانی‌ها ‌برای ‌حفظ ‌سرمایه‌هایشان ‌نسبت دهند. ‌علی‌رغم ‌این ‌نظرها، ‌آن‌چه ‌در ‌عمل ‌شاهد ‌آنیم ‌این ‌است ‌كه ‌در ‌شرایط ‌كنونی ‌و ‌تا ‌این ‌لحظه ‌چاپ ‌دیجیتال ‌برای ‌كارهای ‌پرتیراژ ‌مقرون ‌به ‌صرفه ‌نیست ‌و ‌برای ‌كارهای ‌تولیدی ‌كه ‌كم ‌هم ‌نیستند، ‌هنوز ‌هم ‌روش‌های ‌عمده ‌چاپ، ‌همان ‌افست ‌و ‌فلكسو ‌و ‌گراور ‌هستند. ‌گرچه ‌پذیرفتن ‌رواج ‌چاپ ‌دیجیتال ‌و ‌از ‌میدان ‌به ‌در ‌كردن ‌افست ‌و ‌فلكسو ‌و ‌گراور، ‌باز ‌هم ‌به ‌معنای ‌حذف ‌چاپ ‌نیست. ‌به ‌هر ‌حال ‌در ‌چنان ‌چشم‌اندازی ‌نیز ‌چاپ ‌حضور ‌خواهد ‌داشت، اما ‌به‌صورت ‌چاپ ‌دیجیتال.
در ‌واقع ‌آن‌چه ‌دوام ‌صنعت ‌چاپ ‌را ‌تضمین ‌می‌‌كند، ‌نیاز ‌جامعه ‌به ‌انواع ‌محصولاتی ‌است ‌كه ‌چاپ، ‌جزیی ‌از ‌آن‌هاست. ‌بسیاری ‌از ‌سفارشات ‌چاپی ‌مربوط ‌به ‌كالاهایی ‌است ‌كه ‌محتوی ‌و ‌كاركرد ‌اصلی ‌آن‌ها ‌چیز ‌دیگری ‌است ‌ولی ‌از ‌این ‌رهگذر ‌بازار ‌وسیعی ‌برای ‌چاپ ‌ایجاد ‌می‌‌شود كه ‌انواع ‌بسته‌بندی‌ها ‌از ‌آن ‌جمله‌اند.
برخلاف ‌كتاب ‌و ‌مطبوعات ‌كه ‌محتوای ‌اصلی ‌آن‌ها ‌با ‌چاپ ‌شكل ‌می‌‌گیرد، ‌در ‌تولید ‌یك ‌محصول ‌غذایی ‌یا ‌صنعتی، مهم ‌همان ‌غذا ‌یا ‌قطعه ‌صنعتی ‌است، ‌اما ‌پیشرفته‌ترین ‌تكنیك‌های ‌چاپ ‌برای ‌همین ‌محصولات ‌به‌كار ‌می‌‌رود ‌و ‌این ‌عرصه ‌از ‌چاپ ( بسته بندی) ‌حتی ‌بیش ‌از ‌كتاب ‌و ‌روزنامه، ‌الهام‌بخش ‌نوآوری ‌و ‌پدید ‌آمدن ‌تكنولوژی‌های ‌جدید ‌بوده ‌است.
دست ‌برقضا ‌تقاضا ‌برای ‌این ‌بخش ‌از ‌چاپ ‌(یعنی ‌چاپ ‌بسته‌بندی ‌و ‌غیرفرهنگی) ‌نه ‌تنها ‌رو ‌به ‌كاهش ‌نیست، ‌بلكه ‌هر ‌چه ‌مهم‌تر ‌می‌‌شود ‌و ‌روز ‌به ‌روز ‌مرغوبیت ‌و ‌تنوع ‌بیشتری ‌برای ‌آن ‌طلب ‌می‌‌شود. ‌علی‌رغم ‌این ‌واقعیت ‌نمی‌‌توان ‌دربست ‌از ‌بقای ‌صنعت ‌چاپ ‌به‌صورت ‌كنونی ‌سخن ‌گفت. ‌
هم ‌اكنون ‌به ‌خوبی ‌پیداست ‌كه ‌صنعت ‌نشر ‌(كتاب ‌و ‌مطبوعات) ‌بخشی ‌از ‌بازار ‌چاپی ‌خود ‌را ‌به ‌سود ‌رسانه‌های ‌دیگر ‌و ‌به‌ویژه ‌اینترنت ‌از ‌دست ‌می‌‌دهد. ‌ولی ‌همان‌طور ‌كه ‌گفته ‌شد، ‌صنعت ‌نشر ‌عمده‌ترین ‌بازار ‌صنعت ‌چاپ ‌نیست.
‌شاید ‌بتوان ‌گفت ‌كه ‌صنعت ‌نشر ‌اولین ‌بازار ‌صنعت ‌چاپ ‌تلقی ‌می‌‌شود، ‌به‌طوری ‌كه ‌اكثر ‌مردم ‌وقتی ‌نامی ‌از ‌صنعت ‌چاپ ‌به ‌میان ‌می‌‌آید، ‌به ‌یاد ‌كتاب،‌ ‌مجله ‌و ‌روزنامه می‌‌افتند.
این ‌در ‌حالی ‌است ‌كه ‌طبق ‌آمار ‌و ‌ارقام ‌به‌دست ‌آمده، ‌صنعت ‌نشر ‌تنها ‌یك ‌سوم ‌كل ‌تولیدات ‌صنعت ‌چاپ ‌را ‌به ‌خود ‌اختصاص ‌داده ‌است ‌و ‌مهم‌ترین ‌منشا ‌و ‌كاربرد ‌چاپ، ‌بخش ‌صنعت ‌و ‌تجارت ‌بوده ‌است. ‌یعنی ‌در ‌این ‌قسمت ‌از ‌بازار ‌مصرف ‌محصولات ‌چاپی، ‌واحدهای ‌مختلف ‌شركت‌ها ‌اعم ‌از ‌قسمت‌های ‌تولید ‌و ‌بازاریابی ‌تا ‌قسمت‌های ‌اداری ‌و ‌بازرگانی، ‌مصرف‌كننده ‌و ‌متقاضی ‌اصلی ‌محصولات ‌چاپی ‌شمرده ‌می‌‌شوند. ‌
امروزه ‌بسیاری ‌از ‌ناشران ‌خارجی ‌برای ‌در ‌اختیار ‌گرفتن ‌بازار ‌نشر ‌الكترونیك ‌و ‌web، ‌شروع ‌به ‌تبدیل ‌آثار ‌در ‌اختیار ‌خود، ‌به ‌شكل ‌ e- book‌وPDF‌نموده‌اند.
با ‌ظهور ‌تكنیك ‌چاپ ‌درخواستی‌ ‌(‌ print on - demand)، ‌شرایط ‌انتشار ‌عناوین ‌بیشتری ‌از ‌كتاب‌ها ‌فراهم ‌شده ‌است ‌و ‌بدین ‌ترتیب ‌تاثیر ‌تكنولوژی ‌جدید ‌چاپ ‌دیجیتال ‌باعث ‌گسترش ‌بازار ‌مصرف ‌محصولات ‌چاپی ‌شده ‌است.
‌اما ‌در ‌مورد ‌مجلات ‌و ‌روزنامه‌ها، ‌ظهور ‌نشر ‌الكترونیك، ‌جایگاه ‌آن‌ها ‌را ‌روز ‌به ‌روز ‌با ‌مخاطره ‌و ‌تهدید ‌مواجه می‌كند.
با ‌ظهور ‌تجارت ‌الكترونیك‌ (e-commerce)، ‌گرچه ‌شركت‌های ‌فعال ‌در ‌این ‌زمینه ‌سعی ‌در ‌اتوماتیك ‌كردن ‌و ‌به ‌عبارتی‌
paper‌- less ‌نمودن ‌فرایندهای ‌ثبت ‌سفارش ‌تا ‌پرداخت ‌بهای ‌كالا ‌كرده‌اند، ‌اما ‌تا ‌عمومی ‌شدن ‌این ‌مساله ‌و ‌تعمیم ‌آن ‌به ‌كلیه ‌فعالیت‌های ‌تجاری، ‌راه ‌زیادی ‌در ‌پیش ‌است ‌و ‌هر ‌چه ‌نوع ‌معامله ‌پیچیده‌تر ‌و ‌درجه ‌خلاقیت ‌روش ‌ارتباطی ‌و ‌اهمیت ‌كیفیت ‌محصول ‌تبلیغاتی ‌بیشتر ‌باشد، ‌همچنان ‌رابطه ‌فیزیكی ‌میان ‌خریدار ‌و ‌فروشنده ‌حفظ ‌شده ‌و ‌محصول ‌چاپی ‌به ‌عنوان ‌رابط، ‌جایگاه ‌خود ‌را ‌حفظ ‌خواهد ‌كرد.
بازدیدكنندگان ‌نمایشگاه‌های ‌مختلف ‌صنعت ‌چاپ ‌در ‌چند ‌سال ‌اخیر ‌شاهد ‌آن ‌بوده‌اند ‌كه ‌صنعت ‌چاپ ‌و ‌دیگر ‌صنایع ‌وابسته ‌به ‌چاپ، ‌به ‌شدت ‌در ‌حال ‌ترقی ‌و ‌رشد ‌بوده‌اند ‌و ‌شاید ‌بتوان ‌آن ‌را ‌یكی ‌از ‌متحول‌ترین ‌صنایع ‌در ‌دهه ‌اخیر ‌دانست.
هنوز هم میزان ‌مصرف ‌كاغذ ‌و ‌تولید ‌محصولات ‌چاپی ‌از ‌عوامل ‌و ‌پارامترهای ‌مهم ‌رشد ‌اقتصادی ‌- ‌فرهنگی ‌و ‌میزان ‌توسعه‌یافتگی ‌كشورها ‌محسوب ‌می‌‌شود، ‌اما ‌گرایش ‌روزافزون ‌به ‌سمت ‌دیجیتال ‌شدن ‌بسترهای ‌اطلاع‌رسانی ‌در ‌كنار ‌انفجار ‌اینترنت، ‌باعث ‌شده ‌است ‌كه ‌بسیاری ‌از ‌بازیگران ‌صحنه ‌چاپ، ‌نگران ‌آینده ‌شده ‌و ‌آن ‌را ‌تیره ‌و ‌مبهم‌ ببینند.
البته ‌نكته ‌امیدواركننده‌ای ‌نیز ‌برای ‌صنعت ‌چاپ ‌وجود ‌دارد. ‌به این ‌معنی ‌كه ‌اگر ‌در ‌گذشته ‌اكثر ‌شركت‌ها ‌و ‌سازمان‌ها ‌در ‌تخصیص ‌اعتبار ‌لازم ‌برای ‌انجام ‌تبلیغات ‌دچار ‌شك ‌و ‌تردید ‌بودند، ‌امروزه ‌با ‌سخت ‌شدن ‌شرایط ‌رقابت، ‌هیچ ‌شركتی ‌را ‌نمی‌‌توان ‌یافت ‌كه ‌بدون ‌سرمایه‌گذاری ‌در ‌امر ‌تبلیغات ‌و ‌از ‌جمله ‌تبلیغات ‌مكتوب، ‌به ‌حفظ ‌بازار ‌خود ‌یا ‌جلب ‌مشتری ‌جدید ‌بیاندیشد.
با ‌توجه ‌به ‌رویدادهای ‌مربوط ‌به ‌تكنولوژی‌های ‌جدید ‌هیچ‌كس ‌نمی‌‌تواند ‌در ‌مورد ‌آن‌چه ‌در ‌دهه‌های ‌آینده ‌رخ ‌می‌‌دهد، ‌قسم ‌بخورد. ‌اما ‌بر ‌اساس ‌شواهد ‌امروز ‌می‌‌توان ‌با ‌استناد ‌به ‌كارهای ‌تبلیغاتی ‌و ‌حجم ‌وسیع ‌كارهای ‌بسته‌بندی ‌و ‌پوشاك ‌و چاپ درخواستی و چاپ اطلا‌عات متغیر، ‌صنعت ‌چاپ ‌را ‌فعالیتی ‌مورد ‌نیاز ‌جامعه ‌به ‌شمار ‌آورد ‌كه ‌به ‌حیات ‌خود ‌ادامه ‌خواهد ‌داد. ‌آن‌چه ‌مسلم ‌است ‌اتوماسیون ‌و به ‌كارگیری ‌سیستم‌های ‌دیجیتال ‌در ‌قسمت‌های ‌مختلف ‌ماشین‌ها ‌و ‌پدید ‌آمدن ‌سیستم‌های ‌گردش‌كار ‌پیشرفته، ‌فضای ‌این ‌صنعت ‌را ‌دگرگون ‌خواهد ‌ساخت ‌و ‌تخصص‌ها ‌و ‌مشاغل ‌جدیدی ‌جایگزین ‌حرفه‌های ‌پیشین ‌خواهند ‌شد. ‌چاپ ‌دیجیتال ‌رواج ‌بیشتری ‌می‌‌یابد ‌و ‌بازار ‌چاپ ‌درخواستی ‌و ‌تنوع ‌شخصی‌سازی ‌در ‌محصولات ‌چاپی ‌موجب ‌دگرگونی ‌سیستم‌های ‌سنتی ‌چاپ ‌می‌‌شود. ‌
چاپكارانی ‌كه ‌از ‌این ‌روندها ‌آگاهی ‌داشته ‌باشند ‌و ‌خود ‌را ‌با ‌تحولات ‌تكنولوژی ‌همگام ‌سازند، ‌گام ‌به ‌گام ‌با ‌كسب ‌مهارت‌های ‌جدید ‌و ‌سازماندهی ‌مناسب، ‌بازار ‌كار ‌خود ‌را ‌گسترش ‌خواهند ‌داد.

نویسنده : مرتضی تفرشی

منبع : مجله صنعت چاپ