زنان؛ قهرمان های تجاری

نامناسب بودن وضعیت اشتغال زنان در ایران، کمتر بودن فرصت های شغلی آنان نسبت به مردان، بحث مشارکت اقتصادی زنان در خارج از خانه و اهمیت کارآفرینی به ویژه کارآفرینی زنان از جمله مواردی است که موجب شده تا فاطمه تابنده کارشناس ارشد مدیریت دانشگاه شیراز پژوهشی را با عنوان «ارزیابی نقش زنان در کارآفرینی» انجام دهد.او کارآفرینی را واژه ای نو می داند که فقط براساس واژه اش نمی توان به معنای واقعی آن دست یافت.به عقیده او کارآفرینی از ابتدای خلقت بشر و همراه با او در همه شئون زندگی حضور داشته و مبنای تحولات و پیشرفت های بشری بوده است. بنابراین این مفهوم و ایده مفهومی جدید و متعلق به قرن حاضر نیست.
کارآفرینان سازمان دهندگان و فعال کنندگان یک واحد اقتصادی، اجتماعی و کسب و کار در جهت دستیابی به سود شخصی و اجتماعی هستند. آنها افرادی هستند که از فرصت های پیش آمده به خوبی استفاده کرده و با ایجاد تغییرات چیزهای جدیدی می آفرینند. آنها در جست وجوی تغییر بوده و در فرصتی استثنایی جهت توسعه اجتماعی، اقتصادی و ایجاد شغل فعال می شوند. این پژوهشگر معتقد است در بیشتر کشورهای توسعه یافته مفهوم کارآفرینی زنان در سطوح اقتصادی جا باز کرده به گونه ای که زنان می توانند خود را به عنوان قهرمان های تجاری عنوان کنند. این پژوهشگر تاکید می کند در کشور ما اما نقش اساسی زنان در این امر نادیده گرفته شده، به همین دلیل بررسی نقش زنان در کارآفرینی،موانع و راهکارهای بهبود کیفی کارآفرینی زنان ضروری است. ارزیابی عوامل موثر بر کارآفرینی زنان از جمله عوامل رفتاری، اجتماعی، تحصیلات و آموزش، بررسی عوامل موثر در موفقیت مدیران، کارآفرین و بررسی فرآیند رشدشان و همچنین بررسی موانع و محدودیت های کارآفرینان زن از جمله موارد مورد تمرکز این پژوهشگر بوده است.
● اهمیت پژوهش
فاطمه تابنده در اهمیت موضوع پژوهش آورده است: «موتور اقتصاد یک جامعه را کارآفرینان تشکیل می دهند. کلید موفقیت کارآفرینان به ویژه کارآفرینان زن نیز یافتن روش های خلاقانه ای است که با استفاده از تکنولوژی های جدید، کانال های بازاریابی و تبلیغاتی و هزینه کمتر، خواسته های بیشتری را برآورده می سازند.بنابراین این زنان نقش مهمی در اشتغال مولد خواهند داشت که موجب کاهش نرخ بیکاری و عدم توجه به سرمایه گذاری دولت خواهد شد. به گفته او هنگامی که کارآفرینان زن شغل جدید ایجاد می کنند حداقل یک یا چند نیروی استخدامی را به کار می گیرند. همچنین کارآفرینان زن می توانند بقیه زنان خانواده و اطرافیان شان را به کارآفرینی، ابداع و خلاقیت راهنمایی کرده و در توسعه اقتصادی - اجتماعی نقش داشته باشند. کارآفرینان زن پیوسته در حال ابداع، توسعه کالا و خدمات براساس رضایت و سلیقه مردم هستند. بنابراین با ابداع و ارتقای محصولات جدید و خدمات بهینه به کمک منابع مالی مردم در سرمایه گذاری ها و ارتقای کیفی بهره وری را افزایش داده اند. او همچنین معتقد است: «کارآفرینان زن با بهره گیری از نیروی خلاق و ریسک پذیری می توانند تهدیدات و تنگناهای محیطی را تبدیل به فرصت های جدید کرده و با بازار ارتباط برقرار کنند.» - زنان روستایی،کارآفرینانی که نادیده گرفته می شوند به عقیده این استاد دانشگاه جمعیت بزرگی از کارآفرینان زن را زنان روستایی با تحصیلات پایین تشکیل می دهند؛ زنانی که گاه فعالیت هایشان نادیده گرفته می شود. او مشارکت اجتماعی این زنان را تحت تاثیر چند متغیر مهم می داند. - ویژگی فرهنگ، ارزشی که شامل نظام گرایی، جمع گرایی، نویدپذیری، تقدیرگرایی و عدالت اجتماعی است. - پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده ها، پایبندی خانوادگی به سنت ها و نقشی که زن در تصمیم گیری، هدایت فرزندان و انسجام خانواده دارد.
عوامل جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی شامل سن، پایگاه اجتماعی، اقتصادی، تاهل، اقامت در شهر، سابقه و استفاده زنان از رسانه ها. - متغیرهای گرایشی - انگیزشی شامل رقابت جویی از خودبیگانگی، خوداثربخشی و نیاز به پیشرفت. از اوایل قرن حاضر در ایران مشارکت اجتماعی زنان در خارج از خانه افزایش یافته است. از عوامل مهم موثر بر اشتغال زنان، نرخ باروری آنان است. هر چه نرخ باروری افزایش می یابد با نزول اشتغال زنان فعال مناطق شهری روبه رو هستیم. همچنین میان تعداد فرزندان و اشتغال رابطه معکوس وجود دارد. هم اکنون ۲۳ درصد زنان دارای سه فرزند و ۵۸ درصد با یک یا دو فرزند به فعالیت می پردازند. تاهل زنان نیز در تحصیلات و اشتغال آنان تاثیر دارد. اشتغال زنان بدون تحصیلات بیشتر از زنان باتحصیلات است. هنجارهای رایج، تقسیم کار، تعداد نقش زنان، ناامنی های اجتماعی، ایدئولوژی حاکم، مردسالاری و همچنین میزان پایین آگاهی زنان از حقوق خود از متغیرهای تاثیرگذار بر اشتغال زنان است. - نقش زنان در کارآفرینی فرزندان این پژوهشگر معتقد است: خانواده به عنوان منتقل کننده رفتارهای اجتماعی می تواند نقش ثمربخش خود را جهت آشنایی یا استقلال طلبی در عرصه فعالیت های اقتصادی ارائه دهد. نوع نگرش مادر و پدر و خانواده به دنیای اطراف و انتقال آن به کودکان در شکل گیری آینده شغلی آنها موثر است. به گفته او فضای حاکم بر خانواده و رهنمودهای مادر به فرزندان این امکان را به آنها می دهد تا با ترک عادات پیشین رفتارهای جدیدی را تجربه کرده و بتوانند در خانواده نقش آ فرینی کنند. توانمندسازی و راه اندازی اداره کسب و کار اقتصادی از دیگر تاثیرات نقش زنان در کارآفرینی فرزندان است.حمایت و تشویق والدین در خانواده به ویژه مادران در جهت یادگیری فناوری های جدید و تکنولوژی اطلاعاتی و معرفی مشاغل جهت کسب درآمد بیشتر سهم اساسی دارد.همچنین آنها با راهنمایی فرزندان می توانند به خلق ایده های کاری جدید یاری رسانند.
● رهبران تحول آفرین
فاطمه تابنده کارآفرینان را بزرگ ترین رهبران تحول آفرین می نامد زیرا این افراد با خلاقیت و ابتکار خود سیاست ها و سازمان ها را به سوی موفقیت می رانند. کارآفرینی زنان شیوه ای از رهبری است که هدف آن استفاده از فرصت ها و تعقیب تغییرات است. رهبر کارآفرین همان رهبر تحولی است که فرصت ها و تهدیدها را تشخیص داده و خواهان نوآوری، بازداری و رقابت است. - نقش تکنولوژی اطلاعات در کارآفرینی زنان تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در توسعه فرصت های شغلی زنان و فرآیند اشتغال تکنولوژی در شرکت های کارآفرین نقش اساسی دارند. شرکت های صادراتی با استفاده از تکنولوژی اطلاعات در صنعت، خدمات، طراحی سیستم پاداش وحقوق و دستمزد مبتنی بر الزامات کارآفرینی در بهبود کیفی و عملکرد خود تلاش می کنند. اشتغال زنان به کمک فناوری اطلاعات مقدور است اما نباید تصور کرد بدون سامان دهی و اصلاح گرایی در ساختار اطلاعات و ارتباطات می توان کاری در این زمینه کرد. این سامان دهی و اصلاح گرایی بخش های اقتصاد ملی، تجدید ساختار، خصوصی سازی، آزادسازی و سامان دهی در مالکیت مادی و معنوی را در برمی گیرد.
● نقش دولت در کارآفرینی زنان
این محقق نخستین گام دولت را برای افزایش کارآفرینی زنان در توسعه منابع انسانی ارزیابی می کند و از تجربه معجزه آسای کشورهای آسیای جنوب شرقی مثال می آورد که تنها مزیت شان در توسعه اقتصادی وجود انسان هایی با عرق ملی بوده است. ایجاد فرصت هایی برای آموزش و افزایش دانش زنان کمک به قانون گذاری، ایجاد مراکز و بانک های اطلاعاتی، گسترش استراتژی های بازاریابی و شناسایی بازارهای هدف به بنگاه ها و“ از دیگر پیشنهادهای اوست. - تجربه کشورهای دیگر در توسعه کارآفرینی زنان تابنده در بخش دیگری از پژوهش اش به تجارب کشورهای دیگر در زمینه کارآفرینی به ویژه کارآفرینی زنان می پردازد. در هند بیش از ۵۰۰ موسسه کارآفرینی آغاز به کار کرده اند. این موسسه ها تاکنون ۵۵ برنامه در زمینه توسعه کارآفرینی اجرا کرده اند که ۳۳ برنامه آن به کارآفرینان زن اختصاص داشته است. این برنامه ها به طور تخصصی برای کارکنان شرکت های صنعتی، فارغ التحصیلان رشته های فنی و غیرفنی، صاحبان کسب و کار کوچک، افراد بیکار، صنعتگران و کشاورزان اجرا شده است. اولین مرکزی که در دنیا دوره آموزشی کارآفرینی درون سازمانی را اعمال کرد، موسسه توسعه کارآفرینی هند است. درانگلیس نیز مراکز کارآفرینی از ابتدای دهه ۷۰ شکل گرفتند که اصلی ترین مرکز پژوهشی آن در دورهام بود و دروس کارآفرینی در سه رشته کارشناسی ارشد آن اجرا می شد. در هند و فیلیپین نیز نسبت به تاسیس این مراکز به ویژه آموزش زنان اقداماتی انجام شده است. این پژوهشگر فواید اصلی کارآفرینی را در پایان پژوهش تحریک و تشویق حس رقابت، ایجاد ثروت و توزیع درآمد، ارتباط و یکپارچگی بازارها، کاهش بوروکراسی اداری، تعادل در اقتصاد پویا و ترغیب به سرمایه گذاری، رفع شکاف و تنگناهای بازار و بهبود اشتغال زایی و ایجاد فناوری و خلاقیت می داند. او همچنین از موانع اصلی توسعه کارآفرینی زنان نام می برد: «قانون اشتغال نیمه وقت زنان، مقررات در زمینه مرخصی زایمان و ماده پنج مصوبه که محدود کننده اشتغال زنان است از این جمله اند.» ایدئولوژی مردسالارانه حاکم در جامعه، بازنشستگی های زودرس زنان، تعریف شغل مادری و خانه داری زنان همراه با فرهنگ مردسالارانه و باورهای سنتی جنسیتی، کمبود آگاهی زنان در ابعاد حقوقی، فردی، اجتماعی و حرفه ای، بالا بودن نرخ حق بیمه که سهم کارفرما در پرداخت حق بیمه برابر با ۲۰ درصد مزد حقوق بیمه شده است از دیگر مواردی است که او به عنوان موانع کارآفرینی زنان برمی شمارد.

منبع : روزنامه سرمایه