«جیمز دین» به روایت «رابرت آلتمن»

● همه چیز تغییر كرده است
بیست و پنج سال پس از مرگ جیمز دین، یك كمدی موفق و تاثیرگذار توسط اوگراچیك نوشته می شود. در این كمدی افسانه هنرپیشه ای نقل می شود كه گروهی از زنان روستایی آمریكایی از آن تاثیر گرفته اند.وقتی این كمدی در نیویورك روی صحنه می رود چشمگیر و درخشان لقب می گیرد. تطبیق پذیری این و فیلمی كه رابرت آلتمن از زندگی جیمز دین می سازد باز هم تصویر برجسته اسطوره سینمای آمریكا را یادآوری می كند. آلتمن هم در آن فیلم به سیستم ستاره سازی اشاره می كند و داستان هنرپیشه غمگینی را نقل می كند كه زندگی بدون رویایش را پیش می برد. در حقیقت با آن فیلم قصد داشت تقابل شخصیت لطیف و شكننده با موقعیت دست نیافتنی او را نشان دهد. ۲۵ سال از آن زمان می گذرد، اما آلتمن در پنجاهمین سالمرگ جیمز دین با هیجان از او حرف می زند و می گوید: «معدود هنرپیشه هایی مانند جیمز دین توانسته اند خلق و خوی آمریكایی و تغییر ناگهانی آن را نشان دهند.» آلتمن در حالی كه فیلم جدیدش را تدوین می كند، ادامه می دهد: «این اختلاط لطافت و شكنندگی با خواست آزادی خیلی زود روی تمام جوان های دنیا تاثیر گذاشت و آنها را فتح كرد.»
▪ در تیتر فیلم عنوان شده بود: تقدیم به جیمز دین «اولین تین ایجر آمریكایی».
به واقع این فقط یك نشان اختصاری است كه بدون شك معنای بسیاری را شامل می شود. قبل از آن نوجوان های آمریكایی هنوز اسطوره و الگویی را پیدا نكرده بودند كه این گونه جدیت، رسیدن به آرزوها و سبقت گرفتن از انتظارات را نشان دهد.
▪ به عنوان هنرپیشه كدام یك از این مسائل مهم است؟
او یك هنرپیشه بدعت گذار و پرانرژی بود و به خوبی می توانست ارتباط بین نسل ها و اختلافات آنها را درك كند. بزرگی دین در این است كه وقتی كه فیلم های او را قیاس می كنیم همه آنها جزء شاهكارهایش محسوب می شود ولی فیلم تبدیل به یك مانیفست شد.
▪ این امكان وجود دارد كه یك هنرپیشه از اسطوره اش فاصله بگیرد و فراموشش كند؟
مطلقاً نه. این مسئله در مورد همه صدق می كند اما در مورد جیمز دین در تمام تصاویر یك ارتباط بی نظیر و یگانه وجود دارد اینكه همه آنها واقعیت و تصویر خاص او را نشان می دهد. شما در تمام عكس ها او را مثل یك اسطوره می بینید كه بیهوده جلوی دوربین نایستاده است، مثل پل نیومن یا مارلون براندو، پس همیشه او را به یاد خواهند داشت.
•او یك پدیده معاصر محسوب می شود یا ابدی؟
من می گویم ابدی، چرا كه در فرم های متفاوت هنری، شخصیت هایی هم به وجود می آیند كه می خواهند مثل جیمز دین باشند و همان حالات و رفتار را از خود بروز می دهند، به همین دلیل است كه من فكر می كنم چیزی استثنایی در او وجود داشته كه همه به او رجوع می كنند و مثل یك مرجع قابل اتكا است.
▪ آیا سیستم ستاره سازی بعد از سال های جیمز دین تغییر كرده است؟
فكر می كنم كه همه چیز عوض شده است، اما هالیوود همچنان راه خودش را طی می كند و مدعی است كه چیزی تغییر نكرده است.
▪ آیا وارث او وجود دارد؟
من می گویم نه. ریور فونیكس قول آن را داده بود، اما هیچ هنرپیشه ای هنوز نتوانسته است به سطح محبوبیت عامه و كاریزمای او نزدیك شود.
▪ می توان او را محصول استودیوی هنرپیشه سازی دانست یا چیز خاصی در او وجود داشت؟
امتیازات شخصی و فاكتورهای ذاتی او را نمی توان نادیده گرفت و به همین دلیل بود كه نسبت به دیگران بهتر بازی می كرد اما این مسئله هم مهم است كه دین هم از Actorصs Studios ممنون است، چون آنها این امكان را به وجود آوردند كه نبوغ و دلتنگی هایش را نشان دهد.
▪ چندی بعد از تصادف، فرانسوا تروفو در «كایه دوسینما» می نویسد: عشق ابدی جوانان به آزمودن، جنگیدن و مواد مخدر، برای آنها مثل غروری است كه ورای جامعه خود را احساس می كنند.
آنچه كه فراتر از هر نقدی می تواند جیمز دین را برجسته كند این است كه او در ۲۴ سالگی و بعد از ۵ سال كار سینمایی مرد. هر تصویری از او نمایانگر جذابیت بی نظیر زندگی خرد شده اش است؛ همانی كه قدرت بزرگی در آن وجود داشت اما ناتمام ماند.

ترجمه: محسن ابراهیمی

منبع : روزنامه شرق