تصویری جذاب از سبکی ماندگار

در اوایل سال ۱۹۳۹ كه «دلیجان» وسترن كلاسیك و تحسین شده جان فورد ساخته و آماده نمایش می شد، جان وین بازیگر اصلی و ستاره فیلم نخستین نشانه های شوخی ها و طعنه های تند فورد را حس كرد و با توجه خاص (!) وی مواجه شد. یك روز فورد از جان وین خواست سر صحنه بیاید و فیلمی را كه یك روز پیشتر از اندی دیواین گرفته شده و سواركاری او را با ۶ اسب نشان می داد، ببیند و نظرش را بگوید. ادامه ماجرا را از زبان پاتریك وین پسر جان وین بشنویم كه بازیگر سینماست و چند فیلم بازی كرد، البته هرگز به شهرت و اعتبار پدرش نرسید. پدرم روبه فورد كرد و گفت:«فكر می كنم كسانی كه مسئول تداركات صحنه بودند و بدل ها آن طور كه باید نتوانستند دیواین وارد را همراهی كنند. صحنه دشواری نبود.بنابراین اصلاً به نظر نمی رسد دیواین دارد سواركاری می كند.»
فورد در جواب گفت: پس این طور. ساعتی بعد هر دو از اتاقی فیلم را دیده بودند به محل فیلمبرداری برگشتند و فورد از همه دعوت كرد سكوت كنند و سپس با صدای بلند گفت: «بچه ها ، می دانید دوك (نام مخففی را كه بر روی جان وین گذاشته بودند) چه می گوید؟ او می گوید اندی دیواین نمی تواند از چنداسب سواری بگیرد. آن گاه تمام حاضران در صحنه به جان وین كه هنرپیشه جوانی بیش نبود، خیره شدند. آنها می خواستند بدانند چطور یك بازیگر تازه وارد توانسته یك بازیگر پرسابقه مثل اندی دیواین را نفی كند و به مسخره بگیرد. ولی حقیقت آن است كه فورد كل ماجرا را وارونه نشان داد و كاری كرد كه دیگران و اطرافیان برداشت غلطی از اظهار نظر صادقانه پدر من داشته باشند. او با كاری كه انجام داد ، پدر من را در حضور عده زیادی خرد كرد. با این وجود از آن پس پدرم بیش از پیش وابسته به فورد و دستیار اول وی شد.»
این به واقع شروع و تثبیت یك همكاری بسیار مؤثر و موفق بین آن دو بود. كار مشتركی كه پنج دهه ادامه داشت و شماری از كلاسیك ترین فیلم های تاریخ وسترن حاصل این همكاری بود.
آن همكاری كه شاید نسل امروز اطلاع چندانی درباره آن نداشته و از ارزش آن بی اطلاع باشند، با عرضه یك باكس جدید از نوارهای D.V.D حاوی ۸ فیلم مشترك آنان در اواخر تابستان امسال (۲۰۰۶) دوباره در مركز توجه و در انظار قرار گرفته است.
● نمونه ای فراتر
وین سال ۱۹۷۹ درگذشت و فورد ۶سال پیش از آن دار فانی را وداع گفته بود، اما كارهای مشترك شان تأثیر زیادی بر جهان سینما و حتی امور اجتماعی داشت و طبعاً زندگی شغلی و هنری هردو را نیز پربارتر ساخت. ما نمونه هایی چون مارتین اسكورسیسی ـ رابرت دونیرو و سیدنی پولاك ـ رابرت ردفورد و جی.سی.تامپسون و چارلز برانسون را هم در دنیای سینما داشته ایم كه در مقام «كارگردان و بازیگر» فیلم های مشترك پرشماری را با یكدیگر كار كرده اند ، اما به گفته لئونارد مالتین همكاری فورد و وین از آنها هم فراتر می رود، زیرا زندگی آنها طوری به هم گره خورده بود كه تصور هریك از آنها بدون دیگری تقریباً غیرممكن بوده است.
این فورد بود كه نخستین نقش قابل توجه وین را در دنیای سینما موجب شد و این كار را با پیشنهاد دادن وی به رائول والش كارگردان معروف برای فیلم «تعقیب بزرگ» در سال ۱۹۳۰ انجام داد. با این حال و با وجود موفقیت وین در این فیلم فورد او را برای مدت ۹ سال رها كرد و نقشی به وی نداد و او ناچار شد درچند فیلم «B» (درجه دوم)بازی كند. پیتر بوگدانوویچ نقدنویس و كارشناس بزرگ و معروف سینما كه كارگردانی موفق است و در دهه ۱۹۷۰ در اوج شهرت بود و اینك مشغول ساخت كاری مستند درباره جان فورد است ، می گوید: «وین هیچگاه نمی دانست چرا آن اتفاق افتاد و به چه سبب فورد برای مدتی او را رها كرد، ولی به همان شكل كه آن همكاری قطع و متوقف شده بود، فورد آن را احیا و تجدید كرد و جان وین را دوباره به كارگرفت و با بازی دادن به وی در «دلیجان» یكی از وسترن های كلاسیك و محونشدنی تاریخ این ژانر، او را به اوج شهرت رساند و زندگی وی را تغییر داد و به مطرح ترین بازیگر تاریخ سینمای وسترن تبدیل كرد.»
● در همان نگاه نخست
به واقع تصویری كه جان فورد از وین در این فیلم ارائه می دهد، تصویری پرشكوه است و دیگر پس از آن نمی توان وین را از تاریخ سینمای وسترن دور ساخت . به حرف های مالتین باز می گردیم. «كلوز آپ هایی كه فورد از وین در این فیلم گرفته و تصویر جذاب حاصله چیزی است كه در تاریخ سینما می ماند و با همان نگاه نخست مشخص می شود كه یك ستاره بزرگ در سینما متولد شده و این را به هیچ روی نمی توان انكار كرد.»
جان وین هیچ گاه دین عظیم خود به فورد را فراموش نكرد و فورد هم دائماً به او متلك می گفت و این بازیگر قد بلند و قوی هیكل را نزد دیگران خرد می كرد و به وی می گفت كه بی ارزش تر از این حرفها است و فقط با كمك و لطف این كارگردان به چنین مدارجی رسیده است. مالتین اظهار می دارد: «وین هیچگاه جواب نمی داد و قصد مبارزه نداشت. شاید هم او احساس فرزندی را داشت كه با وجود شنیدن كلمات تند از پدر و مادرش می داند كه مورد توجه و عشق آنها قرار دارد و طعنه های آنان را نفی كننده این وضعیت نمی داند.» مورین اوهارا بازیگر زن معروف و قدیمی سینما كه در شماری از فیلم های معروف ده های ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۰ سینما و بویژه پنج كار فورد روبه روی وین بازی كرد و اینك ۸۵ سال دارد، می گوید: «جان فورد بسیار سرسخت و تندخو بود و جهنمی نشان می داد و تحملش سخت بود، اما نمی توان انكار كرد كه از برترین كارگردانان تاریخ سینما بود و من با هیچ كس برتر از او كار نكرده ام و اصولاً چنین كسی را ندیده ام. البته خلق و خوی متغیری داشت و دائماً حالاتش عوض می شد. نمی دانستید امروز چگونه خواهد بود. آیا سرحال است یا بداخلاق و پرخاشگر. بازیگران به سر صحنه می آمدند و از یكدیگر می پرسیدند امروز با كدام فورد طرف هستیم. نوع خوب یا بدش؟ اگر از آن روزهای بدش بود، بازیگران به یكدیگر می گفتند: «هی، مواظب باش. طرف حالش بسیار بد است!»
● دوستان نزدیك
با وجود تمام مسائلی كه گفتیم فورد و وین به یكدیگر بسیار نزدیك بودند و مدت قابل توجهی را در قایق فورد به نام «آرانر» و بر روی آب ها می گذراندند. باز حرف های پاتریك وین را مثال می آوریم. «تابستان ها و ایام تعطیلات را در منطقه كاتالینا می گذراندیم و فورد نیز در همان اطراف و سوار بر قایقش بود و ما هم به آنجا می رفتیم. ماجراها و روزهای جالبی داشتیم. پدرم از فورد به عنوان بابا یاد می كرد. یادم می آید با هم غذا می خوردند و حرف می زدند و خاطره تعریف می كردند. گاهی هم برای صرف غذا یا دیدار دوستان بیرون می رفتند. حضور ما در آنجا و به واقع تعطیلات پدرم و فورد هفته ها طول می كشید و این قضیه در تمامی تابستان ها تكرار می شد.»
هرچه بود فورد فیلم ها و سناریوهایش را براساس كاراكتر بازیگران مورد نظرش می نوشت، یعنی از ابتدا هر رلی را با در نظر داشتن بازیگری كه قرار است آن را ایفا كند، ترسیم و نگارش می كرد. اكثر آنها هم «كاراكتر - اكتورها» و بازیگران خاصی بودند كه با همان رل ها به شهرت و اعتباری دیرپا رسیدند. هنرپیشه هایی مثل والتر برنان، وارد باند، هری كری جونیور، جان كارادین و ویكتور مك لاگلن. آنها در فیلم های متعددی از فورد بازی كردند و پس از وین به بزرگترین نمادهای شناسایی این فیلم ها بدل شدند. به حرفهای مالتین برگردیم. «آن نقش ها برای آن بازیگران كاملاً مناسب بود و مثل دستكشی بود كه برای یك دست خاصی دوخته شده باشد. از آن طریق وساخت وسترن هایی بزرگتر و بسیط تر از آن چه در آن ژانر ساخته شده بود، فورد توانست این سبك از فیلمسازی را به درجاتی بسیار بزرگتر و متعالی تر از آن چه شناخته شده بود، برساند و آن را ماندگارتر سازد.»
● غنی ترین نقش ها
نشانه های آن ادعا وسترن های فوق العاده، غیرمتعارف و كلاسیكی مثل «فورت آپاچی»، «او یك روبان زرد بر سر داشت»، «جویندگان»، «ریوبراوو» و البته «دلیجان» بودند كه جملگی در جعبه نوارهای D.V.D جدید عرضه شده توسط كمپانی وارنر وجود دارند. با این كه وین تك جایزه اسكارش را سال ها بعد (۱۹۶۹) به خاطر بازی در وسترن دیگری به نام True grit برد اما نقش او در فیلم «جویندگان» (۱۹۵۶) عموماً به عنوان بزرگترین و غنی ترین نقش عمر وی شناخته می شود. او در این فیلم یك افسر قدیمی ارتش در دنیای وسترن است و اتان ادواردز نام دارد كه به دنبال خواهرزاده جوانش می گردد و می خواهد او را از چنگ سرخپوست ها كه سال ها وی را نزد خود نگه داشته و بزرگ كرده اند، بیرون بكشد.
مالتین می گوید: «هنوز كه هنوز است و ۲۷ سال پس از مرگ وین، عده ای او را به عنوان یك اكتور قوی قبول ندارند ولی حقیقت هرچه بوده باشد برخی نقش های ارائه شده به وی توسط فورد از بزرگترین نقش ها در تاریخ سینما هستند و هرگز نمی توان آنها را از یاد برد و این مسأله نیز باعث تأیید و تحسین اجتناب ناپذیر وین از سوی كارشناسان می شود. با این حال فورد و وین چنان به یكدیگر پیوند خورده و یكی شده اند كه تصویر و تلقی شان از هم تفكیك ناپذیر است و نمی توانید یكی را ببینید و دیگری را به یاد نیاورید.»
«او» هم دست داشت
جان وین نیز همین گونه می اندیشید.
حرف آخر را پسر او می زند. «جان وین واقعاً مدیون جان فورد بود و هرچه را كه نصیبش شد و چیزی را كه از وی ساخته شد و تصویری بس عظیم بود، وابسته به فورد و برخاسته از لطف وی می دانست. در عین حال فكر می كنم پدرم نیز دراین قضیه دست داشت و جزیی از قضیه بود و آن طور نبود كه بگوییم همه چیز را فقط فورد خلق كرده بود. پدرم نیز جزیی از آن عظمت و از دلایل بارز پدید آمدن آن بود و نه جزیی كوچك.»

وصال روحانی
منبع: entertainment
Weekly

منبع : روزنامه ایران