دکترین مهدویت و حکومت جهانی مهدوی

یكی از اركان مهم دكترین مهدویت حكومت جهانی مهدوی، است كه به اقتضای قواعد عقلی، آیات قرآنی و احادیث اسلامی، جهانی به شمار می رود. حكومت جهانی مهدوی دارای مبانی و آرمان ها و دستاوردهای بزرگ و جهانی است. خداپرستی، عدالت خواهی، تعالی جویی، خاتمیت و جهان شمولی اسلام، امامت معصوم، حكومت دینی و ولایی از مبانی فلسفی و كلامی حكومت مهدوی به شمار می روند. لذا تصدیق حكومت جهانی مهدوی در گرو پذیرش اصول یاد شده است.حكومت جهانی مهدوی آرمان ها و دست آوردهای مهمّی دارد كه همگی از نیازها و خواسته های فطری بشراند، از این روی مورد وفاق جامعه جهانی بوده و همین امر مهم ترین عامل تحقق پذیری آن خواهد بود. یكتاپرستی كه ریشه در فطرت انسانی دارد، نخستین محصول عقیدتی حكومت مهدوی است. علاوه بر آن، گسترش فضایل و ارزش های دینی و برچیده شدن بساط محرمات و ناپاكی ها از فضای زندگی بشر خواهد بود. جهان شمولی عدالت و مساوات را می توان محور این حكومت در عرصهٔ اجتماعی دانست.
فراگیر شدن امنیت به صورت كامل، توسعه عمران و آبادانی سرزمین ها و به دنبال آن تحقق رفاه عمومی، گسترش و تعمیق صفا و صمیمیّت و برقراری رابطهٔ دوستی خالصانه از خصوصیات دیگر این حكومت به شمار می رود كه در پرتو آن زندگی، لذت بخش و بهشت آسا خواهد شد. گویی در پایان عمر دنیا جلوه ای از زندگی دل انگیز بهشتی كه در سرای قیامت نصیب پارسایان خواهد شد، در این جهان به نمایش گذاشته می شود. رهایی بشریت از آتش فتنه های شیطانی، نابودی بدعت ها و احیای سنت های نیك معصومان از دیگر دست آوردهای این حكومت الهی است و سرانجام عقول بشری تكامل می یابد و علم و دانش به آخرین درجهٔ كمال خود می رسد.
● در آمد
اعتقاد به ظهور منجی و مصلحی جهانی ایده ای فراگیر و همگانی است. به جز كسانی كه به تاریخ نگاه بدبینانه و منفی دارند، پیروان مكتب ها و ادیان مختلف، ایدهٔ مهدویت به معنای مزبور راباور دارند. تفاوتی كه در این باره وجود دارد، مربوط به ویژگی های شخصی و شخصیتی مصلح جهانی است. در تفكر اسلامی، منجی و مصلح جهانی «مهدی» نام دارد و از دودمان رسول گرامی اسلامصلی الله علیه وآله است. از دیدگاه شیعهٔ دوازده امامی، مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف از نسل امام حسین علیه السلام و یگانه فرزند امام حسن عسكری علیه السلام است كه در نیمهٔ شعبان سال ۲۵۵ هـ .ق در شهر سامرا دیده به جهان گشود و چون حاكمان عباسی در پی قتل او بودند، خداوند وجود او را از دیدگان پنهان ساخت تا آخرین حجت الهی محفوظ بماند و آن گاه كه شرایط ظهور و قیام او فراهم گردد، قیام كند و حكومت عدل جهانی را بر پا سازد. البته جمع كثیری از دانشمندان بزرگ اهل سنت اندیشهٔ ولادت و غیبت مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف را می پذیرند، ولی مشهور آنان بر این باورند كه منجی و مصلح جهانی هنوز به دنیا نیامده و در آستانهٔ ظهور، دیده به جهان خواهد گشود. بررسی دلایل این دو دیدگاه فرصت و مجال دیگری می طلبد و از حوصله و رسالت این نوشتار بیرون است. در این نوشتار دكترین مهدویت در سه بخش تبیین می شود:
۱) جهانی بودن قیام و حكومت مهدوی؛
۲) مبانی فلسفی و كلامی حكومت جهانی مهدوی؛
۳) اهداف و دستاوردهای حكومت جهانی مهدوی.
اینك به تبیین محورهای یاد شده، می پردازیم:
● حكومت جهانی مهدوی
۱) عقل و حكومت جهانی مهدوی:
وجود امام معصوم و تصرف او در امور جامعه بشری و مدیریت و رهبری سیاسی او مظهر و مصداق لطف الهی در مورد مكلفان می باشد. عبارت معروف خواجه نصیرالدین طوسی در كتاب تجرید الاعتقاد كه نوشته:
«وجودُه لطفٌ و تصرفه لطفٌ آخَر و عدمُه منّا».
ناظر به این مطلب است. البته همین كه مكلفان معتقد باشند كه امام معصوم وجود دارد؛ اگرچه او را نمی بینند، در نوع رفتار آنها مؤثر خواهد بود و آنان را به طاعت خدا نزدیك و از معصیت او دور می سازد. البته آن حضرت از وضعیت مكلفان آگاه است و اعمال خوب آنها موجب خشنودی و اعمال بد آنان موجب ناراحتی او می گردد.
از یك طرف وجود امام و رهبری او مصداق لطف الهی است و از طرفی دیگر، موضوع قاعده لطف تكلیف و مكلف است و ویژگی های جغرافیایی، تاریخی، نژادی، زبانی، مكتبی و غیره در این باره تأثیری ندارد. لذا این قاعده شامل حال همگان می شود و جامعهٔ بشری را فرا می گیرد. بنابراین، مقتضای برهان عقلی لطف جهانی بودن حكومت مهدوی می باشد.
۲) قرآن و حكومت جهانی مهدوی:
آن دسته از آیات قرآن كه ناظر بر حكومت مهدوی هستند نیز بیانگر جهانی بودن آن
می باشند:
۱) (و لقد كَتَبنا فی الزبورِ من بعد الذّكرِ اَنّ الأرض یَرِثُها عبادیَ الصّالحون) .
هر آینه پس از قطعی نمودن در ذكر (تورات یا قرآن) در زبور نوشتیم كه صالحان وارث زمین خواهند شد.
چنان كه روشن است در این آیه از حكومت صالحان بر كل زمین سخن به میان آمده است.
۲) (و نُریدُ أن نَمُنّ علی الذین استُضعِفُوا فی الأرض و نَجعلهُم ائمهٔ و نجعلهم الوارثین) .
اراده ما بر این تعلق گرفته است كه مستضعفان در زمین را مورد امتنان و لطف خود قرار داده آنان را پیشوایان بشر و وارثان زمین قرار دهیم.
در دلالت این آیه بر جهان شمولی حكومت مهدوی، هیچ تردیدی وجود ندارد.
۳) (وعدالله الذین آمنوا منكم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض كما استخلف الذین من قبلهم و لیمكنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم) .
خداوند خلافت بر زمین را به مؤمنان و صالحان از شما امت اسلامی وعده كرده است چنان كه به پیشینیان چنین خلافتی را عطا فرمود و توانایی تحقق بخشیدن به دینی كه برای آنان پسندیده است را به آنان خواهد داد.
طبق روایات بسیاری از امامان معصوم? این آیه بر حكومت جهانی مهدوی تطبیق گردیده است ، و مفاد آن خلافت در كل زمین است.
۴ ) (الذین ان مكّنّا هم فی الارض اقاموا الصلوهٔ و آتوا الزكوهٔ و امروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبهٔ الأمور) .
انسان هایی كه اگر به آنان در زمین مكنت و قدرت عطا كنیم نماز برپا داشته، زكات می پردازند و امر به معروف و نهی از منكر می كنند، و فرجام امور از آن خداوند است.
این آیه، اگرچه شامل حكومت های محدود و منطقه ای الهی هم می شود، ولی شكی نیست كه مصداق كامل آن حكومت جهانی مهدویعجل الله فرجه اشریف است، بدین جهت امام باقر علیه السلام فرموده: این آیه مربوط به مهدی آل محمدعجل الله فرجه اشریف و یاران او است؛ خداوند آنان را مالك شرق و غرب جهان می سازد، او دین را آشكار نموده و با كمك یارانش بدعت و باطل را از میان بر می دارد.
۳) حكومت جهانی مهدوی در روایات:
روایات پیامبرصلی الله علیه وآله و خاندان پاك او آشكارا بر جهانی بودن حكومت مهدوی دلالت دارند. چنان كه در حدیث مشهوری كه از پیامبرصلی الله علیه وآله روایت شده فرموده است:
اگر حتی جز یك روز از عمر دنیا باقی بماند خداوند مردی از خاندان مرا بر می انگیزد تا جهان (زمین) را پر از عدل و داد سازد، چنان كه پیش از آن ظلم و جور فراگیر شده بود.
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز فرموده است:
«دنیا پس از این كه به ما پشت كرده سرانجام به سوی ما باز خواهد گشت همان گونه كه شتر چموش به سوی فرزندش باز می گردد».
آن گاه آیهٔ (و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض...) را تلاوت فرمود. ابن ابی الحدید در شرح سخن امام علیه السلام گفته است به اعتقاد اصحاب ما این سخن امام ظهور و قیام امامی را وعده می دهد كه مالك زمین گردیده و بر همهٔ سرزمین ها استیلا می یابد.
امام باقر علیه السلام نیز فرموده:قائم (مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف) از خاندان ماست، نصرت خداوند او را تأیید می كند و با ایجاد رعب در دل دشمنان از نصرت الهی بهره مند می گردد، همهٔ زمین در اختیار او قرار می گیرد و گنجینه ها و اندوخته ها بر او آشكار می شود، حكمرانی او شرق و غرب را در بر می گیرد، خداوند به واسطهٔ او دین خود را بر همهٔ ادیان مسلط و نمایان می گرداند هر چند مشركان خوش ندارند.
روایات در این باره بسیاراند ولی به نمونه ای یاد شده بسنده می كنیم.
ب) مبانی حكومت جهانی مهدوی
مقصود از این مبانی، مقدمات و مقومات فكری و اعتقادی حكومت جهانی مهدوی
می باشد، یعنی تصویر و تصدیق حكومت جهانی، متوقف بر تصویر و تصدیق آنهاست. این مبانی عبارت اند از:
۱) خدا پرستی:
از آن جا كه حكومت جهانی مهدوی حكومتی است الهی نخستین مبنا و شالودهٔ فكری و عقیدتی آن خداپرستی است، یعنی تصویر حكومت جهانی مهدوی ـ آن گونه كه در شریعت اسلامی ترسیم شده ـ در گرو اعتقاد به وجود خداوند و پرستش او است. كسی كه خدا را انكار كند و او را نپرستد، نمی تواند به حكومت جهانی مهدوی معتقد گردد.
به عبارت دیگر: نخستین گام تئوریك برای قبول حكومت جهانی مهدوی نفی ماتریالیسم و پذیرش جهان بینی الهی و توحیدی است.
براهین اثبات وجود خداوند و نفی ماتریالیسم در كتاب های كلامی و فلسفی بیان گردیده است.
۲) عدالت خواهی و تعالی جویی انسان:
اندیشهٔ حكومت جهانی مهدوی، كه پرچمدار عدالت و تعالی انسانی در سطح جهانی است، بر این اصل استوار است كه انسان فطرتاً عدالت خواه و تعالی جو است. اگرچه تاریخ بشر كارنامهٔ درخشانی در این باره نداشته و همواره ستم گری و تباهی گرایی قدرت طلبان و سلطه گران راه را بر بسط عدالت و تعالی جوامع بشری بسته و عدالت خواهی و تعالی جویی قربانیان بی شماری داده است، ولی تمایل به عدالت و عشق به فضیلت هیچ گاه از زندگی بشر به كلی رخت بر نبسته و همواره انسان های برجسته و بی شماری در این راه فداكاری كرده اند. امروز نیز چراغ عدالت هم چنان پرفروغ است، منتها در طول تاریخ انسان های شیطان سیرت با استفاده از جهالت و اهرم های شیطانی دیگر مانع بسط و گسترش چنین روحیه و اندیشه ای در جهان شده و اجازه نداده اند این تمایل و اندیشه به صورت یك عزم جهانی نمایان گردد. لذا این پدیدهٔ فرخنده در آیندهٔ تاریخ رخ خواهد داد و زمینه حكومت جهانی مهدوی فراهم خواهد شد.
۳) اسلام و خاتمیت:
حكومت جهانی مهدوی حكومتی اسلامی است، بر این اساس، دومین مبنای فكری و تصدیقی آن پذیرش اسلام به عنوان آخرین شریعت آسمانی است.
۴) جهان شمولی اسلام:
شریعت اسلام، علاوه بر این كه آخرین شریعت الهی می باشد، آیینی است همگانی و جهان شمول و چنان كه برخی پنداشته اند، تنها به جامعهٔ عرب اختصاص ندارد. دلایل جهان شمولی اسلام در كتاب های كلام و تفسیر تبیین شده است.
۵) اسلام و حكومت:
حكومت یكی از اركان شریعت اسلام است، این گونه نیست كه اسلام صرفاً به مسایل اعتقادی، اخلاقی و اخروی پرداخته باشد، بلكه به حیات مادی و دنیوی بشر نیز اهتمام ورزیده و تحقق امنیت و عدالت را در جامعه بشری از اهداف بزرگ خود قرار داده است. البته این مسئله اختصاص به اسلام ندارد، بلكه همهٔ شریعت های آسمانی دارای چنین ویژگی ای بوده اند. این مطلب از آیات مربوط به نبوت عامه به روشنی به دست می آید، زیرا در این آیات از داوری در اختلافات میان مردم و برپایی قسط در جامعه به عنوان اهداف عمومی پیامبران یاد شده است. اصولاً بخش عظیمی از احكام اسلام به گونه ای است كه بدون تشكیل حكومت اسلامی زمینهٔ اجرای آنها به نحو مطلوب فراهم نخواهد شد.
بنابراین، یكی از مبانی نظری حكومت جهانی مهدوی نفی نظریهٔ سكولاریسم و جداسازی حكومت از دین است. لذا آنان كه به سكولاریسم اعتقاد دارند نمی توانند حكومت جهانی مهدوی را قبول و باور داشته باشند. در این جا، سكولارهای مسلمان با انبوه روایاتی روبرو خواهند شد كه از حكومت جهانی مهدوی سخن به میان آورده و از عدالت و امنیت جهانی و عمران سرزمین ها به عنوان دست آوردهای بزرگ آن یاد كرده اند. بدون شك این روایات اندیشهٔ سكولاریسم را، به ویژه در مسئله مهدویت، مردود می سازند.
۶) حكومت ولایی:
حكومت جهانی مهدوی حكومتی ولایی است، حكومت ولایی ریشه در ولایت و مشیت خداوند دارد و مشروعیت حكومت از ولایت و مشیت خداوند سرچشمه می گیرد، برخلاف حكومت های امروزی بشر كه منشأ مشروعیت آنها خدایی نیست، حال یا نژاد و وراثت است، مانند حكومت های سلطنتی، یا غلبه و استیلای نظامی است، مانند حكومت های كودتایی، یا رأی و خواست اكثریت افراد یك جامعه است مانند حكومت های دموكراتیك. منطق حكومت ولایی این است كه هیچ كس بدون رضایت دیگران حق تصرف در امور دیگران را ندارد، و از طرفی معمولاً رضایت همگانی برای دخالت فرد یا افرادی در سرنوشت آنها حاصل نمی شود.براین اساس، هیچ یك از حكومت های بشری از مشروعیت دینی برخوردار نیستند، اما حكومت ولایی كه از ولایت و مشیت خداوند سرچشمه می گیرد، از چنین مشروعیتی برخوردار است، زیرا خداوند، آفریدگار و مالك انسان و جهان است و بالذات حق تصرف در امور بندگان خود را دارد، و از طرفی، افعال الهی ـ اعم از تكوینی و تشریعی ـ بر مبنای علم و حكمت و رحمت استوار است و هیچ گونه عیب و نقصی در آن راه ندارد. بر این اساس اگر كسی را به عنوان پیشوای دینی و دنیوی مردم برگزیند، از مشروعیت دینی برخوردار خواهد بود. البته، اعمال رهبری سیاسی و اجتماعی بدون مقبولیت مردم امكان پذیر نیست، از این رو تحقق یافتن حاكمیت سیاسی پیامبران و امامان منوط به آمادگی و پذیرش جامعه بوده كه این شرط در مواردی تحقق یافته، و در موارد بسیاری نیز تحقق نیافته است. بدون شك شرط مزبور در حكومت جهانی مهدوی به شكل ایده آل تحقق خواهد یافت و در نتیجه مشروعیت الهی آن با مقبولیت عمومی بشر هم آهنگ خواهد گردید.
البته، شرط ولایی بودن با شرط های پیشین این تفاوت را دارد كه اگر كسی به حكومت ولایی هم اعتقاد نداشته باشد ولی حكومت اسلامی را به رهبری حضرت مهدیعجل الله فرجه اشریف بپذیرد می تواند به حكومت جهانی مهدوی اعتقاد داشته باشد، هر چند مبنای مشروعیت آن را خواست مردم بداند، چون پیش فرض حكومت جهانی مهدوی این است كه حداقل، عموم مستضعفان جهان رهبری آن پیشوای دادگستر را خواهند پذیرفت و از او حمایت خواهند كرد. از دیدگاه این افراد مقبولیت عمومی حكومت مهدوی تأمین كنندهٔ مشروعیت دینی آن هم خواهد بود، ولی مطابق نظریه ولایی بودن حكومت، مشروعیت دینی و مقبولیت مردمی دو مقولهٔ جدا از یك دیگر می باشند.
۷) امامت معصوم:
حكومت جهانی مهدوی براساس دیدگاه شیعه، توسط آخرین امام معصوم تحقق خواهد یافت، لذا امامت معصوم نیز یكی از مبانی این حكومت به شمار می رود. روشن است كه این شرط از دیدگاه مذاهب غیرشیعی لازم نمی باشد. اما از آن جا كه به مقتضای دلایل عقلی و نقلی مذهب شیعهٔ اثنا عشری كامل ترین مذهب اسلامی است، اندیشهٔ مهدویت در كامل ترین شكل آن در این مذهب تبلور یافته است.
● دست آوردهای حكومت جهانی مهدوی
دست آوردهای حكومت جهانی مهدوی با آرمان های آن برابر است، زیرا عموم انسان ها آرزوی تحقق آن را دارند و نمونهٔ اعلای حكومت هایی است كه تمام پیامبران الهی و عدالت خواهان جهان در پی برپایی آن بودند، ولی در مقیاس جهانی جامهٔ عمل بر تن نكرده است؛ به هر حال حكومت جهانی مهدوی حكومتی است كه تجلی كامل مشیت الهی در قالب حكومت ولایی در زندگی بشری است. بنابراین، در بارهٔ حكومت جهانی مهدوی می توان گفت آن چه همهٔ حكومت های خوب دارند و یا باید داشته باشند، این حكومت به تنهایی در بردارد. از این روی، حكومت جهانی مهدوی فصلی از كتاب تاریخ سیاسی، عقیدتی، اخلاقی، عرفانی و اجتماعی بشر را رقم خواهد زد كه عصارهٔ همهٔ مكارم و فضایل انسانی است.
این حكومت از یك سو نقطه پایان حیات بشری در سرای دنیا و مطلع زندگی اخروی خواهد بود و آن چه در این حكومت در حد ظرفیت دنیا تبلور خواهد یافت حاكمیت، علم، قدرت، حكمت، عدالت، رحمت الهی در زندگی انسان است و مستكبران مستوجب قهر الهی می شوند.
از سوی دیگر، مستضعفان طعم شیرین عدالت و رحمت را در همهٔ ابعاد زندگی اجتماعی خواهند چشید، چنان كه مجموعهٔ حیات بشری نشان گر علم، قدرت، حكمت و رحمت خداوندی خواهد بود. در چنین شرایطی نظام زندگی اجتماعی بشر بر حقیقت استوار خواهد گردید و ستم گری، جهالت و امثال آن ریشه كن خواهد شد.
ما در این جا با الهام گیری از آیات و روایات نمونه هایی از دست آوردهای حكومت جهانی مهدوی را بازگو می كنیم، چون آگاهی از این دست آوردها و توجه به آنها می تواند زمینهٔ سنجش حكومت جهانی مهدوی را با حكومت های دیگر كه فیلسوفان و سیاست مداران غربی تحت عنوان «جهانی سازی» از آن یاد می كنند فراهم می سازد:
۱) جهان شمولی یكتاپرستی و اسلام
پیامبران الهی از آدم تا خاتم منادیان توحید و یكتاپرستی بوده اند:
(و لقد بعثنا فی كل امهٍٔ رسولاً ان اعبدوا الله واجتنبوا الطاغوت.)
«هر آینه در میان هر امتی پیامبری را برگزیدیم تا آنان را به پرستش خداوند و دوری از طاغوت دعوت نماید».
نهضت های پیامبران با توحید آغاز شده و نخستین شعار و پیام آنان این بوده:
(اعبدوالله ما لكم من اله غیره) .
پیامبر گرامی اسلامصلی الله علیه وآله نیز در نخستین شعار و پیام خود به مردم فرمود:
(قولوا لا اله الا الله تفلحوا).
اما در طول تاریخ بشر پیوسته طاغوتیان در برابر پیامبران ایستادند و از تحقق این آرمان الهی در شكل جهانی و همگانی آن جلوگیری كردند، اما این آرمان در حكومت جهانی مهدوی واقعیت خواهد یافت.
(هوالذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین كله و لوكره المشركون).
اوست خدایی كه رسول خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر همهٔ ادیان غالب و نمایان سازد اگرچه مشركان آن را نپسندند.
در احادیث متعددی كه از طریق شیعه و اهل سنت روایت شده آمده است كه آیهٔ یاد شده ناظر به ظهور مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف و هنگامی است كه حضرت عیسی علیه السلام از آسمان به زمین فرو می آید. در آن زمان هیچ آیینی جز اسلام رسمیت نخواهد داشت. سیوطی از جابربن عبدالله انصاری روایت كرده كه گفته است:
این آیه تحقق نمی یابد مگر هنگامی كه یهودی و نصرانی پیرو هیچ آیین آسمانی ای جز اسلام نخواهد بود و این زمانی است كه عیسی بن مریم از آسمان نازل می شود.
شیخ صدوق از ابوبصیر روایت كرده كه گفت: امام صادق علیه السلام دربارهٔ آیه یاد شده فرمود:
تأویل این آیه هنوز تحقق نیافته، و تا وقتی قائم ما خروج ننماید تأویل آن تحقق نخواهد یافت، هنگامی كه او قیام كند هر كافر و مشركی از قیام او ناخشنود خواهد بود.
طبرسی از امام باقر علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
این آیه هنگام خروج مهدی آل محمدصلی الله علیه وآله تحقق خواهد یافت در آن زمان هیچ كس باقی نخواهد ماند مگر این كه به پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله ایمان می آورد.
در این جا یادآوری دو نكته لازم است:
الف) گرچه آیین های یهود و مسیحیت نیز به عنوان ادیان ابراهیمی و توحیدی شناخته می شوند، ولی با توجه به عقاید آنان دربارهٔ عزیر و مسیح علیه السلام و نیز دربارهٔ احبار و رهبان و نظایر آن این ادیان توحیدی خالص نیستند. و یگانه آیین توحیدی خالص آیین اسلام است، از این رو، در حكومت جهانی مهدوی توحید با معیار اسلامی آن در جهان گسترش خواهد یافت و در نتیجه آن چه به عنوان دین رسمی پذیرفته می شود تنها دین اسلام است.
ب) غلبه و ظهور دین اسلام بر ادیان دیگر دو جلوه دارد. یكی از نظر منطق و استدلال، و دیگری از نظر حاكمیت سیاسی. آن چه تا كنون تحقق نیافته و با قیام امام عصرعجل الله فرجه اشریف تحقق خواهد یافت، نوع دوم است اما نوع نخست از آغاز ظهور اسلام پیوسته محقق بوده و خواهد بود.
(أفغیر دین الله یَبغُونَ و لَهُ أسلم مَن فی السموات والأرض طوعاً و كرهاً) .
آیا جز دین خداوند را بر می گزینند در حالی كه همهٔ كسانی كه در آسمان ها و زمین هستند از روی رضایت یا كراهت تسلیم او شده اند.
در تأویل این آیه از امامان معصوم? روایت شده كه مقصود از اسلام توحید و یكتاپرستی است، و تحقق آن به صورت جهانی و همگانی در زمان ظهور و قیام مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف تحقق خواهد یافت. عیاشی از امام صادق علیه السلام روایت كرده كه پس از تلاوت این آیه فرمود:
هنگامی كه قائم علیه السلام قیام كند سرزمینی یافت نخواهد شد مگر آن كه در آن به یگانگی خداوند و نبوت پیامبر اسلام گواهی داده خواهد شد.
از امام كاظم علیه السلام هم روایت شده كه فرمود:
این آیه ناظر به قیام قائمعجل الله فرجه اشریف می باشد. در آن هنگام پیروان همهٔ مذاهب یا از روی رضایت یا كراهت آیین اسلام را خواهند پذیرفت.
۲) گسترش فضایل و ارزش های دینی
حكومت جهانی مهدوی نمونه ای ایده آل از یك حكومت دینی است، طبیعی است كه
آن چه برای یك حكومت دینی اولویت دارد توسعه و تعمیق باورها و رفتارهای دینی مردم است. البته این كار نیازمند برنامه ریزی جامع است تا مسایل رفاهی و نیازهای طبیعی و دنیوی بشر را هم در برداشته باشد. چنان كه پس از این بیان خواهد شد. این مسایل در حكومت جهانی مهدوی جایگاه خاص خود را دارند. اما اینك سخن از دست آوردهای حكومت جهانی مهدوی است كه یكی از آنها گسترش فضایل و ارزشهای دینی در گسترهٔ جهانی است.
یكی از مهم ترین اركان تحقق این آرمان این است كه دولت مردان و كارگزاران حكومت مهدوی از شایسته ترین انسان ها و دین دارترین آنها خواهند بود:
(اِنّ الأرض یرثُها عبادی الصالحون) .
«صالحان وارثان زمین خواهند شد.»
(الذین ان مكناهم فی الارض اقاموا الصلوهٔ و آتوا الزكوهٔ و امروا بالمعروف و نهوا عن المنكر).
«آنان كسانی اند كه نماز بر پا می دارند، زكات می دهند، امر به معروف و نهی از منكر می كنند.»
دربارهٔ یاران حضرت مهدیعجل الله فرجه اشریف كه در حقیقت عناصر اصلی حكومت مهدوی می باشند، روایت شده است كه مصادیق آیه كریمهٔ (یا ایها الذین آمنوا من یرتد منكم عن دینه فسوف یأتی الله بقوم یحبهم و یحبونه اذلّهٔ علی المؤمنین اعزهٔ علی الكافرین یجاهدون فی سبیل الله و لایخافون لومهٔ لائم ذلك فضل الله یؤتیه من یشاء والله واسع علیم) می باشند. این آیه كریمه از انسان هایی خبر می دهد كه خداوند آنان را در آینده پدید خواهد آورد، خداوند آنان را دوست می دارد و آنان نیز خداوند را دوست می دارند، در برابر مؤمنان اظهار ذلت می كنند و با كافران با عزت برخورد می كنند، در راه خدا جهاد كرده و از ملامت ملامت گران نمی هراسند. این ویژگی ها جلوه هایی از فضل خداوند است كه بر اساس مشیت حكیمانه اش به افراد می دهد.
بی شك هر گاه رهبران سیاسی جامعه انسان هایی پارسا و متدیّن باشند، جامعه به سوی پارسایی و دین داری گرایش خواهد داشت. چنان كه گفته شده است: «الناس علی دین ملوكهم». لذا با توجه به این عوامل جامعه در عصر حكومت مهدوی جامعه ای است كه به احكام، فضایل و ارزش های دینی اهتمام می ورزد و مردم را به عبادات اسلامی سوق می دهد. چنان كه از امیرالمؤمنین علیه السلام درباره دوران حضرت مهدیعجل الله فرجه اشریف چنین روایت شده:
«و یقبل الناس علی العبادات والشرع والدیانهٔ والصلوهٔ فی الجماعات و تؤدی الأمانات.»
«مردم به عبادات و اهتمام به شرع و دینداری و نمازهای جماعت روی می آورند و امانت ها به صاحبانشان بازگردانده می شود.»۳) برچیده شدن بساط محرمات الهی
این دست آورد در حقیقت متمم و مكمل دست آورد پیشین و ملازم با آن است، زیرا هنگامی كه در جامعهٔ جهانی فرهنگ فضایل و ارزش های دینی حاكم گردد زمینه ای برای ظهور گناه و ناپاكی باقی نخواهد ماند، و از طرف دیگر بدون برچیده شدن بساط ناپاكی ها و محرمات الهی فرهنگ فضایل و ارزش های دینی حاكم نخواهد شد. چنان كه امیرالمؤمنین علیه السلام درحدیث مذكور فرموده است:
«و یذهب الزنا و شرب الخمر و یذهب الربا».
«(در عصر حكومت مهدوی) بساط زنا، شراب خواری و رباخواری برچیده خواهد شد.»
۴) جهان شمولی عدالت و مساوات
جهان شمولی عدالت و برابری در حكومت مهدوی از چنان جایگاه بالا و والایی برخوردار است كه به عنوان بیت الغزل مهدویت در تفكر اسلامی به شمار می رود و در احادیث مهدویت به عنوان برجسته ترین آرمان قیام مهدیعجل الله فرجه اشریف مطرح گردیده است. این برجستگی از یك سو، به دلیل جایگاه ویژه ای است كه عدالت و مساوات در جهان بینی توحیدی دارد و از سوی دیگر تمام ارزش ها را در بردارد. اگر عدالت در عرصه های مختلف فردی و اجتماعی انسان تحقق یابد، چیزی جز توحید، و ملكات انسانی تحقق نخواهد یافت. البته، این نكته را نباید فرو گذاشت كه عدالت آن گاه كه با مقوله حكومت همراه گردد پیش از هر چیز به عدالت اجتماعی مانند اقتصادی، حقوقی، سیاسی و... نظر دارد و ناظر به مسایل اعتقادی و اخلاق فردی نیست. امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره فرموده:
«إنّ افضل قرهٔ عین الولاهٔ استقامهٔ العدل فی البلاد».
«بهترین چشم روشنی برای حاكمان این است كه در سرزمین های تحت حكومت آنان عدالت بر پا گردد.»
این مسئله به شكل كامل در حكومت جهانی مهدوی تحقق خواهد یافت.
ابوسعید خدری از پیامبر اكرمصلی الله علیه وآله روایت كرده كه فرمود:
شما را به مهدی بشارت می دهم. او زمین را آكنده از عدالت خواهد كرد آن گونه كه پیش از او پر از ظلم و ستم شده بود، لذا اهل آسمان ها و زمین از او راضی خواهند بود. او اموال را به طور یكسان میان مردم تقسیم می كند.
مقصود از اموال در این روایت، اموال عمومی و اموال متعلق به عموم مردم است. در چنین اموالی همهٔ افراد به طور یكسان سهم دارند و تفاوت های قومی، نژادی، مقامی، مالی و غیره ملاك امتیاز در سهم بیشتر نخواهد بود، نه ثروتمند می تواند مدعی سهم بیش تر شود و نه فقیر. آری، در شریعت اسلامی برای فقیران حقوق مالی ویژه ای در اموال ثروتمندان در نظر گرفته شده است كه هر گاه ثروتمندان آن حقوق را بپردازند، مشكل اقتصادی مستمندان هم حل خواهد شد.
البته در حكومت مهدوی، هم اموال عمومی به طور یكسان در میان مردم تقسیم می شود و هم سهم ویژهٔ مستمندان از اموال ثروتمندان دریافت و به آنان پرداخت می گردد.
۵) فراگیری امنیت
امنیت یكی از مقوله هایی است كه پیوسته مورد توجه حاكمان و سیاست مداران بوده است. لذا یكی از آرمان های حكومت مهدوی برقراری امنیت در جامعه است. به گونه ای كه جان، مال و حیثیت افراد جامعه از تجاوز دیگران در امان باشد. در جامعه ای كه امنیت برقرار نباشد زندگی تلخ و ناگوار خواهد بود. رسالت حكومت جهانی تحقق امنیت برای همهٔ شهروندان، به ویژه مظلومان و مستضعفان است، زیرا آنان بیش تر در معرض نا امنی اند. بدین جهت امیرالمؤمنین علیه السلام یكی از آرمان های حكومت اسلامی و علوی را ایجاد امنیت مظلومان می داند:
«فیأمن المظلومون من عبادك».
در حدیثی آمده است:
«اذا قام القائمعجل الله فرجه اشریف حكم بالعدل و ارتفعَ الجورَ و آمنت به السبلَ» .
«هنگامی كه قائمعجل الله فرجه اشریف قیام كند براساس عدالت، داوری می كند و بساط ستم گری برچیده خواهد شد و به واسطهٔ او راه ها امنیت خواهد داشت.»
در حدیث دیگری از امام باقر علیه السلام روایت شده كه فرمود:
«امنیت در عصر حكومت مهدویعجل الله فرجه اشریف به گونه ای است كه پیرزنی می تواند از مشرق به سوی مغرب سفر كند و هیچ كس به او آزاری نرساند.»
۶) توسعه عمران و آبادانی
یكی از اهداف حكومت های دینی و رسالت های حاكمان الهی آباد كردن و عمران سرزمین ها و مناطق مسكونی بوده است. این مسئله از دیدگاه قرآن كریم یكی از رسالت های آدمیان است، چون خداوند این كرهٔ خاكی را مهد آسایش و آرامش بشر قرار داده است.
بر همین اساس امیرالمؤمنین علیه السلام در آغاز عهدنامهٔ خود به مالك اشتر از او خواسته است تا به عمران و آبادانی سرزمین های الهی تحت حكومت خود بپردازد: «عمارهٔ بلادها».
این دست آورد حكومت جهانی در روایات متعددی كه شیعه و اهل سنت روایت كرده اند آمده است؛ مانند:
الف. اِنّه یبلغ سلطانه المشرق والمغرب و تظهر له الكنوز ولایبقی فی الارض خراب الا یعمّر.
حكومت مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف شرق و غرب عالم را فرا می گیرد، و گنج های نهفته در زمین برای او آشكار می شود، و هیچ جای ویرانی در زمین باقی نمی ماند و همهٔ آنها آباد می گردد.
ب. یبلغ سلطانه المشرق و المغرب، و یظهر الله عزوجل به دینه علی الدین كله و لوكره المشركون، فلا یبقی فی الارض خراب الا قد عمّر.
فرمان روایی مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف شرق و غرب عالم را در بر می گیرد، خداوند به واسطهٔ او دین خود را بر همهٔ ادیان غالب می گرداند و در زمین خرابه ای باقی نمی ماند، و همگی آباد می شود.
نكتهٔ شایان ذكر این كه آبادانی زمین دو جلوه دارد: جلوهٔ مادی و جلوهٔ معنوی. در
جهان بینی توحیدی عمران و آبادانی زمین در شكل ایده آل آن در گرو تحقق هر دو جلوهٔ است. اصولاً آبادانی مادی اگر با آبادانی و اصلاح معنوی همراه نباشد، آبادانی نخواهد بود، زیرا آبادانی حیات انسانی آنگاه تحقق می یابد كه حیات معقول او آباد باشد و آبادانی مادی و جسمانی در خدمت حیات معقول او قرار گیرد. لذا در حدیث پیشین جملهٔ «فلا یبقی فی الارض خراب الا قد عمّر» بر حاكمیت فرهنگ توحیدی اسلام بر مشرق و غرب متفرع گردیده است و این تفریع بیان گر دو نكته است:
الف) جامعهٔ توحیدی و اسلامی باید به مسئله آبادانی و عمران سرزمین ها اهتمام ورزد.
ب) عمران وآبادانی واقعی در گرو حاكمیت فرهنگ توحیدی واسلامی درجوامع بشری است.
از پیامبر اكرمصلی الله علیه وآله روایت شده است كه خداوند در شب معراج به من فرمود:
به واسطه قائم از خاندان تو زمین خود را با تسبیح و تهلیل و تقدیس و تكبیر و تمجید خود آباد می سازم، و زمین را از دشمنان پاك می سازم و دوستان خود را وارث آن می گردانم.
۷) رفاه عمومی
در جهان بینی توحیدی فقر و تهی دستی امر نامطلوبی است. بدین جهت یكی از
رسالت های مهم پیامبران الهی مبارزه با پدیدهٔ فقر و تهی دستی بوده است. لذا در شرایع آسمانی برای حل این معضل اجتماعی راه كارهایی اندیشیده شده است كه كامل ترین آن در شریعت اسلام است. خداوند بر قریش منت می گذارد كه بواسطهٔ قرار دادن خانه كعبه در شهر مكه آنان را از دو خطر ناامنی و فقر نجات داده است زیرا آنان از طریق تجارت به سرزمین های دیگر معیشت خود را تأمین می كردند و به دلیل احترام خانهٔ كعبه راهزنان متعرض آنها نمی شدند. و اینك مقتضای شكر این دو نعمت این است كه خداوند را عبادت كنند.
(فلیعبدوا ربّ هذا البیت الذی اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف).
با این حال فقر و تهی دستی یكی از معضلات ناگوار بشر بوده است و با همهٔ كوشش ها و تدبیرهایی كه انجام گرفته به صورت مطلق ریشه كن نشده و هیچ گاه رفاه عمومی فراهم نگردیده است. امروزه نیز سازمان ها و نهادهای گوناگونی به نام مبارزه با فقر و تهی دستی وجود دارند و تلاش هایی نیز می كنند، ولی متأسفانه آمار تهی دستان و حتی كسانی كه به سبب فقر و بیچارگی به كام مرگ می روند، روز به روز بالا می رود. اما در حكومت جهانی مهدوی فقر و تهی دستی به كلی ریشه كن خواهد شد و رفاه عمومی تحقق خواهد یافت.
از پیامبر گرامیصلی الله علیه وآله روایت شده كه فرمود:
در دوران حكومت مهدوی مردم به گونه ای از نعمت های الهی بهره مند می شوند كه در تاریخ بشر بی سابقه بوده است، در آن دوران زمین همهٔ خوردنی های خود را در اختیار بشر قرار می دهد و اموال روی هم انباشته خواهد بود. به گونه ای كه افراد به سهولت از آن بهره مند می گردند.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام روایت شده كه فرمود:
در عصر حكومت مهدوی زمین گنج های خود را آشكار خواهد كرد و مردم آنها را مشاهده می كنند و از نظر معیشت به گونه ای هستند كه فردی در طلب یافتن شخصی بر می آید كه از مال خود به او انعام نماید و زكات مالش را به او بپردازد، ولی پیدا نمی كند، زیرا مردم به آنچه خداوند به آنها روزی داده از دیگران بی نیاز می باشند.
ابوسعید خدری از پیامبرصلی الله علیه وآله روایت كرده كه فرمود:
عدالت مهدوی شامل عموم مردم می شود [و در نتیجه فقر و نیازمندی از جامعهٔ بشری رخت بر می بندد لذا هنگامی كه] فردی از طرف حضرت مهدیعجل الله فرجه اشریف اعلان می كند كه اگر كسی به مال و ثروت احتیاج دارد برخیزد، تنها یك نفر قیام می كند. امام علیه السلام او را نزد مسئول بیت المال می فرستد تا اموالی را به وی عطا كند، خزانه دار جامهٔ او را پر از مال و ثروت می كند، در این هنگام آن فرد از كرده خود پشیمان می گردد و با خود می گوید من آزمندترین فرد امت پیامبرصلی الله علیه وآله بودم كه چنین درخواستی كردم و اموال را به مسئول بیت المال باز می گرداندولی او آن را نمی پذیرد ومی گوید: آن چه را بخشیدیم باز نمی ستانیم.در این باره سه نكته قابل توجه است:
۱) یكی از عوامل رفاه عمومی در حكومت جهانی مهدوی تلاش و برنامه ریزی عالمانه در جهت آباد ساختن زمین است. آن گاه كه دستگاه حكومتی همهٔ توان و تلاش خود را به صورت درست و با نیّت خالص در جهت عمران و آبادانی سرزمین ها به كار گیرد و همهٔ افراد جامعه به تلاش مخلصانه و مدبرانه اقدام كنند، میزان تولید و درآمد ملی هم افزایش خواهد یافت. و رفاه عمومی و همگانی ایجاد خواهد شد.
۲) افزایش تولید و سرمایه های ملّی به خودی خود رفاه عمومی را به دنبال نخواهد داشت، بلكه در پرتو عدالت اجتماعی حاصل می شود، یعنی از یك طرف فرصت ها و امكانات به صورت عادلانه در اختیار آحاد جامعه قرار خواهد گرفت و از سوی دیگر نظام عادلانه توزیع، مانع سودجویی دلالان و انگل های جامعه از حاصل دست رنج تولیدكنندگان می شود. بدین جهت در سخن پیامبرصلی الله علیه وآله بی نیازی مالی افراد در حكومت مهدوی بر حاكمیت و بسط عدالت در جامعه متفرع شده است.
۳) در سایهٔ رشد معنوی افراد، صفات رذیله ای چون بخل، رانت خواری، حرص و آز از جامعه رخت بر می بندد، و انسان ها در پی مال اندوزی از هر طریق و به هر كیفیت نمی باشند، از این روی وقتی اعلان می شود كه هر كس به مال نیاز دارد اظهار نماید تنها یك نفر بر می خیزد و سرانجام از كار خود پشیمان می شود.
۸) دوستی خالصانه
آن گاه زندگی اجتماعی لذت بخش و آكنده از صفا و صمیمیت است كه افراد جامعه در ارتباط اجتماعی و خانوادگی خود به یك دیگر مهر بورزند و رابطهٔ آنان بر اساس صداقت، محبت و دوستی خالصانه باشد؛ بدبینی، بدگمانی، حسادت، بخل، كینه و دیگر اوصاف رذیله از دل های آنان زدوده گردد. هرگاه این صفات ناپسند از میان آدمیان رخت بر بندد و صفات پسندیده جایگزین آنها شود زندگی، سعادتمندانه ای خواهند داشت. لذا آن چه زندگی اخروی مؤمنان و پارسایان را بهشتی می سازد، محبت ورزی و دوستی خالصانه میان آنان است، قرآن كریم در این باره می فرماید:
(و نزعنا ما فی صدورهم من غلّ اخوانا علی سرر متقابلین) .
«كینه ها وحسادت ها را از دل های آنان می زداییم درنتیجه آنان دربهشت برتخت هایی رو در روی یك دیگر می آرمند».
همهٔ پیامبران الهی پیام آوران و پرچمداران محبت و دوستی خالصانه و بی شائبه بودند و توانستند در زمان خود با توجه به شرایط موجود به صورت نسبی به این هدف دست یازند، اما شكل ایده آل و همه جانبهٔ آن در حكومت مهدوی تحقق خواهد یافت. حدیث ذیل در بارهٔ برقراری رابطه دوستی خالصانه در عصر مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف است كه بسیار در خور توجه می باشد:
به امام باقر علیه السلام گفته شد: اصحاب ما در كوفه بسیارند اگر آنان را به قیام فرمان دهی، اطاعت خواهند كرد. امام علیه السلام فرمود: آیا رابطهٔ آنان با یك دیگر بدین گونه است كه یكی از آنان بدون اجازه از دیگری اندوخته مالی او را به اندازه نیاز خود بردارد؟ آن فرد پاسخ داد: خیر. امام علیه السلام فرمود: آنان كه نسبت به مال خود بخل می ورزند، در مورد خون خویش بخیل تر خواهند بود. آن گاه افزود: این وضعیت ادامه خواهد داشت تا این كه قائم ماعجل الله فرجه اشریف قیام كند، در آن زمان دوستی خالصانه میان مردم برقرار خواهد شد؛ به گونه ای كه فردی از اندوختهٔ برادر دینی اش آنچه را كه نیاز دارد بدون این كه منعی در میان باشد، بر می دارد.
۹) رهایی بشریت از آتش فتنه های شیطانی
واژهٔ فتنه در اصل به معنای آزمودن است چنان كه در قرآن كریم و روایات در موارد متعددی به این معنا به كار رفته است. گاهی به ناملایمات و شداید نیز از آن جهت كه وسیله آزمایش افراد می باشند فتنه گفته می شود، لذا در بعضی موارد مال و فرزند نیز فتنه نامیده شده است. از سوی دیگر، فاعل فتنه اگر خداوند باشد قطعاً حكیمانه و پسندیده خواهد بود، ولی هرگاه از بشر سر زند می تواند ناپسند و مذموم باشد، چنان كه كاربردهای قرآنی آن درباره انسان ناظر به معنای نكوهیدهٔ آن است.
در هر حال، فتنه های نكوهیدهٔ آدمیان ریشه در خصلت های نفسانی و شیطانی آنان دارد. خودخواهی، حسادت، افزون طلبی، انتقام جویی كینه توزانه و نظایر آن ریشه های روانی و نفسانی فتنه ها و آشوب ها می باشند كه به صورت آشكار و پنهان فضای زندگی اجتماعی را مكدّر و آشفته می سازند.
حال یكی از دست آوردهای حكومت جهانی مهدوی این خواهد بود كه فتنه گری ها از میان می رود و دل ها با یك دیگر مهربان گردیده، صمیمیت و هم دلی فضای زندگی اجتماعی را عطرآگین و مبارك می سازد؛ در حدیث نقل شده كه امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده:
از پیامبرصلی الله علیه وآله پرسیدم آیا مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف از خاندان ما است یا از خاندان دیگر؟ پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: از خاندان ماست و همان گونه كه دین اسلام با ما آغاز گردید با ما نیز پایان می یابد، و همان طور كه امت ما از شرك رهایی یافت از فتنه ها نیز نجات می یابد و چنان كه به واسطه ما عداوت های ناشی از فرهنگ جاهلی به الفت و هم دلی مبدل شد، دل های آنان پس از عداوت های ناشی از فتنه نیز به وسیله ما به یك دیگر مهربان خواهد شد و فتنه گری ها شكل اخوت دینی به خود خواهند گرفت.
از قرار گرفتن لفظ فتنه با شرك در كنار هم می توان گفت كه مقصود از فتنه در این حدیث، نفاق و دیگر خصلت های شیطانی و نفسانی است كه بسیاری از انسان های یكتاپرست به آنها آلوده می باشند. این صفات نكوهیده منشأ رفتارهای غیرانسانی و غیراخلاقی گشته و انسان را از «حیات طیبه» بی بهره یا كم بهره می سازند. در جامعهٔ مهدوی این رذایل شیطانی یا به كلی از بین می روند یا به حداقل كاهش می یابند و در نتیجه مردم از موهبت حیات طیبهٔ الهی به طور كامل بهره مند می شوند.
۱۰ ) تكامل عقول
در جهان بینی توحیدی عقل جایگاهی بس بالا و والا دارد. عاقلان نیز از حرمت و كرامت ویژه ای برخوردارند. یكی از امتیازات پیامبران الهی برتری عقلی آنان بر دیگران بوده است، آنان در پرتو عقل توانستند بشر را در جهت سعادت دنیوی و اخروی هدایت كنند، در احادیث آمده است كه انجام فرایض دینی به تنهایی نشان گر كمال و تعالی شخصیت انسان نیست، بلكه كمال عقل است كه نشان دهندهٔ تكامل شخصیت انسان است. البته، مقصود از عقل آن است كه انسان را به خداشناسی، خداپرستی و جلب نعمت های الهی سوق دهد.
به عبارت دیگر: آن چه در ستایش عقل آمده عقل قدسی است كه در حوزهٔ نظر، انسان را به معرفت درست خداوند رهنمون بوده و در حوزهٔ عمل او را به تسلیم در برابر اوامر و نواهی الهی بر می انگیزد.
در طول تاریخ در پرتو هدایت های پیامبران و حكیمان الهی، انسان های بسیاری از موهبت كمال عقلی برخوردار شدند، اما بسیار اندك بودند. اما در حكومت مهدوی این پدیدهٔ مبارك گسترش خواهد یافت و عموم بندگان خدا را شامل خواهد شد. چنان كه از امام باقر علیه السلام روایت شده كه فرمود:
«اذا قام قائمنا وضع یده علی رؤس العباد فجمع به عقولهم وكملت به احلامهم ».
«هنگامی كه قائم ما قیام كند دست خود را بر سر بندگان خدا می نهد به واسطهٔ آن عقول آنان به كمال می رسد».
لذا در پرتو تعالیم و ارشادهای حكیمانهٔ امام عصرعجل الله فرجه اشریف و آمادگی بشر برای بهره مندی از تعالیم الهی همگان از دانایی و حكمت در حد بالایی برخوردار خواهند شد، و هیچ گونه سخنی یا رفتار جاهلانه و سفیهانه ای نخواهند داشت.
۱۱) تكامل علوم
علم و دانش یكی از مكارم و مفاخر انسانی است. حضرت آدم علیه السلام به دلیل این كه از موهبت «علم الاسماء» بهره مند بود، مسجود فرشتگان گردید. طبق احادیث اسلامی، مركّب دانشمندان بر خون شهیدان برتری دارد. اگر مؤمن غیردانشمند از درجه ای از كمال معنوی برخوردار است، مؤمن دانشمند دارای درجاتی از كمال معنوی خواهد بود.
علم و دانش انواع و مراتب بسیاری دارد و جز پیامبران و اولیای خاص خداوند كه از علوم مختلف و مراتب آن بهره مند بوده اند (البته با توجه به اصل تفاضل میان آنان) اكثریت انسان ها تنها در زمینه هایی خاص و به صورت محدود به آن دست یافته اند. یكی از دست آوردهای حكومت مهدوی این است كه علم و دانش در همهٔ ابعاد آن گسترش یافته و افراد جامعه از كامل ترین مواهب علمی برخوردار خواهد گردید. از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه فرمود:
علم از بیست و هفت حرف تشكیل شده است، مجموع علومی كه پیامبران آورده اند دو حرف از این حروف بیست و هفت گانه بوده است و هنگامی كه قائم ماعجل الله فرجه اشریف قیام كند بیست و پنج حرف دیگر را در میان مردم منتشر خواهد ساخت و در نتیجه علوم به طور كامل در اختیار بشر قرار خواهد گرفت.
۱۲) محو بدعت ها و احیای سنّت ها
سنّت عبارت است از: آن چه پیامبر گرامی اسلامصلی الله علیه وآله به عنوان راه و رسم زندگی مطلوب و تبیین قرآن كریم به امت اسلامی آموخت.
پیامبرصلی الله علیه وآله برای حفظ و فهم كتاب و سنت، امت اسلامی را به صورت مؤكد به پیروی از عترت خویش توصیه كرد اما آنها به این سفارش به طور شایسته عمل نكردند و در نتیجه بدعت هایی در حوزهٔ تفكر اسلامی پدید آمد. ولی اساس نامه و منشور حكومت جهانی مهدوی چیزی جز كتاب و سنت در شكل اصیل و صحیح آن نخواهد بود. از آن جا كه مهدی موعودعجل الله فرجه اشریف وارث علوم نبوی است، بدعت ها و سنت ها را به خوبی می شناسد. قبل از هر چیز بدعت ها را از دامن فرهنگ و تفكر اسلامی می زداید و سنت هایی كه متروك و مهجور مانده اند احیا و اجرا می كند. امام باقر علیه السلام در این باره فرموده است:
«اذا قام القائم لایترك بدعهٔ الاّ ازالها، و لاسنّهٔ الا أقامها» .
«هنگامی كه قائمعجل الله فرجه اشریف قیام كند بدعت ها را زایل می سازد و سنت ها را بر پا می دارد.»
این موارد دوازده گانه نمونه هایی از مهم ترین دست آوردهای حكومت جهانی مهدوی است كه مجموعهٔ آنها جامعه ای آرمانی و ایده آل تشكیل می دهد و «حیات طیبه» قرآنی را به عنوان عالی ترین ارمغان، به جامعه انسانی عرضه می نماید.
چنین جامعه ای است كه مطلوب و محبوب بشریت است، به همین سبب حكومت جهانی مهدوی با استقبال عمومی مواجه خواهد شد، و جز مستكبران كه حیات شیطانی خود را در چنین جامعه ای در خطر می بینند با آن مخالفت نخواهند كرد؛ گرچه آنان نیز گرفتار خشم توده های عدالت جو، تعالی خواه و آرمان طلب خواهند شد.

نویسنده:علی ربانی گلپایگانی
۱. انبیاء، ۱۰۵.
۲. قصص، ۵.
۳. نور، ۵۵.
۴. تفسیر برهان، ج ۳، صص ۱۴۶-۱۵۰.
۱. حج، ۴۱.
۲. منتخب الاثر، ص ۴۷۰.
۳. سنن ابی داود، ص ۶۷۱، ح ۴۲۸۲ و ص ۶۷۲، ح ۴۲۸۵؛ منتخب الاثر، صص ۱۴۲-۱۴۳؛ المستدرك علی الصحیحین، ج ۴، ص ۶۰۰، ح ۸۶۶۹.
۴. نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره ۲۰۹.
۵. شرح نهج البلاغه، ج ۱۹، ص ۲۶.
۱. كمال الدین و تمام النعمهٔ، ج ۱، ص ۳۳۱.
۱. (كان الناس امهٔ واحدهٔ فبعث الله النبیین مبشرین ومنذرین وانزل معهم الكتاب بالحقّ لیحكم بین الناس فیمااختلفوافیه). (بقره، ۲۱۳).
۲. (لقد ارسلنا رسلنا بالبینات وانزلنا معهم الكتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط). (حدید، ۲۵).
۳. (انما ولیكم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوهٔ و یؤتون الزكوهٔ و هم راكعون). (مائده، ۵۵).
۱. نمل، ۳۶.
۱. اعراف، ۵۹، ۶۵، ۷۳ و ۸۵.
۲. توبه، ۳۳.
۳. الدرالمنثور، ج ۴، ص ۱۶۱.
۴. البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۲۱.
۱. مجمع البیان، ج ۳، ص ۲۵.
۲. آل عمران، ۸۳.
۳. تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۸۳.
۱. همان، نیز ر.ك: تفسیر صافی، ج ۲، ص ۷۳.
۲. انبیاء، ۱۰۵.
۳. حج، ۴۱.
۱. مائده، ۵۴.
۲. منتخب الاثر، ص ۴۷۵.
۳. همان، ص ۴۷۴.
۴. همان.
۱. نهج البلاغه، عهد نامهٔ مالك اشتر.
۲. نورالابصار، ص ۳۴۷؛ ینابیع المودهٔ، ج ۲، ص ۵۲۸.
۱. نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.
۲. منتخب الاثر، ص ۳۰۸.
۳. همان؛ ینابیع المودهٔ، ص ۴۸۰.
۱. نهج البلاغه، عهد نامه مالك اشتر، (۵۳).
۲. ینابیع المودهٔ، ج ۲، ص ۵۲۹.
۳. شیخ صدوق، امالی، ص ۲۳۱.
۱. منتخب الاثر، ص ۱۶۸.
۲. المیزان، ج ۲۰، ص ۳۶۶.
۳. قریش، ۳-۴.
۱. منتخب الاثر، ص ۴۷۳؛ المستدرك علی الصحیحین، ج ۴، ص ۵۵۸.
۲. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۷.
۳. نورالابصار، ص ۳۴۷؛ ینابیع المودهٔ، ص ۵۲۸.
۱. حجر، ۴۷.
۱. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۲.
۲. مفردات راغب، صص ۳۷۱-۳۷۲، كلمه فتنه.
۱. نورالابصار، ص ۳۴۷.
۲. اصول كافی، ج ۱، كتاب العقل و الجهل، ح ۱۱.
۱. همان، ح ۸ و ۹.
۲. «العقل ما عبد به الرحمن واكتسب به الجنان»، اصول كافی، ج ۱، كتاب العقل والجهل، ح ۲.
۳. منتخب الاثر، ص ۴۸۳.
۴. بقره، ۳۱.
۵. بحارالانوار، ج ۲، ص ۱۴.
۶. (یرفع الله الذین آمنوا والذین اوتوا العلم درجات)، (مجادله، ۱۱)، ر.ك: المیزان، ج ۱۹، ص ۱۸۸.
۱. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۶.
۲. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۹.
منبع:فصلنامه انتظار ، شماره ۱۶

منبع : خبرگزاری فارس