سرانجام حکومت حضرت مهدی (عج)

پرسشی در این جا مطرح می شود که حضرت مهدی(ع) چه مدت پس از ظهور زندگی می کند و چگونه از دنیا می رود.
آنچه مسلّم است ، مـدت حکومت و حاکمیت مهدی(ع), باید به اندازه ای باشد که پایه های ظلم و ستمگری ویران گردد و بر جای آن بنیاد عدل و داد استوار گردد بدون تردید ، این مسائله اساسی ، زمــان می طلبد و فرصت می خواهد. کاری است کارستان و بنا نیست کــه همه امور را آن حضرت بــر اسـاس معجزه و روش غیر عــادی به پیش ببرد ، بنابراین عقل و شواهد دیگری اقتضا می کند که آن حضرت مدتی طولانی حیات داشته باشد تا بتواند در این دنیای گسترده, تحولی همه جانبه و فراگیر, ایجاد کند و جهان را به اسلام و ارزشهای اسلامی آشنا سازد.
اما این مدت چه اندازه به طول می انجام ، خیلی روشن نیست ، روایات وارده از طریق عامه و خاصه ، گوناگون است :
پنج ، بیست ، سی و چهل سال ، در منابع اهل سنت (۱)
نوزده ، بیست ، سیصد و نه سال ، در منابع شیعی (۲)
اما این که چگونه از این جهان خواهد رفت ، به مرگ طبیعی یا غیر طبیعی ؟
اختلاف هایی در روایات به چشم می خورد. بــرخــی از روایــات مـی گــویـنـد کــه آن حـضـرت مدتی حکومت خواهد کرد سپس وفات می کند و مسلمانان بر او نماز می گذارند. (۳)
از بعضی از روایات استفاده می شود کـه مـرگ آن حـضـرت طبیعی نخواهد بود و به دست جنایتکاران, با مشخصاتی که برای آنان در روایات ذکر شده, به شهادت می رسد. (۴)
بررسی و قضاوت در این امر مبتنی بر دو مسائله است :
۱) آیا همه امامان معصوم (ع) شهید می شوند یا امکان دارد که به مرگ طبیعی از دنیا بروند. در فرض اول , دلیل و مستند آن چیست ؟
۲) اگر در سایر ائمه (ع) پذیرفتیم که همه به شهادت رسیده اند , نسبت به امام زمان (ع) چه خواهد شد ؟ اجل طبیعی یا شهادت ؟
بــدون تــردیــد ، امــامــان معصوم (ع) تــا زمان امام عصر (ع) , همگی معاصر با سردمداران پلید و حاکمان قسی القلب و خون آشامی بوده اند آسایش و آرامش نداشته اند. امـا آیــا همه آن بزرگواران ، به شهادت رسیده اند یا خیر برخی از آنان به مرگ طبیعی از دنیا رفته اند بین علمای شیعی نزدیک به زمان معصوم اختلاف است :
شیخ صدوق بر این باور است : همه معصومین (ع) به اجل غیر طبیعی از دنیا رفته اند ... کسی که چنین عقیده نداشته باشد از ما نیست. (۵)
شیخ مفید ، درجواب صدوق می نویسد :
آنچه را که شیخ صدوق در رابطه با درگذشت پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) به ستم و قتل گفته برخی از آنها ثابت است و برخی مشکوک. امـا شـهادت امیرالمؤمنین علی و امام حسن و امام حسین (ع) به قتل حتمی و قطعی است. پس از ایشان مسمومیّت و شهادت موسی بن جعفر (ع) نیز قطعی و مسلم است. درباره امام رضا (ع) نیز قول قوی مسمومیت و شهادت ایشان است گرچه جای تردید هست. امــا در دیـگـر ائمه (ع) راهی برای اثبات این که آنان به وسیله ستم یا ترور و یا قتل صبر به شهادت رسیده اند در دست نیست. (۶)
آنچه از راه احساسات گفته می شود یقین آور نخواهد بود.
عــلامه مجلسی پس از آن که روایات را زیر عنوان : «انّهم علیهم السلام لایموتون الا بالشهادة» می آورد ، نـظـر شـیـخ مـفـیـد را مــورد نـقـد و بررسی قرار می دهد و می نویسد :
بــا تــوجــه به اخبار فراوانی که مبنی بر شهادت ائمه (ع) در دست است و نیز نمونه های خاصی که در برخی از آنان وجود دارد نمی توان آن را نفی کرد. البته غیر از علی و فاطمه و حسن و حسین و موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا (ع) کـه دلیل قطعی بر شهادت آنان داریم در دیگر ائمه (ع) چنین دلیل قطعی نداریم امــا دلـیـل بــر نـفـی هـم نداریم و قرائن و و شواهد تاریخی مؤید شهادت آنان نیز هست. شاید مقصود شیخ مفید هم نفی قطع و تواتراست نه ردّ و نفی اصل مسائله. (۷)
بزرگانی که به شهادت همه امامان معصوم (ع) , به دست جنایتکاران قائل هستند دلایلی دارند از جمله :
امام رضا می فرماید : «ما منا الامقتول» (۸)
یــا امـام حسن مجتبی(ع) می فرماید : «والله لقد عهد الینا رسول اللّه (ص) ان هذا الائمر علیکم اثنا عشر اماماً من ولد علی و فاطمة , مامنا الامسموم او مقتول» (۹)
بــه خــدا سـوگند , پیامبر (ص) به ما این عهد و وعده را داد که امر امامت را دوازده تن از فرزندان علی و فاطمه (ع) به دست خواهند گرفت و هر یک از آنان, مسموم یا مقتول خواهند شد.
قائلین به شهادت ائمه اصل کلی را از این روایات استفاده کرده اند و بر این نظرند که ساختار بدنی پیامبر(ص) و امامان(ع) به گونه ای است که زمینه و ظرفیت حیات و عمر طولانی را دارند مگر عارضه و حادثه ای از خارج بر آنان تحمیل شود. (۱۰)
ولی برخی از بزرگان کلیت این احادیث : «مامنا الامسموم او مقتول» را نپذیرفته اند.
طبرسی می نویسد :
بسیاری از اصحاب ما بر این باورند که امام حسن عسگری (ع) و سایر ائمه (ع) بــا شـهـادت از دنـیـا رفـتـه انـد و بر این معنی به روایتی از امام صادق (ع) استدلال کرده اند که : «ما منا الامقتول او شهید، والله اعلم بحقیقة ذلک.» (۱۱)
جمله اخیر ایشان گویای این معنی است که شهادت همه ائمه (ع) در نظر ایشان قطعی و مسلّم نبوده است.
با توجه به نکات یاد شده روشن شد که اگر نظر شیخ صدوق را بپذیریم و بــه روایات «ما منا الامسموم او مقتول» پایبند بـاشیم و آنها را از نـظر سند بپذیریم امـــام زمان (ع) به دست جنایتکاران به شهادت می رسد. ولی اگــر قــول شیخ مفید را بپذیریم و به روایات : «مامنا الامسموم او مقتول» پاینبد نباشیم باید بگوییم که چگونگی مرگ آن عزیز روشن نیست. واللّه اعلم

(۱) سنن ابی داوود ، ج ، ۱۱۶/۴ داراحیاء السنّة النبویّة
(۲) اعلام الوری بائعلام الهدی ؛ طبرسی , ۴۳۴ , (کتاب الغیبة) شیخ طوسی ۴۷۱/۴۷۴ ; بحارالانوار ج۲۸۰/۵۲, ۲۹۹
(۳) بحار الانوار ، ج۳۸۳/۵۲
(۴) تاریخ ما بعد الظهور ؛ سید محمد صدر ، ۸۸۱/ مکتبة الائم امیرالمؤمنین العامة
(۵) اعتقادات ؛ شیخ صدوق , تحقیق عصام عبدالسید , چاپ شده در مصنفات شیخ مفید , ج ۹۹/۵ کنگره شیخ مفید
(۶) تصحیح الاعتقاد ، شیخ مفید , حسین درگاهی , چاپ و مصنفات شیخ مفید , ج ۵ ۱۳۱
(۹-۷) بحارالانوار ، ج۲۷/۲۱۳, ۲۱۶, ۲۱۷
(۱۰) تاریخ الغیبة الصغری ، ۲۳۰ مکتبة الامام امیرالمؤمنین ، اصفهان
(۱۱) اعلام الوری ؛ ۳۴۹

منبع : سایت مناجات