سه شنبه, ۱ خرداد, ۱۴۰۳ / 21 May, 2024
مجله ویستا
تأثیر دیسکهای نوری بر پایگاههای اطلاعاتی درون خطی
در دههٔ ۱۹۷۰ كه پایگاههای اطلاعاتی درون خطی رواج یافتند پیشبینی میشد كه به زودی جایگزین منابع چاپی شوند. با ظهور دیسكهای نوری این تصور پیش آمد كه آنها نیز به نوبهٔ خود هم جای منابع چاپی و هم پایگاههای اطلاعاتی درون خطی را بگیرند. با وجود این, در حال حاضر هر سه رسانه در كنار هم به موجودیت خود ادامه میدهند. مهمترین استفادهكنندگان از دیسكهای نوری, كتابخانههای دانشگاهی هستند. در حالی كه كتابخانههای تخصصی استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی را ترجیح میدهند. میزان استفاده از آن دسته از پایگاههای اطلاعاتی كه معادلهایشان بر روی دیسكهای نوری ارائه میشود رو به كاهش نهاده است. در این میان خطمشی و نگرش كتابداران كه به عنوان واسطه, انجام كاوش در پایگاههای اطلاعاتی را برای بهرهگیران به عهده دارند – نقش مهمی در میزان تأثیر دیسكهای نوری بر پایگاههای اطلاعاتی درون خطی دارد.با ظهور پایگاههای اطلاعاتی درون خطی (۱) در دههٔ ۱۹۷۰ واژهٔ "جایگزینی" رواج یافت و اعتقاد عمومی بر این بود كه آنها به زودی جایگزین منابع چاپی خواهند شد. ناشران نمایهنامهها و چكیدهنامههای چاپی از این واهمه داشنند كه مشتركین این منابع به آنان پشت كنند و به پایگاههای اطلاعاتی درون خطی روی آورند.بر خلاف این نظر, منابع چاپی همچنان منبع اصلی درآمد ناشران بود (و هست) و درآمد سالانه قابل پیشبینی و ثابتی را نصیب آنها میكند. خدمات جدید پایگاههای اطلاعاتی درونخطی ماه به ماه تغییر میكند و تنها از طریق تداوم رواج خدمات است كه به استفادهكنندگان یادآوری میشود ارتباط درون خطی خود را حفظ كنند. منافع ]حاصل از فروش اطلاعات[ با كارگزاران درونخطی تقسیم میشود و به تدریج دسترسی مستقیم به مشتریان كاهش مییابد.به نظر میرسد كه منابع درونخطی هرگز نتوانستهاند اثر عمدهای بر اثر استفاده از منابع چاپی بگذارند. پایگاه درونخطی راه بازارهای جدید و استفادهكنندگان جدیدی را گشودند كه هیچگاه مشترك منابع چاپی نبودهاند. به علاوه كتابخانهها عموماً به اشتراك منابع چاپی برای آن دسته از علاقهمندانی كه مایل بودند از آنها استفاده كنند, در كنار كاوش درون خطی با واسطه (۲) , ادامه دادند. مدت زیادی است كه این رسانههای متفاوت در كنار هم و در كمال آرامش به كار گرفته میشوند؛ ولی میزان درآمد پایگاههای درون خطی به طور ثابت رو به افزایش است.
جایگزینی دیسكهای نوری
ظهور دیسكهای نوری یك بار دیگر واژهٔ "جایگزینی" را بر سر زبانها انداخت؛ اما این بار ترس از این بود كه آنها جایگزین پایگاههای درون خطی بشوند. منابع دیسك نوری از این نظر كه درآمد ثابت سالانهای را نصیب ناشران میكنند و خریداران تنها باید یك بار در سال آنها را خریداری كنند بسیار شبیه منابع چاپی هستند. اكنون كه ناشران به درآمدهای درون خطی در كنار منابع چاپی خو كردهاند, گروهی از این بیم دارند كه دیسكهای نوری به زودی جایگزین هر دو روش درون خطی و چاپی بشوند. گروهی دیگر انتظار دارند كه آشنایی بیشتر مشتریان با دیسكهای نوری, موجبات عرضهٔ بیشتر خدمات درونخطی را فراهم سازد. البته سیستم های بزرگ درون خطی, بقای خود را در گرو تداوم و افزایش استفادهٔ عمومی از آنها میدانند و دریافتهاند كه باید مزایای دسترسی درونخطی را در برابر دیسكهای نوری تقویت نمود.
كتابخانههای عالی علمی
اولین و بزرگترین استفادهكنندگان از دیسكهای نوری را كتابخانههای علمی (۳) تشكیل میدهند كه بسیاری از آنها دارای عناوین بسیاری از این دیسكهای نوری و ایستگاههای كاری(۴) زیادی برای بهرهگیری از آنها هستند. این گروه از كتابخانهها مدتها است كه اغلب به كمك واسطه و گاهی نیز از طریق بهرهگیری نهایی از پایگاههای اطلاعاتی درونخطی استفاده كردهاند.بهرهگیری از پایگاههای اطلاعاتی دیسك نوری, بر خلاف دسترسی درونخطی, مستلزم یك سرمایهگذاری اولیهٔ هنگفت است (مثلاً میانگین هزینهٔ یك پایگاه اطلاعاتی كتابشناختی در حدود ۱۲۰۰ دلار در سال است). ]۱[ به دلیل محدودیت بودجه, بهتر است فقط آن دسته از دیسكهای نوری كه بیشترین استفاده را دارند خریداری شوند. یكی از راههای تشخیص دیسكهایی كه بیشترین استفاده را دارند, ملاحظهٔ آمار كاوشهای درون خطی, و سپس خرید نگارش دیسك فشردهٔ آن پایگاههای اطلاعاتی است كه بیشترین استفاده را دارند. (البته در صورتی كه آن پایگاهها روی دیسكهای نوری نیز عرضه شده باشند).عجیب نیست كه بنابر گزارش بسیاری از كتابخانههای عالی علمی, كاوش درون خطی كاهش شدیدی یافته است. زیرا این كتابخانهها به خرید پایگاههای اطلاعاتی دیسك نوری همچون Medline, Psychological Abstracts, ERIC روی آوردهاند؛ یعنی پایگاههایی كه قبلاً بیشترین استفاده را در كاوشهای درونخطی داشتهاند. گاهی از این كاهش استقبال میشود؛ زیرا كاوش درون خطی با واسطه, وقت كتابداران را میگیرد, غالباً فقط برای كسانی ممكن است كه توان پرداخت هزینههای آن را دارند, و ضمناً چنان سطحی از خدمات تحقیقاتی را ارائه میكند كه از سایر خدمات كتابخانههای عالی علمی فراتر میرود.كاوش در دیسكهای نوری باعث رونق بیشتر تحقیق در میان دانشجویان و اعضای هیئت علمی میشود, بسیار آشكار و عینی است, و معمولاً هیچ هزینهای برای استفادهكنندگان ندارد. به درست یا غلط, با وجود نمایههای موجود بر روی دیسكهای نوری, كتابداران برخی از كتابخانههای عالی علمی امكان یافتهاند كه نقش واسطهای خود را كنار بگذارند ]و بهرهگیران نهایی را وادار كنند تا خود به تنهایی از آنها استفاده نمایند[ . در كتابخانههایی كه در آنها, كاوش درون خطی توسط بهرهگیر نهایی صورت میگیرد, انتقال از شكل درون خطی به دیسك نوری امكان كاوش نامحدود با بهای ثابت را ممكن میسازد؛ هر چند پایگاههای اطلاعاتی كمتر و قدیمیتر قابل دسترسی خواهند بود.
نگاهی به تگزاس و هاوایی
از زمان شروع به استفادهٔ گسترده از دیسكهای نوری در دانشگاه A&M تگزاس, آمارهایی گردآوری شده است. به گفتهٔ "ویكی اندرز" (۵) رییس "خدمات خودكار بازاریابی": "استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی (كه معادلهایشان بر روی دیسكهای نوری ارائه میشود) تنها تا ۳ ماه بعد از عرضهٔ دیسكهای نوری روبه كاهش نهاد. پایگاههای اطلاعاتی Psyc Info, Agricola, Ericهمواره در زمرهٔ ۱۰ پایگاه اطلاعاتی عمدهای بودند كه دسترسی به آنها به روش كاوش درون خطی, هم با واسطه و هم توسط خود بهرهگیران نهایی صورت میگرفت.در حال حاضر تنها پایگاه اطلاعاتی Agricola در ردهٔ چهارم از جمع ده پایگاهی قرار دارد كه كاوش ]درون خطی[ با واسطه در آنها انجام میگیرد. در میان پایگاههای اطلاعاتی كه كاوش آنها توسط خود بهرهگیران نهایی صورت میگیرد Agricola مقام هجدهم, Info Psyc مقام نوزدهم, و ERIC مقام بیست و دوم را دارند." بخشی از كاهش مستمر در استفاده از پایگاههای اطلاعای درون خطی عمدی بوده است. "اندرز"مطلب را به این صورت عنوان میكند: "ما بر میزان كسب و كار خود در پایگاههای اطلاعاتی درون خطی اثر میگذاریم", زیرا در دانشگاه A&M تگزاس "برای پرهیز از پرداخت دوبارهٔ هزینه اطلاعات تكراری, استفادهٔ درون خطی از پایگاههای اطلاعاتی كه بر روی دیسكهای نوری موجودند, فعالانه جلوگیری كردهایم. ما این كار را با حذف یارانهای كه قبلاً برای این كار میپرداختیم, به انجام رساندهایم... برای استفادهٔ هر چه بیشتر از امكانات مالی خود, از نظر اقتصادی عاقلانه خواهد بود اگر اعضای كتابخانه را آموزش دهیم كه به جای پرداخت هزینههای اتصال و چاپ دادههای مشابهی كه در محیط درونخطی عرضه میشوند, از پایگاههای اطلاعاتی دیسك فشرده كه قبلاً هزینه آن را پرداختهایم استفاده كنند."در حال حاضر, كاوش درون خطی با واسطه در پایگاههای اطلاعاتی گرانقیمتتر, یا هنگامی كه كاوش در دیسكهای نوری به نتیجه مطلوب نرسد انجام میگیرد؛ به همین دلیل نیز میانگین هزینهٔ كاوش درون خطی با واسطه افزایش یافته است. اعضای هیئت علمی و كاركنان دانشگاهی هنوز كاوش درون خطی با واسطه را ترجیح میدهند؛ دانشجویان بالاتر از كارشناسی همچنان تمایل دارند كه كاوش درون خطی در پایگاههای اطلاعاتی BRS/After Dark یا Knowledge Index را خودشان انجام دهند؛ ولی دانشجویان كارشناسی از دیسكهای نوری طرفداری بسیار میكنند. آنان قبلاً نیز كمتر از روش درون خطی استفاده میكردهاند, ولی اكنون – به نظر "اندرز" –"جای پای محكمی در این میان یافتهاند".در "بخش علوم انسانی/ اجتماعی" كتابخانه دانشگاه هاوایی, از زمان روی آوردن به استفادهٔ گسترده از دیسكهای نوری, كاوش درون خطی رو به كاهش نهاد. تعداد كاوشهای درونخطی با واسطه از میانگین ماهانه ۵۶ مورد در ده ماههٔ بین مه ۱۹۹۸ تا فوریهٔ ۱۹۸۹, به ماهانه ۱۱ مورد در ده ماههٔ اول سال ۱۹۹۰ كاهش یافته است. در همین مدت, تعداد كاوش بر روی دیسكهای نوری جهش چشمگیری داشته است. در این دانشگاه روزانه به طور متوسط ۱۶۶ كاوش در منابع علوم انسانی و اجتماعی بر روی دیسكهای نوری انجام میگیرد. كتابداران مرجع دانشگاه هاوایی آگاهانه از تبلیغ خدمات كاوش درون خطی با واسطه خودداری میكنند و هرگز به بهرهگیران نهایی كاوش درون خطی را پیشنهاد نمیكنند. آنان در كار با دیسكهای نوری كاملاً احساس راحتی میكنند, هر چند این سیاست به افزایش فراوان حجم سؤالات مرجع و درخواست فزاینده برای راهنمایی از كتابداران مرجع منجر شده است.سایر كتابخانههای عالی علمی نیز گرایشهای مشابهی را گزارش میكنند. "كنت استیت" (۶) در "مطالعه موردی: دسترسی عمومی به دیسكهای نوری"]۳[ در كتابخانهها, به بررسی تجربیات تعداد از كتابخانهها در این زمینه میپردازند و چنین گزارش میكند كه: "به طور كلی, تعداد كاوشهای درون خطی با واسطه در حدود ۳۰ درصد كاهش یافته است." این كاهش در مورد پایگاههای اطلاعاتی ERIC و Psyc Info – كه رایجترین پایگاههای اطلاعاتی درون خطی به شمار میروند – از زمانی كه بر روی دیسكهای نوری عرضه شدهاند, كاملاً چشمگیر است. كاوش درون خطی Vanderbilt در طی دو سال ۵۸ درصد كاهش یافته است. مؤسسات دیگری از قبیل: كارنگی ملون(۷) , دانشگاه ایالتی "ارگن" (۸), و دانشگاه "كرنل" (۹) نیز وضعیت مشابهی را گزارش كردهاند.به طوری كه از موارد گزارش شده از دانشگاه A&M تگزاس و دانشگاه هاوایی بر میآید, خط مشیها و نگرش كتابداران نقش مهمی در میزان تأثیر استفاده از دیسكهای نوری بر روش درون خطی دارد. اگر كتابداران دیسكهای نوری را جایگزین مناسبی برای كاوش درون خطی بدانند, ممكن است عملاً چنین شود. در غیر این صورت, هم كاوش در دیسكهای نوری و هم كاوشهای درون خطی تشویق میشوند و به یك نسبت انجام میگیرد.به گزارش دانشسرای "بوستن" (۱۰) , از زمانی كه دیسكهای نوری به مجموعهٔ آنها اضافه شده, كاوش درون خطی با واسطه ۸/۱۶ درصد كاهش یافته است؛ اما از آنجا كه كاوش مراجع در حدود ۴۴ درصد افزایش داشته, به طور كلی میتوان گفت كه استفادهٔ درون خطی در آن جا افزایش یافته است.هنگامی كه كتابخانهٔ پزشكی بیمارستان "جیمزا هالی" (۱۱) , دیسكهای نوری را به مجموعه خود افزود همچنان به خدمات مجانی كاوش با واسطه در Medline ادامه داد و دریافت "كه اگر عامل هزینه برای اعضای بیاهمیت باشد, تعداد كاوشهای درون خطی اساساً تغییری نخواهد كرد.اما اگرچه تعداد كاوشهایی كه در آنها كتابدار نقش واسطه را بازی میكند كاهش نیافته... تعداد كاوش بهرهگیران نهایی در دیسكهای نوری افزایش چشمگیری یافته است." ]۴[ تحقیقات دانشگاه "براك" (۱۲) به این نتیجه رسید كه اگرچه كاوشهای با واسطه در پایگاههای اطلاعاتی كه بر روی دیسكهای نوری در دسترس هستند كاهش یافته, كاوش درون خطی در سایر پایگاهها افزایش یافته است.
تأثیر كلی
آیا دیسكهای نوری بر استفادهٔ درون خطی تأثیر كلی داشته یا خیر؟
بیشترین حجم استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی را كتابخانههای سازمانها داشتهاند نه كتابخانههای عالی علمی. در كتابخانههای سازمانها استفاده از دیسكهای نوری از گستردگی چندانی برخوردار نیست. كتابداران ویژه(۱۳) تمایل به استفاده از پایگاههای اطلاعاتی متنوعتر, در طیف گستردهتری از سیستمهای درون خطی دارند. در این گونه كتابخانهها معمولاً تعداد متقاضیان هر پایگاه اطلاعاتی خاص آن قدر كم است كه خرید گستردهٔ دیسكهای نوری را از نظر صرفهمندی توجیه نمیكند. برای این كتابخانهها, روزآمد بودن و بازیابی متن كامل منابع از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ بنابراین اكثر آنها نمیتوانند دیسكهای نوری را جایگزین پایگاههای اطلاعاتی درون خطی نمایند."شاخصهای بازار اطلاعات" ویراستهٔ خانم "مارتا ویلیامز" به طور مرتب آمارهایی را دربارهٔ استفادهٔ از كتابخانهها و مراكز اطلاعرسانی ایالات متحده جمعآوری میكند. آخرین آمارها نشان میدهد كه استفاده از خدمات درون خطی هنوز هم رو به افزایش است. "استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی در سیستمهای عمدهٔ آمریكایی كه پایگاههای اطلاعاتی متنی را ارائه میكنند از ۷۵۰۰۰۰ كاوش در سال ۱۹۷۴ به ۱۳ میلیون در سال ۱۹۸۴, ۳/۲۸ میلیون در سال ۱۹۸۸, و ۳/۳۱ میلیون كاوش در سال ۱۹۸۹ افزایش یافته است. (آخرین اطلاعات موجود, مربوط به سال ۱۹۸۹ میباشد.)با این وجود, دیسك نوری كمكم بر برخی بازارهای مربوط به تعدادی از پایگاههای اطلاعاتی اثر میگذارد. به نظر خانم "ویلیامز" "توسعه و توزیع پایگاههای اطلاعاتی دیسك نوری باعث افزایش گستردهٔ استفاده از پایگاههای اطلاعاتی ماشینخوان در دانشگاهها و دانشسراها شده است, یعنی در جایی كه هزینه همواره مانعی بر سر راه دستیابی به اطلاعات به شمار میرفته. در عین حال, این امر كاوش درون خطی آن دسته از پایگاههایی را كه بر روی دیسكهای نوری عرضه شدهاند كاهش میدهد."به گفتهٔ "ویلیامز", دادههای او چنین نتیجه میدهد كه استفادهٔ درون خطی از "برخی پایگاهها كاهش شدیدی یافته, كه ERIC مهمترین آنها است. در حال حاضر دیسك نوری تأثیر زیادی بر استفادهٔ درون خطی از پایگاههای اطلاعاتی دارد, ولی تولیدكنندگان اهمیتی به این موضوع نمیدهند؛ آنان هنوز هم درآمد فزایندهای دارند و باز هم دارند به سوی رسانههای دیگر روی میآورند."بنا به گزارش "دیالوگ" (۱۴) استفادهٔ درون خطی از پایگاههای اطلاعاتی همچنان رو به افزایش است و كاهشی در این رشد به وجود نیامده است. به نظر “لیبی ترودل“(۱۵) مدیر فروش این مؤسسه: "در برخی موارد, دیسك نوری باعث گسترش استفاده از خدمات درون خطی میشود, زیرا بهرهگیران را از وجود منابع مرجع الكترونیكی آگاه میكند. البته مواردی از جایگزینی مشاهده شده – مثلاً در چند سایت مشتری از پایگاه اطلاعاتی ERIC, ولی این مسئله عمومیت ندارد. به طور كلی میتوان گفت كه رسانههای جدید برای این صنعت ]= اطلاعرسانی[ مفیدند." "شركت دسترسی به اطلاعات(۱۶) "(IAC) كه بسیاری از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی و دیسك نوری را تولید میكند در گزارش خود آورده است: "نمودار ]استفاده[ از پایگاههای اطلاعاتی" هم پایگاههای درون خطی و هم دیسك نوری رو به افزایش است. "درآمدهای درون خطی یقیناً در حال افزایش است. ]ظهور دیسكهای نوری[ هیچ تأثیری بر بازار سنتی پایگاههای اطلاعاتی درون خطی ما كه كتابخانههای سازمانی هستند نداشته است؛ ولی در كتابخانههای عالی علمی استفادههای درون خطی اندكی كاهش یافته. در عوض, اكنون این كتابخانهها كاوشهای درون خطی تخصصیتری را انجام میدهند." "موریه گلدشتاین" (۱۷) رییس مؤسسهٔ IAC در "نشست آنلاین ۹۰" در نوامبر ۱۹۹۰ پیشبینی كرد كه "تعداد بهرهگیران از دادههای دیسك نوری و درون خطی همچنان افزایش خواهد یافت؛ این صنعت تاكنون شتاب كندی داشته, ولی به سرعت به سوی مقصد نهایی خود یعنی كاربرد جهانی اطلاعات الكترونیكی پیش میرویم."
از سیستمهای درون خطی برای ]دریافت اطلاعات[ روزآمد و نیز دسترسی به خدمات سنتی مبتنی بر متن استفاده خواهد شد؛ دیسكهای نوری امكانات جانبی سازگارتر و بیشتری همچون تركیب متن كامل با انواع دیگر دادهها, تصاویر و میانجیهای بهتر را فراهم خواهند آورد. در زمینهٔ طراحی محصولات ]اطلاعاتی[, نوآوریهای زیادی بر روی دیسكهای نوری صورت خواهد گرفت, زیرا تولیدكنندگان پایگاههای اطلاعاتی در كار بر روی دیسك نوری مجبور نیستند خود را با خواست یك كارگزار بزرگ درون خطی سازگار نمایند.وجود دیسكهای نوری باعث میشود كه كارگزاران درون خطی در برخی از خط مشیهای خود بازنگری كنند. "گلدشتاین" میگوید: "در چند ماه اخیر بیش از سالهای گذشته, اخباری از كارگزاران دربارهٔ قراردادهای استفادهٔ نامحدود با قیمت ثابت شنیده است."پذیرش مشتاقانهٔ دیسكهای نوری از سوی كتابخانههای عمومی و علمی نشان داده است كه فروش اطلاعات به این روش, بازار خاص خود را یافته است". بیمیلی كارگزاران درون خطی در توجه به چنین ساختارهای قیمتگذاری خلاقانه, یا به بهبود ابتكارآمیز محصولاتشان را میتوان تا حدی از عوامل موفقیت روزافزون دیسكهای نوری به شمار آورد.
نوشته: كارول تنوپیر
ترجمه: مجتبی اسدی
منبع : مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ابراهیم رئیسی سقوط بالگرد رئیسی رئیسی شهدای خدمت سیدابراهیم رئیسی ایران شهادت بالگرد حسین امیرعبداللهیان تبریز
تهران هواشناسی کنکور امتحانات نهایی شهرداری تهران شورای شهر تهران هلال احمر سانحه بالگرد رئیسی پلیس مشهد سیل قوه قضاییه
قیمت دلار قیمت خودرو بورس قیمت طلا شهادت رئیس جمهور خودرو یارانه بازار خودرو دلار حقوق بازنشستگان بازنشستگان سایپا
سینمای ایران تلویزیون سینما لیلا حاتمی داریوش ارجمند سریال آیت الله سید ابراهیم رئیسی هنرمندان شعر رسانه ملی جشنواره کن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
کنکور ۱۴۰۳ تجهیزات پزشکی دانش بنیان باتری تلسکوپ فضایی هابل
رژیم صهیونیستی روسیه فلسطین ترکیه امیرعبداللهیان اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه چین ولادیمیر پوتین عربستان
فوتبال پرسپولیس استقلال رئال مادرید لیگ برتر باشگاه پرسپولیس لیگ برتر ایران لیگ برتر انگلیس فدراسیون فوتبال بازی لیورپول منچسترسیتی
هوش مصنوعی مایکروسافت اپل گوگل سامسونگ تبلیغات موبایل آیفون
سلامت سرطان سزارین قهوه مغز کاهش وزن رژیم غذایی طول عمر آلزایمر مغز انسان افسردگی فشار خون