دعای روز هشتم

در این دعا، چند چیز از خدا می خواهیم. اموری که در این فصل از خدا می خواهیم، مربوط است به کیفیت معاشرت و برخورد کردن با مردم در جامعه. آنهایی که تاکنون در این هفت روز خواندیم، همه به روابطی که انسان با خدا دارد مربوط بود؛ خدایا به من توفیق بده تا نماز بخوانم، قیام داشته باشم، روزه دار بشوم، از این قبیل دعاها. خلاصه، درخواست برقراری روابطی بود که مربوط به بنده و خدا می شود. روابطی هم بین بنده با سایر بندگان هست، یعنی فرد با اجتماع و رفتار افراد مومن با یکدیگر، که بیشتر احکام اسلام هم در این مورد است.
● اسلام و ظرافت های اجتماعی
احکام و دستورات اسلام به یک معنا در دو قسمت است؛ یک قسم مربوط می شود به تنظیم روابطی که بنده با خدا باید داشته باشم و قسم دیگر دستورها و مقرراتی است که برای تنظیم روابط جامعه مسلمانان با یکدیگر و آداب معاشرت، معامله و امثال اینها است. دستورهای اسلام در این قسمت دوم به مراتب بیشتر است، برای اینکه اگر وضعیت جامعه در این دنیا مطلوب و روابط انسان با جامعه سالم بود و جامعه صالحی تشکیل شد و مومنان در سایه آن جامعه صالح زندگی کردند، تحصیل آخرت هم می شود. تحصیل آخرت مبتنی بر آن است و اگر خواسته باشیم جامعه صالح تنظیم بشود باید به همان دستورهایی که اسلام داده است؛ مردم چگونه با یکدیگر رفتار کنند، هر قشری در برابر قشر دیگر چه موضعی داشته باشد، عمل بشود. اخلاقیات اسلام هم داخل در این قسمت می شود. باید انسان خوبی بکند، احسان بکند، کسی را نیازارد، ظلم نکند، الی غیر ذلک. این دستورها مربوط به این است که مسلمانان با یکدیگر آمیخته و به اصطلاح موتلف باشند.
از مواردی که دین اسلام بسیار روی آن تاکید کرده، حمایت از ضعفا و بیچارگان است. خوبی کردن به کسانی که به وجهی از وجوه، ضعف و ناتوانی پیدا کرده اند که ما حالا تعبیر می کنیم به مستضعف. کسی بیمار شده، این محتاج به یاری است، محتاج به محبت است. کسی مثلاً فقیر شده و محتاج به مهربانی و احسان است. یا کسی یتیم و بی سرپرست شده، این در نهایت محتاج به کمک و یاری است.
به ویژه در مساله محرومان و مستضعفان، اسلام بسیار تاکید کرده است که مسلمانان وظیفه دارند به آنها احسان و مهربانی بکنند. در این دعا، (دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان) از خدا می خواهیم که ما را موفق بدارد این کارها را بکنیم. یکی از این کارها رحمت به ایتام است.
● نیاز یتیمان به کمک معنوی و عاطفی
«ایتام» جمع یتیم است. یتیم کسی است که پدر، مادر یا هر دو را از دست داده است. یتیمان از ضعفایی هستند که فوق العاده به کمک و رحمت نیاز دارند. نمی خواهیم بگوییم یک یتیم تنها از جنبه های مادی، محروم و بیچاره شده است نه، از جنبه های معنوی نیز بازمانده است. در جنبه های مادی ممکن است پدرش مثلاً ثروتمند بوده، ارث برایش گذاشته، که آن را هم باید به وسیله قیمومیت رعایت بکنند تا مالش ضایع نشود، ولی عمده جنبه معنوی آن است که یتیم از محبت های پدرانه یا محبت های مادرانه محروم شده است. در اینجا وظیفه مسلمانان این است که به جای پدر و مادر، آن صحبت هایی را که آنها به او می کردند، عطا کنند. این است که می گوید؛ «خدایا، مرا مهربان کن بر یتیمان و مهربانی با یتیمان را روزی من بفرما». در شرع مقدس اسلام در رعایت حال یتیم سفارش شده است. مثلاً گفته شده کسی که دست لطف و محبت بر صورت یتیم بکشد چقدر ثواب دارد، یا اگر یتیمی بگرید، عرش خدا می لرزد. معنایش این است که مسلمانان نباید بگذارند یتیمی گریه بکند. این مسوولیت به گردن تمام مسلمانان است، به ویژه آنهایی که با او رابطه دارند. به خصوص در ماه مبارک رمضان، همان گونه که حضرت رسول(ص) در آخر ماه شعبان سفارش فرمودند و آن روایت خیلی مفصل است. ایشان در قسمتی از آن خطبه معروف در توصیف ماه رمضان فرموده اند؛ «تحننوا علی ایتام الناس لتحننوا علی ایتامکم» یعنی مهربانی و محبت بکنید با یتیم های مردم، تا بعد از این اگر شما هم یتیمی داشتید، مردم او را رعایت کنند. این مطلب در قرآن هم آمده است که اگر شما حق یتیم را ضایع بکنی و ملاحظه او را نکنی، اولادتان مورد بی مهری دیگران واقع می شود. این است که می فرماید؛ خدایا، ما در این روز ماه رمضان از تو می خواهیم که دلسوزی و مهربانی با یتیمان را در دل ما قرار بدهی.
درخواست دیگر در این دعا «اطعام الطعام» است. سیر کردن گرسنگان از عباداتی است که بسیار بر آن تاکید و سفارش شده است. از جمله مستضعفانی که محتاج به رعایت و عنایت اند، کسانی هستند که فقر، آنها را احاطه کرده است. اطعام طعام، کنایه از رفع فقر فقیر کردن است. البته خصوص اطعام هم خیلی خصوصیت دارد و سفارش شده، یعنی نان دادن به گرسنگان. این هم از بالاترین عبادات و موجب برتری انسان در مقام عبودیت و تقرب الهی است که انسان نان بدهد، گرسنگان را سیر کند و این هم از چیزهایی است که درباره ماه رمضان، بیشتر به آن سفارش شده است. در همان روایت حضرت رسول (ص) آمده است؛
«وتصدقوا علی فقرائکم»
مردم، در این ماه رمضان، تصدق کنید بر مسکینان و فقرای خودتان. مساکین یعنی آنهایی که خیلی درمانده اند. فقرا آنهایی هستند که بدبختند، ولی نه به اندازه مساکین.

منبع؛ روزه راستین -سید روح الله خاتمی

منبع : روزنامه اعتماد