نگاهی به هر شب تنهایی (رسول صدرعاملی)

جست وجوی حقیقت و سودای سیمرغ، بخش هایی از جشنواره امسال هستند که پذیرای فیلم «هرشب تنهایی» ساخته رسول صدرعاملی شده است.
این فیلم قسمتی از سه گانه صدرعاملی درباره زائران و مجاوران امام هشتم شیعیان است که با پشتیبانی مالی شبکه اول سیما تولید شده است.
هر شب تنهایی پیش از نمایش در جشنواره فجر، مورد توجه جشنواره های جهانی از جمله «منبرطلایی» روسیه واقع و کسب جایزه بهترین کارگردانی را برای صدرعاملی به ارمغان آورده است.
فیلم هرشب تنهایی درامتداد دو قسمت قبلی از سه گانه سازنده اش از جمله فیلم «شب» که در جشنواره سال گذشته شرکت داشت، قصه ای ساده، کوتاه و فاقد اوج و فرودهای متداول سینمای روز جهان دارد.
صدرعاملی دراین فیلم که به درستی سعی وافری به کار برده تا در اجرا، برای ایجاد جذابیت، بیش از هر تمهیدی از جلوه های بصری و روحانی حاکم بر صحن و حضور مشتاقان و نیازمندان امام رضا استفاده کند.
فیلم روایت سفر زن و شوهری محتاج آقا به مشهد مقدس است. عطیه درحالی به اتفاق همسرش به مشهد می رود که زیاد هم رضایتی از حضور در این شهر ندارد و از ابتدا اصرار بر بازگشت زودتر از موعد دارد، اما ماجرایی باعث تغییر روحی و فکری او می شود.
صدرعاملی و نویسندگان فیلمنامه که آگاهانه برای تبیین و تصویر موضوعی مرتبط با زیارت و شفا، مسایل اجتماعی و روابط فیمابین، زوجی عاشق را دستمایه قرار داده اند، اما دراین گرایش سادگی در اجرا و ترسیم فضایی آرام و بدون تنش را ترجیح داده اند. در واقع چنین به نظر می رسد که سازنده اش، فضای روحانی و مقدس حوالی حرم را به کل قضایا و از جمله سلوک و کنش کاراکترهایش تعمیم داده تا این اتفاق یک ویژگی تلقی شود. همین مسئله باعث شده تا فیلم از فقدان کشمکش بیرونی رنج ببرد تا جایی که کشمکش درونی شخصیت ها چنانکه باید به التهاب و تغییر و تحول متعاقب آنها، خصوصا در بیمار تجلی تأثیرگذاری پیدا نکند. به عبارتی همه چیز از همان ابتدای ورود قطار تا خروج قطار در ریتمی یکدست با نماهای طولانی و کم تحرک تصویرسازی شده است. یک جور محافظه کاری در برجسته سازی تأثیر امام رضا(ع) نیز مشهود است، چیزی که شاید به دلیل ترس از انگ خوردن غیرعلمی بودن معجزه شکل گرفته است. برای همین به موازات در آمدن عطیه از انزوا، تلاش شوهرش برای تهیه دارو و سپس پیوند خوردن یک کودک باوی همراه و همزمان است. از همین رو مفهومی که القا و برجسته می شود کاهش عواطف مرد به زن و سپس ورود عشق جدید از رهگذر وجود کودک است که باعث روحیه مضاعف و بهبود عطیه شده است.فصل ماقبل آخر آنجایی که عطیه روبه سوی زیارتگاه پا برهنه حرکت می کند، حکایت رخ دادن تغییرات محسوس و امید به زندگی در او است. ساطع شدن نور بر چهره عطیه برای نمایش پدیده معجزه ساده ترین اجرا و کلیشه ای دایمی برای نمایش این اتفاق است.
دستمایه هایی با موضوع زایران اماکن مقدس و زیارت و معجزه های الهی معمولا گونه مورد علاقه مردم در سینما و به طورکلی هنر است. این گرایش نه تنها در ایران که در جهان نیز مورد اقبال قرار می گیرد، خصوصا که اگر با نشانه های شناخته شده زیارت گاه های معروف باشد، باعث عناصر بومی در کار هم می شود.هرجا این مایه ها در قالبی داستان گو و با ساختاری سنجیده و فکر شده در آمیخته است، بیش از پیش جذابیت آفرین می شود. تجربه نشان داده که در چنین آثاری چندان هم نیاز به پروداکشن بالا و خیره کننده نیست بلکه فقط کافی است تا داستانی پرمغز و مردم پسند در کار باشد، همه چیز در خدمت قوت آفرینی کار پیش خواهد رفت.
هر شب تنهایی نمونه ای از قصه های متأثر از آنچه مردم هستند، می باشد همه سروشکل فیلم بر شناسایی کار در قالبی بومی است، به ویژه از آنجایی که قهرمان زن قصه (لیلا حاتمی) چادری می شود، فرم و مضمون یکدست می شود و سیرکار حال و هوایی متفاوت می یابد.
آغاز جشنواره امسال با یک فیلم دینی نویدبخش افقی امیدوار کننده است. همان طور که خود فیلم تقویت کننده امیدآفرینی در مردم نیازمند است.

محمدعلی ایرانمنش

منبع : روزنامه کیهان