تعطیلی پایگاه هوایی منس؛ از نمایش تا واقعیت

در حالیکه روسیه برای بستن پایگاه نیروی هوایی آمریکا در قرقیزستان فشارهای خود را بر دولت بیشکک افزایش داده، دولت قرقیزستان نیز در تعطیلی پایگاه منس از هیچ کوششی دریغ نمی نماید. از طرفی کمک ۲.۱۵ میلیارد دلاری روسیه به این کشور، که همانند سایر جمهوریهای آسیای مرکزی از اقتصادی سست برخوردار است، قرقیزستان را تشنه تر می نماید. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این کمک در ازای بستن پایگاه هوایی منس و خروج نیروهای آمریکایی از قرقیزستان به این کشور پیشنهاد شده است. سوال اینجاست که آیا در صورت خروج نیروهای آمریکایی از قرقیزستان و بسته شدن پایگاه منس، روسیه به پرداخت این مبلغ به قرقیزستان مبادرت خواهد ورزید؟
پایگاه هوایی منس که اولین بار در دسامبر سال ۲۰۰۱ بازگشایی شد، آشیانه اسکادرانهای آمریکایی و فرانسوی است که در آن سوخت گیری می کنند. در سال ۲۰۰۸ این پایگاه ۳۲۹۴ مأموریت سوخت گیری را برای پرواز ۱۱۴۱۹ جنگنده که به افغانستان به انجام رساند.
پایگاه هوایی آمریکایی منس در قرقیزستان یکی از مهمترین پایگاههای لجستیکی آمریکا در جنگ با طالبان در افغانستان بود. حدود یک هزار و ۲۰۰ نیروی نظامی در این پایگاه که درنزدیک فرودگاه بیشکک قرار دارد، مستقر هستند. نکته قابل توجه این است که این پایگاه در فاصله چند کیلومتری یک پایگاه نظامی روس قرار دارد. بیش از ۱۰۰۰ تن از پرسنل ناتو مستقر در پایگاه هوایی منس، مسئولیت تدارکات و سوخت رسانی جنگنده ها را بر عهده دارند. ناتو از این پایگاه بعنوان پل ارتباطی با افغانستان استفاده می کند.
تقریبا" بفاصله یک ساعت پرواز از مرزهای شمالی افغانستان، در سال گذشته، حدود ۱۷۰۰۰۰ نیروی ائتلاف با عبور از پایگاه منس به منطقه اعزام شدند. گفته می شود که در عمل، هر نیرویی که به افغانستان اعزام می شود از پایگاه منس عبور می کند.
نقطه حائز اهمیت این است که این پایگاه عمل سوخت رسانی جنگنده ها را تمام وقت بر عهده دارد. جنگنده ها نیروی بازدارنده محسوب می شوند و در افغانستان نمایش مداوم جنگنده ها در آسمان به معنای تأمین امنیت است.
در حالیکه روسیه برای بستن پایگاه نیروی هوایی آمریکا در قرقیزستان فشارهای خود را بر بیشکک افزایش داده، دولت قرقیزستان نیز در تعطیلی پایگاه منس از هیچ کوششی دریغ نمی نماید.
در ادامه چالش‌های گسترده میان مسکو و غرب، روسیه برای بسته شدن پایگاه نظامی – هوایی منس، فشارهای زیادی به دولت این کشور وارد آورده است. در مقابل مقامات آمریکایی برای حفظ این پایگاه که یک نقطه لجستیکی برای عملیات در افغانستان به شمار می‌رود، حاضر به پرداخت بیش از ۱۵۰ میلیون دلا‌ر سالیانه به قرقیزستان شده اند.
هنوز تردیدها در مورد نقش کرملین، در ترغیب پرزیدنت کورمانبیک باکیف، برای فشار آوردن به پارلمان، در تعطیلی هرچه سریعتر پایگاه هوایی منس وجود دارد.
روسیه به دفعات برای بستن پایگاه منس واقع در این جمهوری سابق اتحاد جماهیر شوروی تلاش کرده است. بیشکک نیز در سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ میلادی به طور ضمنی تهدید به بستن پایگاه کرد، اما تاکنون این تهدیدها صورت حقیقت به خود نگرفته اند.
پس از دیدار رئیس جمهور قرقیزستان ، کورمان بیک باکیف از کرملین ، در سوم فوریه، با پیشنهاد مالی سخاوتمندانه روسیه به قرقیزستان به مبلغ ۲.۱۵ میلیارد دلار، رئیس جمهور این کشور اصرار بر تعطیلی هر چه زودتر این پایگاه داشت.
کمک مالی روسیه به قزاقستان که در ۳ فوریه به باکیف پیشنهاد شد شامل: ۱۵۰ میلیون دلار پول نقد؛ ۳۰۰ میلیون دلار وام کم بهره و ۱.۷ میلیارد دلار هزینه ساخت یک هیدرو پاور پلنت در کامباراتا است. همچنین قسمتی از این مبلغ بالغ بر ۱۹۳ میلیون دلار از بدهی قرقیزستان به کرملین است، که در ازای ۴۸ درصد سهام "دستان" به قرقیزستان بخشیده خواهد شد.
در مقابل، با اعلام کمک سالیانه ۱۵۰ میلیون دلاری آمریکا به قرقیزستان، پارلمان قرقیزستان گفتگو بر سر تعطیلی پایگاه نظامی منس را تا اواسط فوریه به تأخیر انداخت.
اما این واقعیت، رئیس شورای امنیت ملی قرقیزستان، "اداخان مدوماروف" را از بیان این نکته باز نداشت که: " نیروهای آمریکایی، پایگاه هوایی منس را برای همیشه تخلیه خواهند کرد". مدوماروف در کنفرانس خبری که روز ششم فوریه برگزار شد، اشاره نمود که حتی در پارلمان اگر این مسئله به رأی گذاشته شود، بدلیل اینکه اکثریت نمایندگان پارلمان طرفدار حزب حاکم ریاست جمهوری "حزب آک ژول" هستند، این لایحه با اکثریت آرا تصویب خواهد شد.
در روزهای اخیر، پافشاری بر تعطیلی پایگاه باز قوت گرفته است. کمیته های مختلفی در ۱۷ و ۱۸ فوریه برگزار شد و نهایتا" در روز ۱۹ فوریه با رأی مثبت به این قضیه حزب اکثریت "آک-ژول"، طرفداری خود را از رئیس جمهور و تصمیمش اعلام داشت.
در این میان، تنها ایالات متحده است که در سردرگمی تعطیلی پایگاه هوایی منس مانده است. مقامات رسمی دولت، دیپلماتها و سیاستمداران جناههای مخالف نیز به این گفته های متناقض دامن می زنند. با وجود تمام این سردرگمی ها پایگاه همچنان پابرجاست و پرسنل این پایگاه وانمود می کنند که همه چیز عادی است. مقامات پایگاه نیز می گویند که این پایگاه همچنان به عملکرد خود ادامه می دهد و هیچ درخواستی را تاکنون به صورت رسمی دریافت نکرده اند.
تحلیلگران در قرقیزستان بر این باورند که با وجود این رأی مثبت، باکیف برای تعطیلی این پایگاه باید مراحل قانونی را طی کند. بعلاوه در این مسئله تردیدهای فراوانی وجود دارد که آیا پرزیدنت باکیف خود را در جایگاهی می بیند که با دولت آمریکا روابط کشورش را تیره سازد.
از طرفی بسیاری از کارشناسان نسبت به تعهدات روسیه در قبال قرقیزستان بدبین هستند. دلیل این کارشناسان بحران اقتصادی در جهان است و اینکه روسیه خود به جهت کمبودهای اقتصادی شدید، اقتصادی رو به رکود دارد. حتی وضعیت بحرانی در مسکو توان سرمایه گذاریهای خارجی را از روسیه گرفته است. با تمام این اوصاف چگونه ممکن است که روسیه توان پرداخت چنین مبلغی را به قرقیزستان داشته باشد؟
همچنین نباید از نظر دور داشت که روند افزایش احساسات ضد آمریکایی در جامعه قرقیزستان برابر با افزایش احساسات ضد روسی است. بدیهی است اگر آمریکا نتواند موفقیتی در قرقیزستان کسب کند، روسیه نیز به تبع آن موفق نخواهد بود.
از طرفی با رویکرد سایر جمهوریها در آسیای مرکزی و قفقاز به سمت غرب، بعید به نظر می رسد که تنها قرقیزستان در این میان، چرخشی خلاف جهت عقربه های ساعت داشته باشد.
روسیه نیزکه با خودنمایی در مناقشه گاز با اوکراین و درگیری در اوستیای جنوبی، اعتبار خود را نزد غرب و مجموعه قفقاز از دست داده است، بدیهی است از هیچ تلاشی برای باز پس گرفتن قدرت استیلای خود و اعمال نفود در منطقه دریغ نمی نماید. اما تا چه حد این تلاشها جنبه نمایشی داشته باشند، آنرا حکم نهایی در تعطیلی پایگاه هوایی منس روشن خواهد ساخت.

نویسنده: آیما کبیری