سلامتی را نروبید

سنت پسندیده به پیشباز سال نو رفتن با برنامه های گوناگونی مانند خانه تکانی، کاشتن سبزه، پنجشنبه آخر سال، سفره هفت سین، مراسم تحویل سال، دید و بازدید و غیره، همگی همراه با نظافت و بهداشت، ترمیم و تازگی، ریشه در اعتقادات نیاکان باستانی ما دارد. در آخرین ماه سال، همه ایرانی ها و اقوام و ملیت های دیگری که در همسایگی یا در منطقه ما هستند، با نظافت و دور ریختن لوازم اسقاطی، ترمیم و تعمیر خانه، زندگی را نو می کنند تا سبکبال و آسوده خاطر به پیشباز عید نوروز بروند. در آئین خانه تکانی، همه وسایل خانه، گردگیری، شسته، پاک و پاکیزه می شوند، اما این سنت زیبا گاه به علت رعایت نکردن نکات ایمنی و بی توجهی به سلامتی تبدیل به عاملی دردسرساز می شود و سلامت اعضای خانواده بویژه زنان را در معرض خطر قرار می دهد.
مسمومیت، سقوط از بلندی، کتف درد، گردن درد، کمر درد، سوزش و خارش پوست دست، چشم و غیره از جمله رایج ترین عواقب و پیامدهای خانه تکانی غیراصولی و نادرست است. براساس اعلام کارشناسان، سال گذشته حدود ۹۱ نفر در روزهای پایانی سال و در ایام خانه تکانی بر اثر مسمومیت با مواد شوینده، سفید کننده و پاک کننده در بیمارستان لقمان حکیم بستری شدند که ۸۸ مورد مسمومیت با مواد سفید کننده و سه مورد مسمومیت با مواد شوینده و پاک کننده بوده است. بیماری های تنفسی، مشکلات بلع غذا، دردهای شدید گلو، بینی، سوزش مری، تهوع و استفراغ و دردهای شکمی از جمله عوارض استفاده نادرست مواد شوینده و پاک کننده است بنابراین توجه داشته باشید که مراجعه به پزشک در صورت بروز این علایم ضروری است.
دکتر شاهین شادنیا، دبیر انجمن سم شناسی و مسمومیت های ایران در گفت وگو با «ایران» درباره مسمومیت های ناشی از استنشاق مواد شوینده و پاک کننده توضیح می دهد: معمولاً در هفته های پایانی اسفند موارد مسمومیت با پاک کننده ها و سفیدکننده ها افزایش می یابد که اغلب به علت مصرف زیاد وایتکس است. وی با بیان این که بیشتر موارد مسمومیت با شوینده ها از نوع استنشاقی است، می گوید: استفاده از مواد سفیدکننده در فضای بسته حمام و دستشویی به علت ایجاد گاز کلر، موجب تحریک راه های هوایی شده و علایم مسمومیت در افراد بروز می کند و سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس بویژه در افراد دارای زمینه بیماری های ریوی از جمله علایم مسمومیت با این مواد است. وی می افزاید: گاهی افراد بویژه زنان خانه دار برای پاکیزگی بیشتر سطوح سرامیکی از مخلوط وایتکس و ترکیبات اسیدی بسیار قوی مانند جوهر نمک استفاده می کنند که به علت برخی فعل و انفعالات شیمیایی موجب آزاد شدن بیشتر گاز کلر و در نتیجه شدت علایم مسمومیت می شود و در صورت بالا بودن سن و داشتن زمینه بیماری های ریوی و قلبی، می تواند منجر به مرگ شود. وی به زنان خانه دار توصیه می کند: از مخلوط کردن مواد سفیدکننده و جوهرنمک خودداری کنند و هنگام شست وشوی حمام و دستشویی از ماسک های محافظ استفاده و پنجره ها را باز و تهویه را روشن کنند تا جریان هوا برقرار شود.
دکتر شادنیا در ادامه مشکلات پوستی و مخاطی را از دیگر عوارض مصرف نادرست مواد شوینده عنوان می کند و می گوید: ترکیبات شوینده خاصیت سوزانندگی خفیفی دارند که در نتیجه تماس طولانی با سطح پوست اثر تحریکی روی آن ایجاد می کنند. برخی نیز به علت بی دقتی و سهل انگاری، مواد پاک کننده و سفیدکننده را در دسترس کودکان قرار می دهند و احتمال دارد آنها نیز به علت کنجکاوی با این مواد در تماس قرار گیرند. این کار منجر به التهاب و سوختگی دستگاه گوارش می شود و عمل بلع را با مشکل مواجه می کند. وی با تأکید بر این که والدین در صورت مسمومیت خوراکی فرزندان، آنها را وادار به استفراغ نکنند، می گوید: این کار موجب آسیب دیدگی و سوختگی بیشتر دستگاه گوارش می شود. بنابراین بهتر است تا رساندن مصدوم به بیمارستان یا مراکز درمانی، عمل رقیق سازی با آب یا شیر صورت گیرد و به دفعات و به مقدار ۳۰ تا ۵۰ سی سی به کودک، شیر یا آب خورانده شود. وی می گوید: معمولاً در هفته پایانی سال حدود ۱۰ تا ۱۲ مورد مراجعه به بخش اورژانس بیمارستان لقمان داریم که عمده بیماران به صورت سرپایی درمان می شوند، اما در موارد شدیدتر و برای افرادی که زمینه بیماری های ریوی و قلبی دارند، بیمار نیاز به بستری دارد.
دکتر ایرج شریفیان، متخصص طب کار نیز در این باره می گوید: یکی از فعالیت های شغلی که گروه قابل توجهی به آن اشتغال دارند، اما نمود شغلی چندانی ندارد، «خانه داری» است. در این شغل همانند مشاغل دیگر عملاً عوامل بیماری زای متعددی وجود دارد. این عوامل در گروه های گوناگون قابلیت شناسایی و ارزیابی دارد و پتانسیل ایجاد تخریب و آسیب رسانی به دستگاه های مختلف بدن در آنها وجود دارد.
وی می افزاید: از سویی شاغلان حرفه خانه داری نیز همانند دیگر حرف نیازمند آشنایی با عوامل بیماری زای شغل خود هستند، شناخت مناسب مخاطرات و بیماری های شایع در هر حرفه می تواند موجب کاهش مواجهه و در نتیجه آسیب به بدن و به دنبال آن ارتقای سلامت و تندرستی شود.
وی می گوید: با توجه به روش ها و مراحل فعالیت ها در خانه داری و درگیری برخی عضلات و مفاصل به صورت غیرعادی و بیش از حد، ممکن است عواملی چون درد و گرفتگی در ستون مهره، گردن و کمر، مفاصل شانه، آرنج، مچ دست، زانو، لگن و مچ پا زنان را درگیر کند و یکی از علل مهم این اختلالات، وضعیت نابجای بدن مثل خمیده بودن کمر در مدت زمان طولانی هنگام جارو زدن، کشیدگی دست ها و فعالیت بالاتر از حد شانه (همانند نصب پرده)، چمباتمه زدن مداوم یا دو زانو کار کردن طولانی است.
این متخصص می گوید: این وضعیت های نابهنجار در درازمدت موجب فشار غیرعادی بر یک گروه عضلانی می شود و نتیجه آن احساس درد در همان ناحیه است. از دیگر فاکتورهای آسیب رسان به این گروه نیز می توان به بلند کردن و جابه جایی اجسام سنگین اشاره کرد. این کار بویژه وقتی فرد از فیزیک نامناسب بدنی برخوردار باشد، ممکن است منجر به آسیب های جدی مانند بیرون زدگی دیسک در ستون مهره کمر شود. بنابراین بلند کردن اجسام سنگین، نیازمند آشنایی با روش صحیح این کار است، یعنی فرد به جای خم شدن از کمر و دولا شدن، بهتر است ابتدا چمباتمه بزند و سپس جسم را بلند کند.
دکتر شریفیان می گوید: همچنین استفاده زیاد از سفید کننده و پاک کننده ، انواع حلال و مواد ضد عفونی بویژه در محیط های سربسته و کوچک می تواند آسیب های جدی و گاه جبران ناپذیری به ریه و مجاری وارد کند. این درحالی است که بسیاری از مواد ضد عفونی کننده نیز به راحتی از ماسک های کاغذی عبور می کنند و می توانند موجب آسیب ریه شوند. بنابراین تهویه مناسب در محل و استفاده نکردن از محلول های غلیظ می تواند به پیشگیری از این مشکلات کمک کند. وی می گوید: بیماران دارای مشکلات تنفسی مانند آسم یا افرادی که حساسیت ریوی دارند، به هیچ عنوان نباید با این مواد شیمیایی در تماس باشند و حتی افراد سالم نیز به امید زدن ماسک های کاغذی، در محیط بسته و بدون تهویه نمی توانند از این مواد استفاده کنند.
این متخصص طب کار می افزاید: همچنین تماس مواد شیمیایی با پوست می تواند عوارض مختلفی در بر داشته باشد، به عنوان مثال استفاده از حلال ها مانند «تینر» برای پاک کردن، موجب از بین رفتن چربی پوست در محل تماس شده و به دنبال آن خارش، سوزش، زخم، ترشحات آبکی و چرکی ایجاد می شود، همچنین تماس مکرر با سفید کننده ها نیز این عوارض را به دنبال دارد. بنابراین استفاده از دستکش مناسب که مانع تماس پوستی شود، مهمترین و بهترین روش پیشگیری از ایجاد این عوارض است و توصیه مهم در این زمینه شست و شوی دست در پایان کار و استفاده از نرم کننده یا مرطوب کننده ها است. وی هشدار می دهد: بخار مواد شیمیایی نیز موجب تخریب دستگاه تنفسی شده و می تواند این اثرات خطرناک را بر مخاط چشم نیز ایجاد کنند. قرمزی و خارش چشم نشان دهنده آسیب مخاطی بوده و قی کردن چشم ها در هنگام بیداری به معنای اضافه شدن عفونت میکروبی است که این مشکلات قطعاً التهاب چشم ها را به دنبال خواهد داشت.
دکتر فرانک احسانی، متخصص پوست و مو نیز با بیان این که در روزهای پایانی سال، بیماری های ناشی از تماس مستقیم پوست دست با مواد سفید کننده و پاک کننده و حتی تماس زیاد با آب و رطوبت بشدت افزایش می یابد، می گوید: بیماری «درماتیت» زنان خانه دار یا همان اگزمای دست شایع ترین بیماری در این ایام است که خارش، قرمزی و خشکی پوست و تاول های ریز را به دنبال خواهد داشت. وی می افزاید: معمولاً تظاهر بیماری در کف دست و روی نوک انگشتان بروز و گاهی فاصله میان انگشت حلقه و کناری را درگیر می کند و ضایعه ای به شکل پیش بند تشکیل می شود که به اگزمای پیش بندی معروف است. به علاوه زیاد نگه داشتن دست در آب و رطوبت نیز منجر به ایجاد قارچ پوستی می شود. این ضایعات در صورت درمان نشدن بموقع موجب التهاب و ترک پوست می شوند. بهترین راه برای جلوگیری از خشکی پوست و عود این ضایعات، استفاده از کرم های حاوی اوره، گلیسیرین، وازلین و غیره است. دکتر احسانی می افزاید: زنان خانه دار باید هنگام خانه تکانی و استفاده از مواد شوینده، پاک کننده و سفید کننده حتماً از دستکش استفاده کنند و به علت احتمال ایجاد حساسیت به دستکش های لاستیکی باید ابتدا دستکش نخی و سپس از دستکش پلاستیکی استفاده کرد.
دکتر علی صادقی طاری، رئیس مرکز تحقیقات چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز درباره آسیب های ناشی از مواد شوینده بر چشم می گوید: انواع مواد شیمیایی در درجه های مختلف به چشم آسیب می رسانند و مواد شوینده و رنگ بر ازجمله خطرناک ترین مواد برای چشم به شمار می روند و در صورت تماس با چشم به سرعت قرنیه را زخم کرده و حتی در موارد شدیدتر می توانند به سوراخ شدن کره چشم منجر شوند. وی می افزاید: مواد شوینده همچنین می توانند موجب ایجاد زخم های شدید در پلک شده و چسبندگی های کره چشم و پلک را به همراه داشته باشند. آسیب ناشی از این مواد ممکن است آن قدر جدی باشد که بینایی به طور کامل از بین برود.
دکتر صادقی می گوید: در صورت تماس مواد شوینده یا هر ماده شیمیایی دیگر با چشم باید بلافاصله چند بار چشم را در آب باز و بسته کرد تا ماده از چشم خارج شود. در صورت باقی ماندن ماده شیمیایی در چشم، در فاصله زمانی مراجعه مصدوم به چشم پزشک، آسیب ناشی از این مواد شدید تر می شود. وی می افزاید: آسیب های وارده به چشم از نظر زمانی و مالی بسیار هزینه بر است و به علاوه آسیب روانی شدیدی به دنبال دارد، بنابر این پیشگیری از این موارد بسیار ضروری است و باید هنگام کار با مواد شیمیایی و شوینده از عینک های حفاظتی استفاده کرد. همچنین باید این مواد دور از دسترس اطفال نگهداری و در حداقل غلظت استفاده شوند، چرا که هرچه میزان غلظت بیشتر باشد، آسیب ناشی از این مواد شوینده و پاک کننده شدیدتر می شود.

لیلا دلیخون

منبع : روزنامه ایران