«اطلاعات» ۸۰ ساله شد

روزنامه اطلاعات در ۱۹ تیر ۱۳۸۵، هشتاد ساله ‌شد. این روزنامه نخستین بار عصر روز یكشنبه ۱۹ تیر ۱۳۰۵ در تهران منتشر شد. اولین شماره روزنامه اطلاعات یك بر بود. در قسمت بالای این برگ در سمت راست نام صاحب امتیاز (عباس مسعودی) و آدرس روزنامه (خیابان لاله‌زار كوچه وثوق نظام) و در سمت چپ آن تقویم و بهای اشتراك روزنامه آورده شده بود. قیمت تك نسخه روزنامه اطلاعات چهار شاهی (هر ۲۰ شاهی معادل یك ریال) و نرخ اشتراك سالانه ‌آن ۵۰ قران (۵ ریال) برای تهران و ۶ ریال برای شهرستانها بود. در صفحه اول این روزنامه سه مطب شامل مقاله‌ای درباره علت انتشار روزنامه اطلاعات و مركز خبری پشتیبانی كننده آن تحت عنوان «مركز اطلاعات و نظریات آن»، گزارش جریان افتتاح ششمین دوره مجلس شورای ملی (به ریاست سنی مرحوم سید حسن مدرس) و نطق افتتاحیه رضاشاه منعكس شده است. نطق رضاشاه در بالای صفحه و با حروفی درشت‌تر از سایر مطالب منعكس شده بود.
در صفحه دوم نیز اخبار كمیسیونهای مجلس، و مطلبی زیر عنوان «اخطار» كه خبر از تعطیل شدن روزنامه اطلاعات پس از انتشار اولین شماره آن به چشم می‌خورد. دومین شماره این روزنامه به دلیل مشكلات و نارسائی‌های موجود با یك ماه وقفه در ۱۹ مرداد ۱۳۰۵ منتشر شد.
صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه اطلاعات از ابتدای انتشار، عباس مسعودی بود. مسعودی كار خود را از حروفچینی در مطبوعات آغاز كرد. او در مدرسه دارالفنون تحصیل كرده بود و هنگام انتشار اولین شماره روزنامه اطلاعات ۲۵ سال داشت.
در سالهای آغازین ۱۳۰۰ ش، تعداد روزنامه‌ها و مجلات در تهران زیاد بود اما هیچ دفتری برای اطلاع‌رسانی به نشریات وجود نداشت. مسعودی با ایجاد دفتر خبرگیری به نام «مركز اطلاعات ایران» نخستین خبرگزاری ایران را پایه‌گذاری كرد و به كسب خبر از مراكز دولتی، سفارتخانه‌های خارجی و سایر شهرهای ایران پرداخت و خبرها را با استفاده از كاغذ كپی، تكثیر كرد و به نشریات دیگر فروخت. مدتی بعد به فكر تأسیس یك روزنامه افتاد و سرانجام در سال ۱۳۰۵ ش روزنامه اطلاعات را منتشر كرد.
علاقه و پشتكار مدیر روزنامه، گسترش فعالیتهای این مؤسسه مطبوعاتی را به دنبال داشت، به طوری كه پس از چند سال «تهران دوژورنال»، نخستین روزنامه فرانسوی زبان را در تهران منتشر كرد. از آن پس نشریات دیگری نیز از سوی مؤسسه اطلاعات منتشر می‌شد از جمله: «الاخاء» به زبان عربی، اطلاعات بانوان، دنیای ورزش، اطلاعات هفتگی، اطلاعات ماه، اطلاعات بین‌المللی، اطلاعات علمی، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی و ...
عباس مسعودی از سال ۱۳۱۴ به فعالیت پارلمانی روی آورد. وی بعداً نماینده مجلس شد و از دوره دهم تا پایان دوره پانزدهم نمایندگی مجلس را از حوزه انتخابیه تهران بر عهده داشت. سپس در ۱۳۲۸ كه انتخابات مجلس سنا برای اولین بار در تهران برگزار شد، با سمت سناتوری تهران به این مجلس راه یافت و این سمت را تا زمان مرگ خود ـ ۲۷ خرداد ۱۳۵۳ ـ حفظ كرد. مسعودی كه ۱۲ سال نیز نایب رئیس سنا بود، هنگام مرگ ۷۳ سال داشت. وی به زبان انگلیسی و فرانسه آشنا بود. ساواك در سند بیوگرافی او آورده است: او فردی متخصص در فن، اهل زد و بند، خوش مشرب، محافظه‌كار، حقه‌باز، هنرهای هزار رنگ، جاسوس صفت، علاقه‌مند به افزایش ثروت، غیرقابل اعتماد و مورد تنفر عامه مردم می‌باشد. نامبرده با تمام حوادث بعد از دهه ۲۰ سازش داشته، نوكر رضا شاه بود و با مخالفین او نیز نزدیك بود. در سال ۱۳۲۰ پس از حادثه سوم شهریور سلسله مقالاتی بر علیه رضا شاه نوشت. در سال ۱۳۲۱ در ماجرای ۱۷ آذر بر علیه قوام‌السلطنه شركت كرد و پس از ۱۷ سال برای اولین بار روزنامه اوتوقیف شد و به زندان افتاد. از اواسط سال ۱۳۲۰ روزنامه او طرفدار مصدق شد و در ۲۵ مرداد سال ۱۳۳۲، شدیدترین حملات بر علیه شاه و حكومت را انجام داد. با حزب توده، حزب اراده ملی و هر سیاست گروهی نزدیك بود و سازش می‌كرد. بعد از وارد شدن به امور روزنامه‌نگاری به سیاست انگلستان نزدیك شد و ترقی كرد و با عامیون نزدیك شد. مسعودی عضو جمعیت فراماسونری لژ ایران و از افراد مؤثر در تشكیل كلوپ روتاری و عضو كلوپ تهران بود. مسعودی كه بنیانگذار و مدیر مؤسسه اطلاعات بود. سرانجام در سن ۷۳ سالگی در در دفتر كار خود، درگذشت.۱ عباس مسعودی در سالهای آخر عمر خود مدیریت مؤسسه اطلاعات را به پسرش فرهاد سپرده بود.
در ۱۷ دی ۱۳۵۶، در روزنامه اطلاعات مقاله‌ای زیر عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» به چاپ رسید كه در آن، امام خمینی هدف بدترین توهینها قرار گرفته بود. بعدها گفته شد كه این مقاله با اصرار ساواك و به دستور وزارت اطلاعات در این روزنامه درج شده است. اعتراضهای شدید مردمی علیه انتشار این مقاله، بزودی سراسر ایران را فرا گرفت و شماری از مردم در شهرهای مختلف به شهادت رسیدند و یا مجروح شدند. روزنامه اطلاعات نیز با حركت مردم همسو شد و حتی در اعتصاب دو ماهه روزنامه‌های كشور از ۱۵ آبان ۱۳۵۷ شروع شده‌ بود، شركت كرد. پس از پایان اعتصاب سراسری نشریات كشور، اطلاعات با تغییراتی در محتوا، هم سویی خود را با حركت انقلابی مردم بیشتر كرد و در دو نوبت، ابتدا روز فرار شاه از كشور (۲۶ دی ۱۳۵۷) و دیگری همزمان با ورود امام خمینی به میهن (۱۲ بهمن ۱۳۵۷) بزرگ‌ترین تیترهای تاریخ مطبوعات كشور را بر صفحه اول خود نشاند: «شاه رفت»، «امام آمد».
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، داراییهای مدیر روزنامه اطلاعات توقیف شد و این روزنامه با مدیریتی جدید ادامه كار داد.
روزنامه اطلاعات كه در حال حاضر با عمر ۸۰ ساله‌اش قدیمی‌ترین روزنامه كشور به شمار می‌رود و اخیراً بزرگترین و مجهزترین چاپخانه مطبوعات كشور را در اختیار گرفته است، تنها در یك نوبت، در سال ۱۳۲۱ ش به دلیل انتشار مقاله‌ای در انتقاد از دولت احمد قوام، به مدت ۴۳ روز توقیف شد و پس از آن هرگز در كار انتشار آن وقفه‌ای ایجاد نگردید.

پی‌نویس:
۱ـ «اسناد ساواك، پرونده‌های انفرادی». ۹۶۳۳۷ سوم، ۸۵۱۲ / م ۱ پ. ۷۴۵۲۸ سوم.