وقتی رسانه های سنتی اقناع نمی کنند

فن آوری های نوین ارتباطی در حال قدرت بخشیدن به مخاطبان هستند. این فن آوری ها موجب شده اند تا مخاطبان جریان های اطلاعات را فعالانه تر كنترل كنند و رفتارهایی را نیز به جریان های رسانه ای تحمیل كنند. این جابه جایی در واقع همان انقلاب ارتباطی است و به همین منوال، تغییرات عظیم فناوری های ارتباطی نیز به مثابه رخساره سخت افزاری انقلاب ارتباطی درخور توجه است.
یكی از دستاوردهای اینترنت، ایجاد گروه های همفكر و هم اندیش است كه در قالب مشخصی با یكدیگر ارتباط برقرار كرده و توانمندی های فكری و اجتماعی خود را به اشتراك می گذارند. با این كار، محیطی صمیمانه و دوستانه ایجاد می شود. این جوامع ممكن است از یك گفت وگوی صمیمانه دو نفره شروع شده و به صورت یك اتاق گفت وگو رشد كرده، نهایتاً در قالب یك انجمن یا حزب به رسمیت شناخته شود. اما محیط جدیدی در دسترس كاربران اینترنت قرار دارد كه دارای شباهت ها و اختلافات عمده ای با اجتماعاتی نظیر گروه، انجمن، باشگاه و كلوپ است و آن چیزی نیست جز پدیده وبلاگ .مطلبی در این زمینه تهیه شده كه می خوانید :
جوامع كنونی به بركت گسترش ارتباطات است كه از جوامع قدیمی كاملاً متفاوت گشته و مشخصه اصلی این جوامع بنا به تعبیر جامعه شناس معاصر، جیانی واتیمو، «ارتباطات عمومیت یافته» و همگانی است. این عمومیت با گسترش پدیده وبلاگ ها می رود تا به تحقق كامل در حوزه ارتباطات انسانی تبدیل شود.
اینترنت یكی از ابزارهای مهم و تا این لحظه از زمان، آخرین وسیله مورد استفاده برای رشد و توسعه ارتباطات انسانی است كه موفق شده محدوده زمان و مكان را در هم نوردد و فراتر از ارتباطات شخصی پا در عرصه ارتباطات عمومی بگذارد. وبلاگ محصول رشد درونی ارتباطات در عالم اینترنت است. این محصول بازتاب تعامل انسان با فضای مجازی اینترنت است. این تعامل اگرچه در آغاز جنبه نظامی یا اقتصادی داشت، هم اكنون از این دو زمینه بسیار فراتر رفته و به فضایی برای به نمایش گذاشتن ابعاد فردی با تمامیت ظرفیت خود در یك عرصه عمومی، تبدیل شده است. تكنولوژی ارتباطات علاوه بر فتح عرصه های جدید در روابط انسان، زمینه ابراز وجودی انسان را نیز مهیا ساخته است. رسانه هایی همچون رادیو و تلویزیون، تنها بخشی از هویت انسانی را كه می توانست برای دیگران آشكارتر باشد به معرض نمایش گذاشتند، ولی اینترنت، زمینه را برای عرضه كردن بسیاری از ابعاد درونی انسان آماده ساخت.
اكنون انسان عصر ارتباطات می تواند آزادانه تصورات و زوایای زندگی درونی خود را در فضای مجازی اینترنت بریزد و جهانی را از آن خبردار سازد. این فضا به هر اندازه ای كه بتواند از اسرار جدید پر شود می تواند مرتبطین جدیدی را به خود جذب كند. گویی خلاقیت در خلوت نیز هم اكنون با جذب انسان های كنكاش گر در عالم درون، آنها را بیش از پیش به خود مشغول كرده است. انسان این جهان مجازی، خلاقیت خود را محصول مشترك و برخاسته از تعامل با عالم درونی انسان ها می داند و در صدد آن است كه دیگران را به حیاط خلوت زندگی خود فراخواند و آنان را با خود آشنا سازد. این آشنایی و ارتباط می تواند نوعی بازگو كردن خود و در حقیقت كشف دیگرانی باشد كه می توانند با او نوعی از ارتباط را برقرار نمایند، ارتباطی كه حتی در سطح یك «كلیك كردن» (یا همان سلام اینترنتی) و انداختن یك نگاه ساده به این حیاط خلوت است. اوج تلاقی در این زمینه، زمانی اتفاق می افتد كه سطح ارتباط از حالت یك طرفه به دوطرفه تبدیل و پیامی از انسان های دیگر دریافت گردد.استمرار و تداوم این ارتباط زمانی محقق می شود كه این فضا افراد بیشتری را به خود جذب نماید و نوعی همخوانی و یكنواختی درونی را میان آنان برقرار سازد. وبلاگ در این مرحله به عرصه فعالی تبدیل می شود كه در آن بازیگران مختلف به جای طرح مسائل «خارج از خود» به «خود بیانی» با استفاده از شناخت روان شناسانه به وجود آمده از «دیگر خود» با دیگران می پر دازند. هر اندازه این شناخت عمیق تر شود، ارتباط فعال تر و سطح آن گسترده تر می شود.تاكنون حدود چهار سال از عمر پدیده وبلاگ نویسی در كشور ایران می گذرد و این در حالی است كه طی این مدت كوتاه، یك خانواده بزرگ وبلاگ نویس ۶۵ هزار نفری و جامعه ای با بیش از سه میلیون نفر مخاطب شكل گرفته است.با توجه به رشد سریع وبلاگ نویسی در ایران، به عنوان تازه ترین پدیده اینترنتی و به عبارتی، روزنامه نگاری عمومی و جایگزین به نظر می رسد كه بررسی علل گرایش به وبلاگ نویسی در ایران می تواند راهی به سوی مدیریت این پدیده و تدوین قانونی برای آن در جهت دستیابی به اهداف توسعه ملی در جامعه جوان ایران باشد و اهمیت آن برای مسئولان و دست اندركاران روشن است.
مفهوم وبلاگ
وبلاگ ها تا حدود زیادی به یك مفهوم جدید معنا بخشیده اند. وبلاگر ها علاوه بر این كه مخاطب رسانه های سایبر هستند، خود نیز به تولید اطلاعات می پردازند و در واقع همه كاربران عرصه سایبر در هر زمان و در هر مختصات مكانی به صورت تمام وقت به داده های روزنامه های سایبر و وبلاگ ها دسترسی دارند و مخاطب روزنامه نگاری سایبر، احتیاج ندارد برای دسترسی به داده ها منتظر بماند. او هرگاه كه اراده كند می تواند وارد سپهر محتوایی رسانه های سایبر شود و به عبارت دیگر، دسترسی او به محتوای رسانه های سایبر یك دسترسی تمام عیار و همه جانبه است. مخاطب رسانه سایبر هر هفت روز هفته و به طور بیست و چهار ساعته به محتوایی كه برایش تهیه می شود، دسترسی دارد. در روزنامه نگاری سایبر مفهوم شهروند جای خود را به مفهوم تازه دیگری به نام «شبكه وند» داده است و این امر بدان معناست كه جغرافیا نیز در قلمرو روزنامه نگاری سایبر جان سپرده است؛ به این ترتیب كه جغرافیای مخاطب در روزنامه نگاری سایبر یك جغرافیای جهانی و روزنامه نگاری سنتی یك جغرافیای محلی است. در روزنامه نگاری سایبر با ریزش اطلاعات مواجه نیستیم و آنچه تولید می شود به سهولت در اختیار همه مخاطبان بالقوه این نوع از روزنامه نگاری است. یعنی آنچه روزگاری «نوربرت ولیز» به عنوان یك ضعف ارتباطی مطرح كرد، حالا در روزنامه نگاری سایبر از بین رفته است؛ به طوری كه اساساً اكنون فضای سایبر را كه روزنامه نگاری سایبر در درون آن قرار می گیرد یك جهان متشكل از اطلاعات محض می نامند، جهانی كه اگرچه جنبه فیزیكی ندارد و مجازی است اما جهان عینیات است، جهان داده ها، جهانی كه اجزای متشكله آن تماماً اطلاعات است. فضای سایبر اكنون همان واقعیت مجازی است كه بافت آن همه و همه اطلاعات است.
نكته دیگری كه در فضای سایبر مطرح است، طرح آزادانه و بدون مانع مسائل است و به همین دلیل آزادی بیان در اجلاس سران درباره جامعه اطلاعاتی (ژنو، دسامبر ۲۰۰۳) قطعاً طرف توجه قرار گرفت. تجربه رسانه های سایبر و فضای آزادانه آنها و همچنین بازتاب فرهنگ های گوناگون و به طور كلی تكثر افكار در فضای رسانه ای سایبر، زیربنا و سنگ پایه یك جامعه اطلاعاتی عادلانه خواهد بود.
تعریف وبلاگ
هر وبلاگ ، یك فضای اینترنتی است و نویسنده آن كه به بلاگر یا وبلاگر معروف است این فضا را با آمیزه ای از خاطرات، خبرها و لینك هایی كه دوست دارد، پر می كند. نویسندگان وبلاگ ها حكم راهنماها را در مناطق كوهستانی اینترنت دارند. درست است كه آنها هر روز تجارب شخصی یا خاطرات خود را برای دیگران بازگو می كنند اما همین كه به لینك دهی رو می آورند تبدیل به راهنما می شوند. این بلاگرها اعلام موضع هم می كنند و گاه و بی گاه نظرات خود را در مورد مهمترین رویدادها بیان می كنند. پس از این جنبه هم می توان آنها را ابزارهای چك كردن واقعیت ها قلمداد كرد. بلاگرها در واقع دیدگاه های آلترناتیو و متقابل هستند در برابر دیدگاه های رسانه های حاكم. بنابراین می توان گفت كه وبلاگ ها این كندوهای فكری و متكی به تعامل، عملاً وارد جدال بر سر تغییر دستور جلسه و یا تغییر برجسته سازی های رسانه های نوشتاری حاكم نیز شده اند. این جدال چه خواسته و چه ناخواسته اكنون ادامه دارد. نه رسانه های سنتی پارادایم تمایلی به وبلاگ ها دارند و نه وبلاگ ها هیچ علاقه ای به رسانه های سنتی دارند. به نظر می رسد توجه وبلاگ ها به رسانه های نوشتاری و غیردیجیتال فقط برای افشاگری و یا مچ گرفتن از آنهاست. بنابراین وبلاگ ها فضایی را كه رسانه های حاكم می خواهند مخاطبان را در آن محصور سازند، تغییر می دهند، در واقع مركز تقابل وبلاگ ها و رسانه های چاپی در جایی قرار می گیرد كه به آن گستره یا فضای حاكم یا بافت حاكم گفته می شود. این بافت حاكم، عملاً یك گفتمان نوشتاری است. گفتمانی كه رسانه های حاكم آن را حفظ می كنند و با ادبیاتی كه به كار می گیرند، عملاً هر وضع موجودی را مطلوب جلوه داده و باعث می شوند تا روایت رسمی هر رویداد و تحول بر اندیشه مخاطبان غلبه كند. پس نقطه ستیز وبلاگ ها و رسانه های چاپی در همین گفتمان نوشتاری است. وبلاگ نوعی از پایگاه اینترنتی است كه می تواند ابزاری باشد در دست همگان، برای نشر محتوا در وب، حتی برای كسانی كه از وب و اینترنت كمترین اطلاعات فنی را دارند، حتی یك نفره هم می شود آن را اداره و نگهداری كرد و به تعبیری می تواند محیط كاملاً فردی و خصوصی باشد، می تواند یك ارتباط چند رسانه ای و تعاملی با مخاطب برقرار كند، در آن زمان، معنا و مفهوم بسیار با اهمیتی در مقایسه با اغلب گونه های پایگاههای وبی دارد.
وبلاگ یك فضای مجازی تر در عالم مجازی اینترنت است. اما این فضا بخشی از فضای بزرگتری است كه همه در آن نفس می كشند و یا در حقیقت حركت می كنند و جایگاه خود را در این فضا تعیین می كنند. این فضا اگرچه حجم و شكل آن توسط افراد انتخاب می شود ولی به هیچ وجه یك فضای «شخصی » به مفهوم عدم دسترسی كامل دیگران به آن نیست. بخشی از فضایی است كه همگان از آن استفاده می كنند. از طرف دیگر محتوای این فضا، هر چه باشد، كاملاً شخصی نیست. شاید به علت اینكه می توان در این فضا آزادانه حركت كرد و هرچه خواست طراحی كرد.
واژه وبلاگ
وبلاگ تركیبی از دو كلمه web و log و به معنی ثبت روزانه وقایع در web است. پدیده وبلاگ نویسی از سال ۸۰ در ایران شروع به رشد نمود. اما از آن تاریخ تاكنون، رشد فزاینده ای داشته و روز به روز بر تعداد علاقه مندان آن افزوده می شود.واژه معادل وبلاگ
طبق یك نظرسنجی كه در یكی از وبلاگ های فارسی به عمل آمد، واژه معادل فارسی« تارنگاشت »بیشترین رأی را در بین سایر واژه های پیشنهادی به خود اختصاص داد و برای وبلاگ نویسی واژه« تارنگاری »و برای بلاگر واژه« تارنگار» در نظر گرفته شد. اما به دلیل اینكه هنوز واژه مشخصی توسط فرهنگستان علوم برای آن در نظر گرفته نشده از خود كلمه «وبلاگ »و یا مخفف آن« بلاگ »استفاده می شود.
بلاگر كیست؟
افرادی هستند كه مرتباً در وب به جست وجو پرداخته و از سایت های مختلف اطلاعات جدید كسب كرده و در وبلاگ خود یادداشت می كنند و یا در سطح گسترده تر، اطلاعات عمومی كسب كرده از داخل و خارج وب را در وبلاگ خود ثبت می كنند. قسمت اول عملكردشان مانند موج سواران وب است اما بخش دوم كه ثبت آن در صفحه ای از وب است، پدیده نوینی است كه در آینده نه چندان دور، وب را به تسخیر در خواهد آورد. بلاگرها همانند صیادانی هستند كه در شكارگاه اینترنت به جست وجوی شكار جدید و گردآوری اطلاعات می پردازند. هر یك ممكن است اطلاعاتی در خور توجه پیرامون مسائل جاری روز داشته باشند كه به طور خام یا حلاجی شده در صفحه بلاگ شان قرار دهند.
محتوای وبلاگ ها
تعدادی پیوند، نوشته های انتقادی و تحلیلی، اندیشه ها و یادداشت های شخصی به نحو متناسبی محتوای وبلاگ های اولیه را شكل می دادند. آن موقع تنها كسانی كه از ساخت صفحات وب سر درمی آوردند دستی در ساخت وبلاگ داشتند. كسی كه وبلاگ داشت به صورت تفننی كد نویسی با«اچ تی ام ال » را فرا گرفته بود، یا كار و حرفه اش طراحی صفحات وب بود و حین وب گردی در اوقات فراغت روزانه، وبلاگش را هم سر و سامان می داد. بسیاری از وبلاگ های امروزی هم همان روال را دنبال می كنند. نویسندگان وبلاگ هم به گوشه كنارهای كمتر شناخته شده وب ارجاع می دهند. اما اگر نویسنده تا حدی در زمینه مضمون نوشته هایش ماهر باشد، ممكن است درباره دقت و صحت مطالبی كه به آن اشاره كرده است، نظراتی داشته باشد یا حتی شواهد تكمیلی و مناسبی را كه در اختیار دارد معرفی و یا اینكه نظر و تحلیل شخصی خود را نسبت به موضوع مطرح شده ارائه كند. چنین تحلیل و تفسیرهایی غالباً رك و صریح و باكنایه همراه است. نویسنده های متبحر می كوشند، همه این مطالب را در یكی دو جمله جمع كنند. در واقع قالب یك وبلاگ چنان است كه ایجاز را در نویسنده تقویت می كند. نوشته های تحلیلی و مفسرانه بلند را بهتر است در صفحه ای جداگانه و فضایی اختصاصی قرار داد.وبلاگ ها به خوبی نقش صافی را برای خوانندگانشان بازی می كنند، گویی یكی قبل از خواننده در وب گشت زده است. از میان هزاران صفحه ای كه در وب و زیر آسمان این فضای مجازی پخش و پراكنده اند، نویسندگان وبلاگ حیرت آورترین و ضروری ترین و مناسب ترین ها را برمی گزینند.از آن جایی كه اكثر افراد آنقدر سرشان شلوغ است كه تنها به عناوین اهم اخبار ممكن است توجه كنند، بلاگرها با جست وجوی نوشته های به درد بخور از منابع كمتر شناخته شده و با ارائه شواهد بیشتر و دیدگاه های متنوع و ایده های متفكرانه، ایفای نقش می كنند. وبلاگ نویسان با نوشتن چند خط در طول روز فعالیت رسانه ای را، به عنوان كوششی مشاركت طلبانه و عمومی، از نو تعریف می كنند. وبلاگ نویس هر جور كه بخواهد و با هر چیزی می تواند آن را پر كند. یك فكر آنی، یك مقاله دنباله دار و بالا بلند و یا خاطرات دوران كودكی.پس وبلاگ به وب سایتی می گویند كه شامل نوشته های شخصی یك نفر راجع به چیزها و نكات جالبی كه می بیند یا به آنها فكر می كند هست. معمولاً وبلاگ ها هر روز، به روزمی شوند.
ویژگی مخاطبان وبلاگ ها
مخاطبان وبلاگ ها ویژگی های كاملاً ملموس و آشنا دارند و زنان و كودكان جزو مخاطبان ثابت وبلاگ ها هستند، یا كلاً اساتید و تحصیلكرده هایی كه دارای اندیشه های رادیكال هستند . در فهرست مخاطبان وبلاگ ها، قطعاً جوانان نوجو و ضد كلیشه ای هم مجالی گرفته اند كه مخاطبان بدون تعارف هستند. در كل مخاطبان وبلاگ ها این گونه رفتار می كنند: یك كلیك برای همیشه و یا یك كلیك بدون دیدار بعدی. بنابراین می بینیم كه مخاطبان وبلاگ ها تفاوت اساسی با مخاطبان روزنامه ها دارند. خوانندگان وبلاگ ها به دلیل دارا بودن حداقلی از سواد دیجیتالی، رفاه اجتماعی و انگیزه های روانشناختی، به عنوان قشری ممتاز و خاص در جامعه هستند كه رسانه های سنتی نتوانسته اند آنها را اقناع و ارضا كنند. آنها رك گو و صریح هستند و با كسی تعارف ندارند، چون قدرت واكنش در برابر اخبار و رویدادها را دارند و بلافاصله از خود عكس العمل نشان می دهند، آنها با كلیشه و كلیشه گرایی كاملاً مخالفند و حرف های رسمی و كلیشه ای را پس می زنند. وبلاگ خوان ها برای وقت و هزینه ای كه می كنند و پشت كامپیوتر به اینترنت متصل می شوند ارزش قائلند. كسی را به زور نمی توان خواننده یك وبلاگ كرد.گاهی در مقابل یك مطلب دو پاراگرافی، پنجاه كاست منتشر می شود كه از اصل مطلب هم غنی تر و جالب است. وبلاگ و جامعه وبلاگ خوان، میدان تضارب آرا و اندیشه ها و گفت وگوی فرهنگ ها و دیدگاه هاست. از سوی دیگر مخاطبان وبلاگ ها بر خلاف مخاطبان روزنامه ها متعلق به یك مكان جغرافیایی و زمان خاص نیستند. وبلاگ ها و رسانه های سایبر، مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و به جای شهروند روزنامه خوان مفهوم جدیدی به نام«شبكه وند»آفریده اند.
بهاره نصیری

منبع : روزنامه همشهری