«چمران‌» کیست‌؟

مصطفی چمران در ۱۳۱۱ ش در قم متولد شد. مقطع ابتدایی را در مدرسه انتصاریه و متوسطه را در دبیرستانهای دارالفنون و البرز گذراند. سپس در ۱۳۳۲ به دانشكده فنی دانشگاه تهران راه یافت و در رشته مهندسی برق مشغول به تحصیل شد و در ۱۳۳۶ فارغ التحصیل گردید. چمران در این سالها درس ریاضی را تدریس می‌كرد و از این راه امرار معاش نیز می‌نمود. از پانزده سالگی در درس تفسیر قرآن مرحوم آیت‌الله طالقانی حاضر می‌شد. در دوره دانشجویی نیز در جلسات درس فلسفه و منطق استاد شهید مرتضی مطهری شركت می‌جست‌ و از اعضای فعال انجمن اسلامی دانشجویان بود. چمران در تظاهرات متعددی‌ كه علیه رژیم شاه در حوادث سال ۱۳۳۲ برگزار می‌شد و به كودتای ۲۸ مرداد منجر شد، شركت داشت. در جریان حادثه ۱۶ آذر ۱۳۳۳ كه مأموران شاه به دانشجویان معترض به ورود نیكسون حمله كرده و سه نفر از آنان را به شهادت رساندند، چمران زخمی شد.
مصطفی چمران پس از پایان دوره كارشناسی برای ادامه تحصیل، با بورسیه راهی امریكا شد و پس از پشت سر گذاردن دوره فوق لیسانس مهندسی برق در دانشگاه تگزاس برای ادامه تحصیل در دوره دكتری به دانشگاه بركلی راه یافت. وی این دوره را نیز در رشته الكترونیك و فیزیك پلاسما (مهندسی گرافت هسته‌ای‌) در مدت سه سال به پایان رساند.
چمران در حین تحصیل فعالیتهای سیاسی نیز داشت و به دلیل مبارزات سیاسی‌اش علیه شاه، بورسیه تحصیلی او توسط ساواك قطع شد. او نقش موثری در ایجاد انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی مقیم امریكا و سایر تشكل‌های اسلامی در آن كشور داشت.‌۱
چمران پس از قیام ۱۵ خرداد و برای فراگیری فنون جنگهای پارتیزانی جهت مبارزه مسلحانه با حكومت پهلوی راهی مصر شد. سفر وی با اعزام واحدهای فلسطینی به مصر جهت آموزش نظامی، همزمان بود. او رموز جنگهای چریكی را طی ۲ سال در مصر آموخت، اما پس از فوت جمال عبدالناصر، به دعوت امام موسی صدر و همراه با سایر مبارزین ایرانی، پایگاه عملیاتی خود را به لبنان انتقال داد. چمران به جنوبی‌ترین نقطه لبنان «شهر صور» و نزدیك مرزهای اسرائیل رفت و مدیریت مدرسه صنعتی «جبل عامل‌» را برعهده گرفت‌. در این هنرستان فرزندان شیعی لبنان آموزش می‌دیدند، آنهایی كه بعدها كادرهای اصلی صف مقدم مقاومت شیعی در مقابل اسرائیل را تشكیل دادند. چمران در راه اندازی جنبش امل توسط شیعیان لبنان نقش موثری داشت. به همین دلیل، مسؤولان و نخبگان شیعه در لبنان، سهم بزرگی از پویایی شیعیان لبنان را متوجه تلاشها و فداكاری‌های او می‌دانند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌، چمران پس از ۲۲ سال و همراه با یك هیأت ۹۲ نفره لبنانی اعم از شیعه و سنی و نمایندگانی از گروههای رزمنده آن كشور برای دیدار امام به تهران آمد و در كشور ماندگار شد. با آغاز شرارتهای گروههای ضد انقلاب در كردستان راهی این دیار شد. در مرداد ۱۳۵۸، هنگامی كه امام دستور اعزام گسترده ارتش را به پاوه برای آزاد سازی این شهر از چنگ ضد انقلاب صادر كرد، چمران در پاوه بود. او فرماندهی بخش بزرگی از عملیات را تا مرحله سركوب عوامل ضد انقلاب و بیرون راندن آنان به داخل عراق برعهده گرفت‌.
پس از آزادسازی پاوه‌، چمران به تهران بازگشت و به پیشنهاد شورای انقلاب و فرمان امام(ره)، در ۱۶/۸/۱۳۵۸ به وزارت دفاع منصوب شد. او در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی به صورت منفرد شركت كرد و به نمایندگی از مردم تهران وارد مجلس شد. چمران در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ از سوی امام به عنوان نماینده و مشاور ایشان در شورای عالی دفاع برگزیده شد.
با آغاز جنگ تحمیلی‌، چمران ستاد جنگهای نامنظم را در اهواز تشكیل داد و خود فرماندهی اولین حمله چریكی به تانكهای صدام را در نزدیكی شهر در حال سقوط اهواز به عهده گرفت. او نقش به سزایی در ایجاد هماهنگی میان ارتش ، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی ایفا كرد. چمران در جریان آزاد سازی سوسنگرد از ناحیه پا زخمی شد. و سرانجام در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ در جبهه دهلاویه از ناحیه پشت سر مورد اصابت تركش خمپاره قرار گرفت و پیش از انتقال به بیمارستان به شهادت رسید. یادش گرامی‌باد.

۱ـ دكتر مصطفی چمران به روایت اسناد ساواك؛ مركز بررسی اسناد تاریخی؛ ص ۷ .

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی