فرهنگ اهدای عضو باید نهادینه شود

پیوند اعضا یکی از علوم جدیدی است که در سال های اخیر به علت پیشرفت علم پزشکی در کشور ما رواج یافته و طی آن بعضی از اعضای بدن فردی که دچار مرگ مغزی شده، به فرد دیگری که نیازمند آن عضو است، پیوند می خورد. پیوند اعضا یکی از آرزوهای دیرینه پژوهشگران در علم پزشکی بوده است و همچنان روبه جلو در حرکت است و امیدهای تازه ای برای حیات دوباره بخشیدن به افرادی که به دلیل نقص یکی از اعضای اصلی بدن با بیماری و مشکل دست و پنجه نرم می کنند، ایجاد کرده است. در ایران نیز پیوند اعضا، جزو علوم پیشرفته و به روز است و بیماران نیازمند پیوند کلیه، کبد، قرنیه، قلب، پوست و لوزالمعده و غیره در انتظار دریافت عضو قرار دارند. در کشور ما آمار بیماران دیالیزی بسیار بالاست؛ این بیماران با مشکل دیالیز دست و پنجه نرم می کنند، درحالی که با دریافت کلیه می توانند به زندگی طبیعی بازگردند.
بسیاری از بیماران قلبی در انتظار دریافت قلب سالم هستند و بسیاری بینایی شان را فقط با پیوند قرنیه به دست می آورند. اگر بپذیریم که پیوند عضو یکی از پسندیده ترین کارهایی است که یک انسان می تواند انجام دهد و جان انسان دیگری را از بیماری برهاند، باید به گسترش فرهنگ اهدای عضو همت گمارد و همگان را از برکات این کار پسندیده آگاه کرد. به همین دلیل به سراغ دکتر مدبر مدیر پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد رفتیم. وی در این باره توضیح داد: پیوند کلیه تنها پیوند عضوی است که از فرد زنده می توان گرفت و به فرد نیازمند اهدا کرد. اما در مورد دیگر اعضا فرد دهنده عضو باید دچار مرگ مغزی شده باشد تا بتوان از اعضای او استفاده کرد. تعریف مرگ مغزی عبارت است از توقف پایدار و بازگشت ناپذیر همه اعمال مغز که در این وضعیت هیچ گونه امیدی برای بازگشت فعالیت مغز آسیب دیده وجود ندارد و فرد هرگز قادر به زندگی دوباره نخواهد بود. وی بدون کمک دستگاه تنفسی قادر به زندگی نیست و دستگاه گیرنده امواج مغزی هم هیچ گونه علامتی از حیات مغز ثبت نمی کند. نشانه های متعدد دیگری از مرگ مغزی نیز وجود دارد که از طریق آن ها و معاینات تکمیلی به تشخیص قطعی می رسد. معمولا مرگ مغزی بعد از صدمه شدید به سر، خونریزی مغزی، سکته یا نرسیدن طولانی مدت اکسیژن رخ می دهد و با اغما فرق دارد.فردی که دچار کما شده است، امواج کمی از مغزش صادر می شود و احتمال برگشت هوشیاری وی وجود دارد اما در مرگ مغزی توقف فعالیت رخ می دهد و شانسی برای بهبود بیمار مرگ مغزی وجود ندارد.وی ادامه می دهد: چنین بیماری معمولا پس از چند ساعت و در نهایت چند روز فوت خواهد کرد.
بنابراین در مورد چنین افرادی، برخی از اعضایش قابل پیوند است. در ایران در سال ١٣٨٠ قانون پیوند اعضا تصویب شد و به تایید شورای نگهبان نیز رسید. به تبع آن در دانشگاه های مشهد، تهران، اصفهان و شیراز پیوند اعضا صورت می گیرد. پیوند کلیه چه به صورت اهدا از سوی یکی از اعضای خانواده و چه به صورت فراهم کردن از سوی فرد نیازمند، از سال ٦٣ در مشهد انجام می شود. درحال حاضر در مشهد پیوند کلیه، پوست، قرنیه و قلب قابل انجام می باشد و کبد و پانکراس اهدا شده به دانشگاه های دیگر از جمله شیراز ارسال می شود.دکتر مدبر درباره آمار پیوند کلیه در مشهد از سال ٦٣ تاکنون می افزاید: ١٨٦٠ مورد پیوند کلیه از فرد زنده به زنده صورت گرفته است. از سال ٨٠ تاکنون ١٧٨ مورد پیوند موفق از بیمار مرگ مغزی انجام گرفته است. همچنین ٥٠٠ نفر از اعضای اهدایی بیماران مرگ مغزی استفاده کرده اند که ٣٠٠ نفر آن ها دریافت کننده کلیه، ٥٩ نفر کبد، ٥ نفر قلب، ١٠٦ نفر پیوند قرنیه و ٣١ نفر پوست و ٤ نفر لوزالمعده بوده اند.پیوند پوست در مورد بیمارانی که بیش از ٥٠ درصد سوختگی دارند انجام می شود و آن ها می توانند به زندگی طبیعی شان برگردند. وی تاکید کرد: برای آگاهی عموم مردم از تعداد افراد نیازمند لازم است آماری ارائه دهیم.
هم اکنون تعداد ٦٦٢ نفر تنها در مشهد نیازمند دریافت کلیه هستند که این تعداد با رنج فراوان، دیالیز می شوند و به شدت نیازمند کمک هستند. حدود ٤٠٠نفر در کل کشور در انتظار پیوند کلیه هستند که این عمل در شیراز صورت می گیرد. وی در پاسخ به سوالی درباره خانواده بزرگ اهداکنندگان عضو گفت: یک فرد در زمان حیات می تواند وصیت کند تا در صورت دچارشدن به مرگ مغزی، اعضای بدنش به بیماران نیازمند پیوند زده شود. متقاضیان فرمی از مرکز مدیریت پیونداعضا دریافت و پس از طی مراحل، کارتی دریافت می کنند. در استان خراسان هم اکنون ١٧هزار نفر به این خانواده پیوسته اند و تاکنون هیچ یک به شکر خدا دچار مرگ مغزی نشده اند. متقاضیان برای کسب اطلاعات بیشتر می توانند با شماره ٨٥١٥٠٠٢تماس بگیرند. دکتر مدبر ادامه داد: تایید مرگ مغزی طی فرآیندی صورت می گیرد و ١٢متخصص که مجوز دریافت کرده اند باید حکم مرگ مغزی وی را تایید کنند. در دانشگاه هایی که پیوند انجام می شود، گروهی متشکل از متخصص داخلی، اعصاب، جراحی، بیهوشی و پزشکی قانونی، بیمار مرگ مغزی را مورد معاینه قرار می دهند و پس از طی مراحل مذکور برای پیوند اقدام می شود. سپس اعضای بدن بررسی می شود تا مشخص شود که قابلیت استفاده مجدد را دارد یا خیر. هم چنین پیوند مغزاستخوان و استخوان هم انجام می شود و پیوند ریه هم درحال حاضر صورت می گیرد. پس از طی مراحل اولیه بلافاصله هردونفر به اتاق عمل می روند و ٢تیم هم زمان کار می کنند و بلافاصله به فرد نیازمند اهدا می شود. وی ادامه داد: شرط سنی برای اهدای عضو وجود ندارد و فقط عضو موردنظر باید کارکرد درستی داشته باشد که طی آزمایش های متعدد مشخص می شود. دکتر مدبر درباره بیمارانی که هنگام عمل فوت می کنند، می گوید: چنانچه بیمار دچار مرگ مغزی شده باشد اما قلبش کار کند و خانواده او رضایت دهند، امکان پیوند اعضا وجود دارد. توجه داشته باشید که در کما فعالیت مغز کاهش می یابد اما در مرگ مغزی کلیه علایم حیاتی مغز متوقف می شود. در کما احتمال برگشت هوشیاری وجود دارد اما در مرگ مغزی، حیات برگشت ناپذیر است. در کما فرد ممکن است به مدت طولانی زنده بماند و زندگی نباتی داشته باشد اما در مرگ مغزی، فرد پس از چندساعت یا چندروز می میرد.در مورد زنان بارداری که دچار مرگ مغزی شده اند، تلاش می شود جنین را به هرشکل ممکن به دنیا آورند تا زنده بماند، اما شرایط مادر با دیگران تفاوتی ندارد و در صورت صلاحدید خانواده می توان از اعضای بدنش استفاده کرد. هم چنین درباره مجرمانی که حکم اعدام آن ها قطعی است، با رضایت خانواده و شخص آن ها قبل از اعدام پیوند اعضا می تواند صورت بگیرد. البته اجازه مراجع قانونی هم لازم است. در مورد خودکشی هم اگر کسی دچار مرگ مغزی شود، با رضایت اطرافیان، پیوند اعضا انجام می شود. به هرحال بدیهی است که باید فرهنگ اهدای عضو در جامعه ما نهادینه شود و این کار حسنه جا بیفتد تا از رنج کسانی که دچار نارسایی کلیه، قلب، کبد و غیره هستند تا حد زیادی کم شود.

منبع : روزنامه خراسان