ابزارهای رسانه‌ای طالبان

طالبان دوباره نگاه جهانی را به سوی خویش جلب كرده اند آن هم با ۳ روش: گروگان گیری دسته جمعی، عملیات های انتحاری و سوم به كار گرفتن ابزار صوت و تصویر كه بیانیه ها یا به اصطلاح صدای آنها را انعكاس می دهد.
تاكنون درباره ۲ حربه طالبان یعنی گروگان گیری و شگرد سرباز گیری آنان برای عملیات انتحاری فراوان گفته شده است لذا در این بخش به موضوعی تازه یعنی بخش رسانه ای طالبان می پردازیم. اما برای این شبه نظامیان تفنگ به دست در ایام جنگ، رسانه حكم نیروی جاده صاف كن را دارد. به همین دلیل آنها وقتی راهبرد بازگشت دوباره به صحنه افغانستان را ریختند همزمان مراودات رسانه ای خویش را نیز گسترش دادند.
درهمین راستا سال جاری، شورشیان طالب با یك اقدام غیرمترقبه به راه اندازی دوباره «رادیو معروف خود با نام صدای شریعت» پرداختند. نام این رادیو برای شهروندان افغان ناآشنا نیست. زیرا در خلال ۶ سال حاكمیت طالبان، تنها رسانه ای بود كه در مناطق تحت تصرف این گروه فعالیت داشت. به اعتقاد كارشناسان یكی از اسباب و عواملی كه به بازگشت دوباره این گروه كمك كرد همانا ابزارهای رسانه ای بودند.
شبكه فعالیت رسانه ای این گروه بویژه درجایی كه به تلویزیون هایی مانند الجزیره والعربیه ارتباط پیدا می كند به راز و رمز آمیخته است. این دو رسانه عربی نقش سخاوتمندانه ای در زنده نگه داشتن صدای طالبان داشته اند اما علاوه بر پشتیبانی این رسانه های مادر عربی، طالبان از رسانه های محلی نیز برای رخنه در میان افغان ها فراوان بهره جسته اند. چنان كه پس از فروپاشی نظام طالبانی در افغانستان نیز، بارها صدای این رادیو در استان های مختلف این كشور شنیده می شد.
به نظر می آید توجه ویژه طالبان به عنصر رسانه بخشی از میراث و تعلیمات سران القاعده به این گروه است. تحت این تعلیمات طالبان با وجود نگاه ستیزه جویانه ای كه به همه پدیده های جهان مدرن دارند و بسیاری از دستاوردهای تكنولوژی را آلات شیطانی می دانند اما در بهره گیری از لوازم ارتباطی و رسانه ای دستی گشاده دارند لذاست كه سخنگویان طالبان، بارها بر گسترش رادیو صدای شریعت تأكید ورزیده اند و حتی به ایجاد ایستگاه های تازه رادیویی در ۱۹ آوریل ۲۰۰۵ (۳۰ فروردین ۱۳۸۴) در نزدیكی پایگاه سابق خود در جنوب افغانستان (قندهار)، مبادرت كرده بودند.
در یك تقسیم كار نانوشته طالبان اعلام مواضع سیاسی و بین المللی خود را به رسانه های پرنفوذ عربی مانند الجزیره و العربیه سپرده اند و از رادیو و رسانه های محلی اغلب برای ترویج عقاید خویش و یا جذب نیروهای تازه بهره می گیرند. طبق اظهارات سخنگویان طالبان رادیو صدای شریعت محتوای برنامه های آن را آهنگ های طالبی (ترانه های بدون موسیقی)، قرآن و اخبار مربوط به طالبان تشكیل می دهد.
دولت كرزای فعالیت های رسانه ای از جمله راه اندازی رادیو را برای این گروه ممنوع كرده است. زیرا آنان قانون اساسی افغانستان را نپذیرفته اند و ضد حاكمیت ملی این كشور می باشند.
این نكته جالب توجه است كه در جامعه افغانستان با وجود مشكلات ناشی از جنگ فعالیت رسانه ای همیشه رونق داشته و این كشور از نوعی تنوع در امور رسانه ای برخوردار بوده است. به همین سابقه كرزای و حكومتگران جدید دائم از آزادی فعالیت رسانه ای دفاع كرده و خود را حامی حقوق رسانه ها و آزادی اهل قلم خواندند رادیو صدای شریعت در حالی پخش برنامه را آغاز می كند كه بیش از ۵۰۰ رسانه چاپی، ۵۵ رادیوی محلی، ۱۸ ایستگاه تلویزیونی - كه در حال حاضر ۷ ایستگاه آن آغاز به فعالیت نموده اند - ، بیش از ۱۰۰ مركز تولید فیلم و ۱۵۰ مطبعه خصوصی و شخصی از «وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان» جواز فعالیت اخذ نموده اند.
اما همواره این نگرانی وجود داشته كه از این فضای باز تندروها و بویژه طالبان برای نشر عقاید خطرناك خویش بهره گیرند.
در همین راستا طرفهای بین المللی نیز هنگام تشكیل نظام حكومتی جدید طالبان سرمایه قابل اعتنایی را به گسترش رسانه ها اختصاص داده اند با این امید كه ازاین رهگذر راه ترویج افراط گرایی را سد كنند به نحوی كه خانم «الیزابیت روسیت» به نمایندگی از كمیسیون اروپا در كنفرانسی برای رشد رسانه ها می گوید: «كمیسیون اروپا از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۵)، مبلغ ۱۰ میلیون یورو به رشد رسانه ها در افغانستان اختصاص داده است.» و هدف عمده كمیسیون را خانم روسیت چنین بازگو می كند: «افغان ها می توانند از این طریق - رشد رسانه ها - را دور نمایند و تصویر واقعی از جامعه خود ارائه كنند.
در تكمیل این حركت ها مجلس افغانستان در قانون جدید رسانه های همگانی، برای فعالیت های رسانه ای ۳ خط قرمز را مشخص نموده است:
۱) رسانه ها مطابق قانون اساسی، خلاف اسلام چیزی ننویسند و نگویند.
۲) رسانه ها نباید به فرد، ملت، قوم و یا حزبی مشخص توهین كنند.
۳) رسانه ها نباید به تخریب نظام دموكراتیك موجود كمر همت ببندند.
بنابراین با توجه به قالب های انتخاب شده برای فعالیت های رسانه ای در افغانستان، طالبان حق راه اندازی رادیو و فعالیت های رسانه ای را ندارند. زیرا قانون اساسی افغانستان را نپذیرفته اند و ضد حاكمیت ملی این كشور می باشند. با این حال آنها نیز درست همانند رادیو های تجارتی ایجاد شده در افغانستان، روی موج اف ام فعالیت خویش را آغاز نموده و صدای رادیویشان در استان های «پكتیا»، «پكتیكا»، «خوست» و بخش هایی از «استان غزنی» قابل دریافت است. به گفته مردم محلی، این رادیو هر شب یك و نیم ساعت برنامه پخش می كنند.
شورشیان طالبان از قوانین خاص خویش در زمینه اداره امور رسانه ای تبعیت می كنند. آنها با رسانه های افغانستان خشونت بار ترین رفتارها را داشته اند و پس از قدرت گرفتن علاوه بر ممنوع كردن فعالیت رسانه ای به قلع و قمع فعالان این عرصه پرداختند. در همین راستا با به دست گرفتن حاكمیت در افغانستان در سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۵)، نام رادیو افغانستان را به رادیو صدای شریعت تغییر دادند. آنها پخش و نشر برنامه های موسیقی و گویندگان زن را قدغن كردند و در بیشتر موارد به نشر خبرهای شكست رقیبان و مدح و فرامین رسمی ملا محمد عمر (رهبر گروه طالبان) پرداختند.
با اوج گرفتن عملیات جنگی طالبان آهنگ حركت رسانه های آنها نیز تغییر كرده است به نحوی كه در مرحله جدید برنامه های رسانه این گروه سمت و سوی ضد آمریكایی پیداكرده است.
در همین راستا از سخنگویان طالبان بارها این گفته ها پخش می شود كه طالبان برای مقابله با آنچه موضع «آمریكایی گرای» رسانه های جهانی می باشد، اقدام به ایجاد این رادیو نموده اند. موج صدای طالبان این روزها مارش نظامی به همراه فرامین جهاد این گروه علیه آمریكایی ها و غرب پخش می كند.
رادیو صدای شریعت این روزها به وسیله و ابزار اصلی طالبان برای جذب جوانان و نوجوانان ناراضی و فقیر افغانستان و پاكستان برای جنگ های انتحاری تبدیل شده است. براساس گفته ناظران شیوخ و بزرگان مدارسی كه طالبان از آن برخاسته اند دائم برای طلاب خویش برنامه های این رادیو را پخش می كنند. در این برنامه علاوه بر دعوت افغان ها به شورش علیه دولت حامد كرزای، جوانان پاكستانی نیز به انتقام سركوب مسجد لال به مقابله با مشرف تشویق می شوند.

محمد بخشنده

منبع : روزنامه ایران