تاریخ ۴۰۰۰ ساله را در کهکیـلویه و بویراحمد ببینید

استان کهکیلویه و بویراحمد با ۱۶۲۶۴ کیلومترمربع وسعت در جنوب‌غربی ایران واقع شده که از شمال با استان چهارمحال، از جنوب با استان‌های فارس و بوشهر، از شرق با استان‌های اصفهان و فارس و از غرب با خوزستان همسایه است. بلند‌ترین نقطه استان، قله دنا با ارتفاع ۴۴۰۹ متر است و دارای سه شهرستان، ۱۲ بخش، ۸ شهر، ۳۸ دهستان و ۲۰۲۶ آبادی است.
مرکز این استان، یاسوج است، از نظر جغرافیایی، این استان به دو ناحیه سردسیری بویراحمد و گرمسیری کهکیلویه تقسیم شده است، از مهم‌ترین شهرهای این استان، یاسوج، دهدشت و گچساران (دوگنبدان) می‌باشد. مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی مردم، دامپروری و پس از آن، کشاورزی است که البته باید مرغداری را هم به آن اضافه کرد... از محصولات مهم کشاورزی در این استان، غلات، حبوبات، ذرت و صیفی‌جات است.
با وجود ذخایر غنی نفت، گاز و پراکندگی سایر منابع معدنی در استان، فعالیت‌های صنعتی و معدنی در این استان، نسبت به دیگر مناطق کشور، رشد پیدا نکرده و رونق چندانی ندارد. علاوه بر صنایع استخراج نفت در گچساران و کارخانه قند یاسوج بقیه کار‌گاه‌های صنایع‌دستی و تولیدی تازه تاسیس شده‌اند و در زمینه‌‌های صنایع غذایی، فلزی، نساجی، چرم، چوب، سلولزی، شیمیایی و دارویی فعالیت می‌کنند.
از دریاچه‌های معروف این استان، باید به دریاچه مورزرد زیلایی، دریاچه کوه گل و تالاب برم الون و تالاب برم شیر اشاره کرد.
همچنین باید به رودخانه‌‌های مارون، خرسان، زهره، بشار، نازمکان، ماربر، یاسوج، آب شور، گرد آوه، دره آجم، تغار، خیرآباد و قلات اشاره داشت، ضمن این‌که آبشارهای دیدنی گنج‌بنار، مارگون، بهرام بیگی، یاسوج، تنگ تامرادی و طلسوج هم در این استان وجود دارد.
از دیگر جاذبه‌های دینی استان باید به غارهای آب کناری، نول، کبوتر، مس و شاه بهرام اشاره داشت.
صرف‌نظر از زیبایی‌های طبیعی این استان باید به جاذبه‌های تاریخی آن هم اشاره داشت، در این استان قلعه‌‌های تاریخی قدیمی که به دوران قبل از اسلام بر می‌گردد، وجود دارد که این قلعه‌ها به قلعه‌های دختر معروف است. ضمن این‌که دو آتشکده گل سرخدان و خیرآباد در این استان قرار دارد در این استان باید به امام‌زاده‌هایی چون، امام‌زاده حسن، امام‌زاده قاسم، امام‌زاده پهلوان، امام‌زاده عبدا... پنجه خل و بی‌بی حکیمه اشاره داشت.
● مراسم سنتی
جشن نووز جشنی است که باشکوه هر چه بیشتر در این استان برگزار می‌شود.
به‌‌طوری که دو روز پیش از نوروز، زنان و دختران ایل بویراحمدی، نانی با کنجد و شکر می‌پزند که به «سفرکنان» معروف است. آنها شب بعد دور اجاق جمع می‌شوند که به «گرم‌کنان» مشهور است، در این شب باید در سفره پلو یا چلو باشد، بدین ترتیب آنها به استقبال نوروز می‌روند... در ایام نوروز همه لباس نو می‌پوشند و به دیدار یکدیگر می‌روند. مراسم عروسی در بین عشایر تقریبا مشابه است. در بین مردمان بویراحمد، بیشتر پیوندها بر مبنای خویشاوندی و به شکل کدخدامنشی صورت می‌گیرد. یک روز قبل از عروسی خانواده داماد، برنج، روغن، و گوشت لازم را به خانه پدر عروس می‌فرستند که به گویش محلی به این امر «با روزی» می‌گویند، در همین روز «مهتر» خواننده و نوازنده محل را به خانه داماد دعوت می‌کنند. معمولا مراسم عقدکنان و عروسی در دو مرحله انجام می‌گیرد.
در مراسم عقدکنان شیربها یا به اصطلاح محلی «باشلق»، تعیین می‌شود و باشلق عبارت است از تعدادی گوسفند، بز، الاغ، اسب و مبلغی پول که پیش از آغاز مراسم عروسی تحویل پدر عروس می‌شود و پدر دختر با پول شیربها جهیزیه دختر را تهیه می‌کند و پس از ده تا پانزده روز مراسم عروسی برگزار می‌شود که این البته گوشه‌ای از مراسم ازدواج در این استان بود. البته ازدواج‌ها بیشتر در این استان خویشاوندی است.
● مراسم محلی
مردم بویراحمد، دعای باران را «هبرسه» می‌گویند، چنانچه باران مدت زیادی نبارد مردم دچار بی‌آبی می‌شوند، از این‌رو عده زیادی از مردم هر آبادی اول شب گرد هم می‌آیند و هر یک، دو پاره سنگ در دست می‌گیرند و دسته‌جمعی به راه می‌افتند، سنگ‌ها را به هم می‌زنند و می‌گویند: «هبرسه، هبرسه، بارون بزن به کاسه» و به در خانه‌ها می‌روند و افراد خانه بر روی آنان آب می‌ریزند، در این هنگام جمعیتی که بر روی آنان، آب ریخته شد، می‌گویند: «اوشه کی دی دونشه بیه» یعنی آب را دادی، آذوقه آن را هم بده، سپس صاحبخانه مقداری آرد به آنان می‌دهد، و جمعیت در محلی جمع می‌شوند، آردهای جمع شده را خمیر می‌کنند و سه دانه سنگ‌ریزه در خمیر می‌اندازند و هر کدام تکه‌ای از خمیر را برمی‌دارد، کسی که مسئول خمیر است، می‌داند سنگ‌ریز‌ه‌ها در کدام تکه خمیر است، پس او را به جمع معرفی می‌کنند، اما دو ضامن باید پیدا شوند تا ضمانت او را کنند که بین سه تا هفت روز باران خواهد بارید، اگر باران نبارد، دوباره او را احضار می‌کنند و دوباره باید برای او ضامنی پیدا شود، این اتفا? ادامه پیدا می‌کند تا باران ببارد. اما گاهی اوقات برعکس هم می‌شود، یعنی این‌که آنقدر باران زیاد می‌بارد که همه از خدا می‌خواهند دیگر باران نبارد و دعا می‌کنند، اما مراسمی دیگر هم وجود دارد، به این شکل که تعدادی از افراد طاس ایل را انتخاب می‌کنند و ریسمانی به تعداد آنان گره می‌زنند، آن‌گاه یکی از طاس‌ها را انتخاب می‌کنند و دوباره باید برای او ضامنی پیدا شود که ضمانت او را بکند تا باران بند بیاید.
● سوغاتی‌های استان
هرگاه به این استان سفر کردید، از سوغاتی‌های آن که صنایع دستی است، بی‌نصیب نمانید، قالی، گلیم، گچمه و گبه را فراموش نکنید. اما باید به موسیقی استان هم اشاره داشت، موسیقی در ایل بویراحمد، همانند سایر ایل‌های ایران از ویژگی‌های محلی برخوردار است. بویراحمدی‌ها براساس ترانه‌های رایج، آهنگ‌‌‌های ویژه‌ای دارند که تحت عنوان «قس» از آن نام می‌برند و معروف‌ترین آنها عبارتند از، قس خوشگله، قس برند، قس یاریارو... آلات موسیقی مورد استفاده هم عبارتند از: ساز(کرنا)، (مل و بین) و پیشه که آلتی شبیه نی ولی از نی کوتاه‌تر است. رقص چوب در بین اهالی این استان بسیار رایج است، ضمن این‌که چوب بازی مخصوص مردان ایل است.
● شهرهای مهم
«یاسوج» مرکز کهکیلویه و بویراحمد است، پیش از ایجاد شهر یاسوج در مورد شش کیلومتری آن، شهرکی قدیمی و تاریخی است که نامش «تل خسرو» بود و در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. «تل خسرو» قدمتی دو هزار ساله دارد، یاسوج در منطقه بویراحمد قرار دارد، اما در ناحیه کهکیلویه، مهم‌ترین شهر، دهدشت است که زیر کوه، واقع شده است.
کهکیلویه از سه کلمه «کوه»، «گیل»، «اویه» ترکیب یافته است، کلمه «او» پسوند مالکیت است، بنابراین معنای این نام «منطقه کوهستانی «گیل» است.
از دیگر شهر‌های مهم این استان گچساران است و مسیر اهواز به شیراز، از آن می‌گذرد، این ناحیه از مناطق نفت‌خیز مهم ایران است.
● مکان‌های تاریخی
روایت‌های قدیمی نشان می‌دهد که کیخسرو، کاخی بر سر «تل‌خسرو» نهاد، این تل به هزاره سوم پیش از میلاد و سده نهم و دهم هجری قمری تعلق دارد، همچنین باید از تل مهره‌ای که به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد، تپه دم خیار، تپه ملاکانیه، تل گرد، تل‌گبرو... اشاره داشت، ضمن این‌که یکی از مکان‌های تاریخی این استان که اگر به آن‌جا رفتید، حتما به آن سری بزنید، پل‌های باستانی خیرآباد، در نه کیلومتری گچساران است، ویرانه‌هایی از دو پل و یک چهار طاقی باقی مانده است، البته دیواره سنگی آن به کلی شکسته و دیواره شرقی آن، سنگ‌های ساختمانی مشخصی دارد که ویران شده است.
در مجموعه آثار این محوطه، بقایای پل بالایی خیرآباد، چشمگیرترین اثر تاریخی است. این اثر تاریخی با صد وسی متر طول، سه گذرگاه داشت. بنای این پل به اواسط دوره اولیه اسلامی برمی‌گردد و در زمان صفویه، نوسازی روی آن صورت گرفته است.
● بزرگ‌ترین صنعت
بزرگ‌ترین صنعت موجود استان، صنعت نفت است که بهره‌‌گیری از آن در گچساران و بی‌بی‌حکیمه است.
در حال حاضر علاوه بر استفاده از گاز طبیعی این منطقه، نفت‌خام گچساران به وسیله یک خط لوله به مخازن نفت جزیره خارک وارد و از همان جا با فشار طبیعی به مخازن نفت‌کش‌های عظیم صادراتی بارگیری می‌شود.

منبع : مجله خانواده سبز