نگاهی به دو روی سکّه طب سوزنی

با رسیدن به دوره سالمندی، بیماری‌های مختلفی به سراغ افراد می‌آید كه از آن میان، آرتروز یا در اصطلاح پزشكان، آرتریت دژنراتیو یكی از مهم‌ترین‌ها و شایع‌ترین بیماری‌ها محسوب می‌شود.
این بیماری اثرات چشمگیر‌ و قابل توجهی بر كیفیت زندگی بیماران می‌گذارد و به‌ویژه میزان فعالیت آنها را محدود می‌كند. این مساله به‌طور ثانویه، عوارض ناخوشایندی نظیر افزایش احتمال ابتلا به لخته‌شدن خون در عروق اندام‌های تحتانی، چاقی و بیماری‌های دیگر را فراهم می‌‌كند. پس هرگونه كوششی در تسكین دردهای ناشی از آرتروز مفاصل افراد سالمند و درمان این بیماری، نه تنها كیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشد بلكه منافع بسیار دیگری به شكل كاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز در پی دارد.
در گذشته بخش عمده‌ای از درمان این بیماران به استفاده از داروهای ضد التهابی اختصاص داشت. این داروها اگرچه با كاهش التهاب، بر این بیماری تاثیر مفید و مناسبی می‌گذارند اما از طرف دیگر عوارض چندی نیز به همراه دارند. به همین دلیل، طی سال‌های اخیر نگاه‌ها به روش‌های درمانی جدید مثل طب سوزنی جلب شده است. طب سوزنی از گذشته‌های دور با مخالفت و جبهه‌گیری بسیاری از پزشكان مواجه بوده است.
شاید ادعای عاملان طب سوزنی در درمان برخی سرطان‌ها و بیماری‌های صعب‌العلاج، علت جبهه‌گیری پزشكان در برابر آنها شده است اما زمانی كه متخصصین طب سوزنی ادعا كرده‌اند توانسته‌اند درد بیماران را ساكت كنند، اكثر پزشكان با آنها مخالفتی نكرده‌اند و تسكین درد با روش‌های طب سوزنی را به دلایل مختلف علمی توجیه كرده و پذیرفته‌اند. به‌طور مثال، بسیاری از پزشكان معتقدند تحریك سوزن‌های مورد استفاده در طب سوزنی به طرق مختلف، باعث تحریك ترشح مواد مخدر درونزا در قسمت‌های مختلف مغز می‌شود (ازجمله اندورفین‌ها) كه این مواد متعاقبا با تسكین درد بیمار و كاهش علائم و ناراحتی‌های وی ‌همراه است.
● نتایج امیدواركننده‌ است
شاید به‌علت همان جبهه‌گیری‌ها و مخالفت‌هایی كه گفته شد، طی سال‌های گذشته بسیاری از مجلات و منابع علمی از چاپ مباحث مربوط به طب سوزنی خودداری می‌كرده‌اند اما همان‌طور كه گفته شد، طی سال‌های اخیر، نظرها به سمت استفاده مجدد و بهره‌گیری از طب سوزنی جلب شده است به طوریكه برخی مجلات، چاپ مطالعات و تحقیقات مربوط به استفاده از طب سوزنی را قبول كرده‌اند. یكی از این مجلات معتبر، مجله آرتریت و روماتیسم است كه از معتبرترین نشریات علمی در زمینه بیماری‌های استخوان و مفاصل محسوب می‌شود. این نشریه در شماره ماه نوامبر سال ۲۰۰۶ خود اثرات طب سوزنی را در درمان و تسكین علائم آرتروز بررسی كرده است.
این مطالعه كه در فاصله سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ در كشور آلمان و در مركز دانشكده پزشكی برلین به انجام رسیده، مطالعه بسیار معتبری است چرا كه در آن، ۳۵۵۳ بیمار مبتلا به آرتروزهای زانو یا مفصل رانی لگن، تحت درمان با طب سوزنی قرار گرفتند. پزشكان بیماران را به چند دسته تقسیم كردند، به‌طوری كه برخی بیماران از طب سوزنی به‌عنوان درمان استفاده ‌كردند و برخی دیگر با روش‌هایی غیر از طب سوزنی درمان ‌شدند.
در نهایت میزان بهبود بالینی و پاسخ به درمان بین دو گروه مقایسه شد تا مشخص شود كه آیا استفاده از طب سوزنی می‌تواند مشكلات مبتلایان آرتروز را برطرف كند یا خیر. نتایج این مطالعه نشان داد، اگر طب سوزنی به درمان‌های معمول و جاری آرتروز اضافه شود، میزان درد و ناراحتی‌های بیماران كمتر می‌شود و نتایج درمانی، امیدواركننده‌تر و موفقیت‌آمیزتر خواهد شد. در ضمن، جالب بود كه با گذشت زمان و انجام طب سوزنی، اثرات این درمان چندان رو به كاهش نمی‌گذاشت، به‌طوری كه اثرات مفید درمان شش ماه پس از پایان درمان مثل سه ماه پس از پایان درمان بود. به‌عبارت دیگر، گذشت زمان باعث از بین رفتن اثرات مفید، طب سوزنی در كاهش درد نمی‌شود و از فواید آن در این زمینه خاص نمی‌كاهد.
● تفكرتان را اصلاح كنید
متاسفانه هیچ‌وقت نه از طرف متخصصان طب سوزنی و نه از طرف پزشكان درباره این رشته قضاوت صحیحی صورت نگرفته است. ادعایی كه برخی افراد درباره درمان سرطان‌ها، بدخیمی‌ها و بیما‌ری‌های صعب‌العلاج به وسیله طب سوزنی دارند، هنوز ازنظر علمی ثابت نشده و اكثرا پایه و اساس علمی و معتبر ندارد. به همین دلیل، حداقل در حال حاضر چندان قابل دفاع و قابل اعتماد نیست. شاید سال‌های آینده پرده از رازهای این روش درمانی برداشته و مفیدبودن این روش در موارد مزبور و صحت ادعاهای افراد موفق ثابت شود اما در حال حاضر شواهدی درباره منافع آن وجود ندارد.
از طرف دیگر نباید به راحتی منكر فواید این روش شود. این روش اگرچه نمی‌تواند آرتروز را به طور قطعی درمان كند یا حتی از میزان آن بكاهد اما حداقل می‌تواند به‌طور قابل توجه و موثری از شدت آلام و دردهای بیماران مبتلا به آن بكاهد. پس از این جهت می‌تواند تا حدود مشخصی كمك‌كننده باشد اما باز هم باید تایید كرد این روش راه درمان قطعی نیست، تنها راه درمان هم نیست و همواره باید در كنار روش‌های درمانی دیگر و با نظر و صلاحدید یك پزشك صورت گیرد.
هیچ‌وقت نباید انتظار داشت با این روش، بیماری‌های صعب‌العلاج و سرطان‌ها را درمان شوند و هیچ‌گاه نباید در درمان آرتروز‌ها تنها با اتكا به طب سوزنی از انجام اقدامات بسیار ارزشمند نظیر فیزیوتراپی، انجام فعالیت ورزشی تقویت‌كننده عضلات نظیر شنا، مراقبت‌های پزشكی و درمان‌های دارویی و حتی در صورت نیاز، انجام جراحی خودداری كرد.
پزشكان معتقدند، اگر این روش به‌عنوان درمان مناسب آرتروز و تسكین علائم تایید شود، در آینده‌ای نه‌چندان دور به بخش جدایی ناپذیر درمان این بیماران تبدیل خواهد شد.
طب سوزنی به‌عنوان بخشی از طب سنتی چین تفاوت‌های قابل توجهی با طب مرسوم و معمول كه طب زیستی یا Biomedicine نامیده می‌شود دارد.
این طب عمدتا بر مبنای تسكین و نه بهبود كامل و ریشه‌كن‌كردن بیماری‌ها عمل می‌كند.
دانسته‌‌ها درباره نحوه عملكرد و مكانیسم اثر طب سوزنی چندان زیاد نیست و تقریبا اكثر دانشمندان متفق‌القول هستند كه مطالعات بیشتری باید در زمینه ویژگی‌های طب سوزنی صورت گیرد.
اگرچه منافع این روش درمانی در مورد دردهای آرتروزی زانو و مفصل ران تا حدودی آشكار شده است، اما استفاده از این روش در دردها و بیماری‌های دیگر نیازمند مطالعات مفصل است.‌

‌علی‌غلامرضا نژاد

منبع : روزنامه سلامت