کتاب اصول اقلیدس

در رابطه با زندگی اقلیدس اطلاعات بسیار کمی در دسترس می باشد، مشخص است که وی استاد ریاضیات در دانشگاه اسکندریه بوده و بنظر می رسد که او تعلیمات ریاضی خود را در مدرسه افلاطونی در آتن گذرانده باشد.
از اقلیدس اقلا” ده کتاب بر جای مانده است که کتاب اصول آن از همه بیشتر مورد توجه قرار گرفته شده است. جالب است بدانید که نسخه های بسیاری از کتاب اصول اقلیدس که به زبان انگلیسی وجود دارد ترجمه متن عربی این کتاب است و نه متن یونانی، که در سال ۱۱۲۰ توسط محققین انگلیسی از روی یکی از ترجمه های قدیمی عربی کتاب اصول او تهیه شده است.
کتاب اصول اقلیدس منحصر به هندسه نمی باشد بلکه در مجموع ملاحظاتی است که شامل نظریه اعداد، جبر و هندسه می شود. اگرچه اقلیدس در این کتاب به ارائه تعداد زیادی تعاریف و قضایا پرداخته اما بیشتر متن این کتاب جمع آوری کارهای پیشینیان وی بوده است و ارزش کتاب به گزینش ماهرانه و ارائه یک روال منظقی به دانسته های گذشتگان او می باشد.
کتاب اصول اقلیدس شامل ۱۳ مقاله و در مجموع ۴۶۵ قضیه می باشد. مقاله اول کتاب راجع به اصول موضوع و متعارف هندسه بوده که در آن به خواص خط، مثلث، متوازی الاضلاع، مربع و … پرداخته می شود.
مقاله دوم شامل ۱۴ قضیه می باشد که راجع به روابط میان اجزای اشکال هندسی می باشد که برخی از آنها همان اتحادهای جبری هستند که همه ما با آنها آشنایی داریم. مقاله سوم که شامل ۳۹ قضیه است پیرامون خواص دایره به بحث می پردازد و قضایایی راجع به وترها، مماسها و … که اغلب در هندسه دبیرستان با آنها آشنا شده ایم را مطرح می کند. مقاله چهارم طی ۱۶ قضیه بیان می کند که چگونه می توان از خط کش و پرگار در ترسیمات هندسی کمک گرفت.
شاید یکی از زیباترین قسمتهای این کتاب مقاله پنجم آن باشد که بصورت کاملا” ماهرانه به بررسی مسئله تناسب می پردازد، مجموع مطالب این مقاله کمک بسیاری به کشف اعداد ناگویا (گنگ) نموده است. در مقاله ششم اقلیدس به تعریف و ارائه خواص مثلث های متشابه می پردازد و از آنجا به حل هندسی معادلات درجه دوم نیز می رسد.
مجموع مقالات هفت، هشت و نه شامل قضایایی پیرامون نظریه اعداد می باشند. قضایی نظیر چگونگی یافتن بزرگترین مقسوم علیه مشترک میان چند عدد یا تناسبهای مربوط به سلسه اعداد و تصاعد های هندسی و … . از زیباترین قضایای مقاله نهم می توان به این مورد اشاره کرد که : “هر عدد صحیح بزرگتر از یک را می توان به یک صورت و فقط یک صورت به شکل حاصلضرب اعداد اول نمایش داد.”
مقاله نهم به بررسی اعداد گنگ می پردازد، بسیاری از محققین و دانشمندان این مقاله را با ارزش ترین مقاله در کتاب اصول اقلیدس می دانند. مجموعه مقالات ده، یازده و دوازده به بررسی هندسه فضایی اختصاص دارد. تعاریفی مانند نقطه، خط و صفحه در فضا و قضایای مربوطه.

منبع : آموزش و پرورش استان خراسان