روزنامه ای به معنای زندگی

درمیان مطبوعات فرامنطقه ای عربی كه در اروپا به چاپ می رسند، نشریات متعلق به كشور عربستان سعودی سهم عمده ای را در اختیار دارند. این كشور توانسته است برای خود نوعی امپراتوری رسانه ای را به وجود آورد كه در منطقه خاورمیانه تقریبا بی نظیر است.یكی از مهمترین نشریات متعلق به پادشاهی سعودی كه در انگلستان به چاپ می رسد، روزنامه «الحیات» است. این روزنامه فرامنطقه ای، از لحاظ ارزش های تولیدی بسیار مدرن، مجهز به ماهواره و دستگاه های كامپیوتری است. الحیات كه از نظر لغوی به معنای «زندگی» است، مهمترین روزنامه بین المللی در كشورهای عرب زبان محسوب می شود.
این روزنامه، آرمان خود را ارائه گزارش ها و نقطه نظرهای مستقل می داند كه تحقق این هدف باعث افزایش اعتبار آن به عنوان بانفوذترین و معتبرترین رسانه در عرصه مطبوعات عرب و در مقایسه با سایر روزنامه های عرب زبان شده است. روزنامه الحیات روزنامه قوم پراكنده عرب و تریبون جناح چپ یا روشنفكران لیبرالی است كه در آرزوی مطرح كردن خود به عنوان قومی بزرگ هستند. این روزنامه علاوه بر انتشار مقالات طرفدار غرب و طرفدار سعودی درباره این شبه جزیره عربی، عقاید گوناگون در زمینه دیگر مسائل منطقه ای را نیز منتشر می سازد.
الحیات به عنوان یك روزنامه عرب زبان مستقل، در لندن چاپ و در سطح جهان به صورت روزنامه صبح توزیع می شود. این روزنامه همزمان با لندن در ریاض، فرانكفورت، قاهره، بحرین، بیروت و نیویورك نیز منتشر می شود. موسسه الحیات مجهز به دستگاه های تمام كامپیوتری و آخرین تكنولوژی گردآوری خبر، طراحی، ارسال ماهواره ای و تكنولوژیكی است. شمارگان انتشار آن در مجموع بین ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار نسخه در روز است.
روزنامه الحیات، نویسندگان و روزنامه نگاران برجسته عربی را در استخدام خود دارد كه بیشتر آنان دارای تجارب حرفه ای وسیع در خارج و داخل كشورهای عربی و آشنا به دو یا سه زبان هستند. ادوارد سعید، فهمی هویدی، حسن فحص، زهیر قصیباتی، جلال امینی و محمد نون از جمله نویسندگانی هستند كه در صفحات اندیشه روزنامه الحیات مطلب می نویسند. دفتر مركزی این روزنامه در لندن قرار دارد اما دارای دفاتر بین المللی و خبرنگارانی مستقر در مناطق مختلف جهان نیز است. مهمترین دفاتر الحیات در بیروت، قاهره، ریاض، منامه، پاریس، واشینگتن، مسكو، جده و دمشق قرار دارد كه در آنها دارای روزنامه نگاران تمام وقت بوده و در تمامی كشورهای عربی و بیشتر پایتخت های جهان نیز دارای خبرنگار مقیم است.
به مددكار این روزنامه نگاران، الحیات به عنوان روزنامه ای با فراگیرترین، قابل اعتماد ترین و كامل ترین پوشش خبری در جهان عرب معروف شده است. از مهمترین صفحات روزنامه الحیات صفحه ای است كه به رهبران سیاسی عرب و تحلیلگران اختصاص دارد و در موقعیت های خاص زمانی نیز دارای میهمانانی از میان مفسران اروپایی، آمریكای و روسی است.
در میان صفحات این روزنامه بخش بازرگانی آن توجه ویژه خوانندگان را به خود جلب كرده است. این صفحه به وسیله خبرنگاران اقتصادی كه به گزارش های خبری روزنامه فایننشال تایمز لندن، دسترسی انحصاری دارند، تغذیه می شود و حاوی فهرست كامل سهام و شاخص های بازار جهان عرب است. عنوان این صفحه «روزنامه ای در درون یك روزنامه» است. مهم ترین وجه مشخصه روزنامه الحیات این است كه در آن ترجمه جایی ندارد و اگر حتی مقاله ای از یك نویسنده خارجی چاپ شود به صورت ترجمه نیست.
در قسمت بالای صفحه نخست وزیر لوگوی روزنامه الحیات، شعار معروف «ان الحیاه عقیده و جهاد» نقش بسته است.
● تاریخچه
روزنامه الحیات در ۲۸ ژانویه ۱۹۴۶در بیروت تاسیس شد و به سرعت به یكی از مشهورترین و معتبرترین نشریات جهان عرب تبدیل شد. بنیانگذار و سردبیر این روزنامه «كامل مروه» بود كه در سال ۱۹۶۶ در دفتر كار خود به قتل رسید. اولین شماره روزنامه الحیات، در پایان جنگ جهانی دوم و در آستانه بیرون رفتن نیروهای فرانسه از لبنان، به عنوان پنجاه و ششمین روزنامه در لبنان منتشر شد. روزنامه الحیات از همان بدو تاسیس، دیدگاهی مستقل و پایگاه معنوی و مالی استواری داشت و از نظر خبر و گزارش مورد اطمینان بود و خوانندگان فراوانی داشت.
نخستین سرمقاله آن با عنوان «قل كلمتك وامش» حرفت را بزن و برو با امضای كامل مروه، صاحب امتیاز و سردبیر آن به چاپ رسید. كامل مروه زبان های انگلیسی، آلمانی و فرانسه را به خوبی می دانست و هنگامی كه این روزنامه را تاسیس كرد، تنها ۳۱سال داشت، اما از پشتوانه چهارده سال كار مطبوعاتی برخوردار بود. وی كار مطبوعاتی خود را در سال ۱۹۳۲ در سن هفده سالگی در روزنامه «النداء»، ارگان حزب «حزب النداء القومی » متعلق به «ریاض الصلح»، رئیس نخستین حكومت لبنان مستقل، در سال ۱۹۴۳ آغاز كرد.
او تا سال ۱۹۳۷ كه مقام های كشور قیم یعنی فرانسه این روزنامه ملی و استقلال جو را تعطیل كردند، به كار نویسندگی و دبیری در این روزنامه و رسیدگی به كار نشر آن ادامه داد. در این سال مروه به دعوت «جبران توینی» صاحب امتیاز روزنامه النهار به این روزنامه منتقل شد. مروه در سال ۱۹۳۹به همراه یكی از برجستگان مطبوعات ادبی به نام «فواد حبیش»، هفته نامه «الحرب الجدیده المصوره» را منتشر ساخت كه با استقبال زیادی روبه رو شد.
او در سال ۱۹۴۱ مجبور به ترك لبنان شد و در سال ۱۹۴۶ پس از بازگشت، روزنامه الحیات را تاسیس كرد. مروه تحریریه روزنامه خود را برعهده پنج نفر كه خود ششمین آنها بود، واگذار كرد و در گزینش هیات تحریریه روزنامه، به مذهب هیچ گونه توجهی نكرد و با این كه خود شیعه بود، اعضای هیات تحریریه را از مسلمان سنی و شیعه و مسیحی انتخاب كرد. یكی از این افراد حسین مروه از خویشان او بود كه از نظر اعتقادی، لائیك بود ولی اعتقادات خود را در مورد ضدیت با دین مطرح نمی كرد و كامل مروه هیچ مشكلی ندید كه از او در تحریریه استفاده كند. وی همچنین از برخی برجستگان جنبش ملی عرب از جمله ریاض الصلح، طه الهاشمی، رشید عالی الكیلانی، جمیل مردم بك، سعدالله الجابری و اكرم زعیتر كه به عنوان «نویسنده بزرگ عرب» معرفی شد، خواست تا در رویدادهای بزرگ برای الحیات مقاله بنویسند.
● سیاست های «كامل مروه»
كامل مروه و روزنامه الحیات تلاش داشتند كه برای روزنامه نویسی و سیاست معیار مشتركی بیابند و آن معیار به گفته او این بود كه اصل رویدادها مشخص شوند و ریشه ها و حقایق از رویدادهای گذرا و از صور ظاهری آنها جدا شوند. او برنامه سیاسی و مطبوعاتی خود را در بیستمین سالگرد انتشار روزنامه اش در سال ۱۹۶۶ چنین خلاصه كرد: آگاه كردن مردم عرب به حقایق و پیامد های سیاسی و اقتصادی و جهانی استقلال. او از همان شماره نخست در سرمقاله، روزنامه را به یك جنبش اصلاح طلبانه گستاخ برای حل مشكلات داخلی با «ذهنیت كشوری مدرن» و نه با «ذهنیت حكومتی» فرا خواند.
طی سال های نخست روزنامه الحیات، اخبار احزاب سیاسی و سازمان های جوانان، اخبار نوسان های اقتصادی و مالی، مسائل مذهبی، دستگاه های اداری، نظامی، مسائل رسانه ای و ارتباطات و... را همراه با تفسیر منتشر می كرد. همچنین برای اخبار عربی و منطقه ای و جهانی فضای زیادی را در روزنامه اختصاص می داد.
چه بسا در صفحه اول خود، فقط به یك خبر می پرداخت. از سال ۱۹۵۰ این روزنامه خبر و تفسیر را از هم تفكیك كرد به طوری كه ستونی با عنوان «همراه با سیاست جهانی» را به یكی از دبیران خود به نام «باسیل دقاق» واگذار كرد. در بخش دیگری نیز با عنوان «دنیا العرب جهان عرب» به تفسیر رویدادهای جهان عرب می پرداخت. به این ترتیب الحیات تبدیل به روزنامه ای خبری و تفسیری شد. جدا كردن خبر و تفسیر از دلایل برجسته شدن این روزنامه در آن تاریخ بود. كامل مروه در زمینه چاپ نیز به نو آوری هایی دست زد از جمله عنوان روزنامه را به رنگ سرخ درآورد و تعداد صفحات روزنامه را از چهار به هشت صفحه افزایش داد.
همچنین برای بالا بردن درآمد روزنامه از یكی از پیشگامان كار آگهی در لبنان یعنی «منیر طقشی» دعوت كرد تا برای روزنامه آگهی جمع آوری كند. از این رو منیر طقشی نخستین مدیر آگهی یك روزنامه لبنانی شد. تا سال ۱۹۶۶ تعداد نویسندگان، ویراستاران و خبرنگاران روزنامه الحیات در لبنان به هشتاد نفر رسید و در رده موسسه های فرهنگی بزرگ كه در آن هنگام شمار آنها كم بود، قرار گرفت. مروه یكی از نخستین روزنامه نگاران عرب بود كه به نقش سیاست های منطقه ای در شكل دادن به سیاست های عربی وجهت دادن به آنها توجه می كرد از این رو از روزنامه نویسان كارآزموده بومی در پاكستان و تركیه، تونس، عمان، عربستان، عراق و مصر خواست تا برای روزنامه الحیات گزارشگری كنند.

زهرا بزرگ زاده شهدادی

منبع : روزنامه شرق