پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


آرامگاه شاه‌زاده قاسم تایباد ، روستای مشهد‌ریزه ، تایباد


روستای«مشهدریزه» در 26 كیلومتری غرب تایباد قرار دارد. در حاشیه این روستا و در كنار قبرستان، بنایی وجود دارد كه به مقبره شاه‌زاده قاسم معروف است. نقشه این بنا به صورت مربع مستطیل با گنبد‌خانه چهارتاقی (چلیپایی) به ابعاد داخلی 8/70×8/20 متراست و در اطراف آن، اتاق‌های تعبیه شده است. علاوه بر این‌، در بدنه داخلی بنا نیز هشت اتاقك (چله‌خانه) ساخته شده است. راه ورود به داخل بنا، از طریق سه ایوان در اضلاع شمالی، جنوبی و شرقی است و در مقابل ایوان شرقی آن، رواقی با سه درگاه ساخته‌اند كه در مقابل آن، ‌قبری با معجری زیبا قرار دارد.
با استفاده از هشت‌ تاق، ‌طرح این بنا را به هشت ضلعی تبدیل كرده‌اند و گنبدی را كه دارای ساقه‌ای چند وجهی است، بر روی آن سوار كرده بوده‌اند كه امروزه تنها ساقه آن باقی مانده است. ارتفاع فعلی بنا حدود 8/50 متر است كه حدود 50 سال قبل با استفاده از سه ستون و تیرچوبی پوشانده شده است. برای تزئین بنا از گچ‌بری ساده و رنگی استفاده شده است؛ اما عمده تزئینات، در حواشی محراب نیمه هشت‌ضلعی طاق‌نمای ضلع جنوب غربی به كار رفته، و مربوط به دوره‌های اخیر است.
در صحن باز و در طرفین قبر، معجر سنگی زیبایی به تاریخ 1060 هـ.ق و «عمل محمد ابن استاد شاه محمد مشهدی» قرار دارد؛ ولی بر روی قبر هیچ‌گونه لوح یا سنگی كه هویت شخص دفن شده را نشان دهد، وجود ندارد. در كنار قبر مزبور، سنگ قبر دیگری قرار دارد كه احتمالاً از آنِ یكی از مریدان شخص متوفا بوده است. بر روی این سنگ قبر، تاریخ 1067 هـ.ق نوشته شده است. از این‌رو احتمال دارد كه این بنا نیز خانقاهی بوده است كه پس از فوت پیر و مرشد خانقاه او را در مقابل لنگر (خانقاه) به خاك سپرده‌اند. وجود اتاقك‌های داخل بنا و بیرون آن، گواهی بر صحت این نظریه هستند و از طرف دیگر، وجود سنگ قبرهایی از افرادی نامدار در این محل، این نظر را تأیید می‌كند.
مقبره چند تن از خوش‌نویسان بنام قرن دهم هجری، از جمله : «محمد حسن بن فیروزبخت حسینی» كه یكی از آثار او دارای تاریخ 971 هـ.ق است؛ «میرخلیل رزه‌ای باخرزی»، «محمد بن علاءالدین رزه‌ای»، «مظفر حسین بن محمد سؤمن رزه‌ای» با اثری به تاریخ 980 هـ.ق؛ «میرمحمد حسین رزه‌ای» كه از اولاد «علاءالدین صانعی باخرزی» و یكی از شاگردان برجسته «محمدقاسم بن شادی شاه» بوده است و قبر «میرمحمدحسین». بنابراین، احتمال می‌رود كه مدفن محمدقاسم بن شادی‌شاه نیز كه بیش‌تر این خوش‌نویسان احتمالاً از تربیت‌یافتگان مكتب اویند، در همین محل باشد كه بعدها با تحریف نام، به شاه‌زاده قاسم معروف شده است. تاریخ وفات محمدقاسم بن شادی‌شاه را بعد از 955 هـ.ق می‌دانند.