آشتی اسلام، دموکراسی و غرب

با الهام از اعلام طرح مارشال توسط جورج مارشال در جشن پایان تحصیل‌هاروارد در سال ۱۹۴۷، من از افتخار بزرگ سخنرانی در جشن پایان تحصیل فارغ التحصیلان سال ۱۹۸۹ استفاده کردم و ابتکار سیاست خارجی جسورانه‌ای را مطرح کردم که معتقدم برای ثبات و صلح بین‌الملل حیاتی است. پیشنهاد تشکیل انجمن ملل دموکراتیک را برای حمایت و تقویت دموکراسی‌های نوپا در جهان مطرح کردم. پس از برکناری من از نخست وزیری، رئیس‌جمهور کورازون اکینو (‏Corazon Aquino‏) ریاست سازمانی را بر اساس این مفهوم به نام اجتماع ملل دموکراتیک به عهده گرفت، اما این سازمان هرگز پا نگرفت. ما یا باید اجتماع ملل دموکراتیک را تقویت کنیم یا این که سازمان جدیدی را افتتاح کنیم که از قدرت و نفوذ لازم برای محافظت از دموکراسی‌های آسیب پذیر و بی‌ثبات برخوردار باشد. من تصور می‌کنم انرژی و جان دوباره بخشیدن به این مفهوم، به این برنامه، به این هدف در فضای سیاسی، امروز مهم‌تر از هر زمان دیگری است. با برگزاری تنها یک انتخابات، دموکراسی برقرار نخواهد شد. انتخابات ممکن است «به روی کارآمدن رهبران فاشیست (تندرو)» که اپوزیسیون را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند، مطبوعات را می‌ترسانند و نظام قضایی را سرکوب می‌کنند منجر شود. من در پاکستان شاهد این مسأله بوده ام. دیکتاتوری‌های نظامی و غیرنظامی هر دو بد هستند. ‏
دموکراسی به حمایت نیاز دارد. بهترین پشتیبانی از دموکراسی می‌تواند از جانب دیگر دموکراسی‌ها باشد. گزارش سالانهٔ وزارت امور خارجهٔ آمریکا در‏ خصوص حقوق بشر به گزارش این شرایط در کشورهای سراسر دنیا می‌پردازد. به عنوان زندانی سیاسی یک دیکتاتور نظامی در دههٔ ۸۰ در پاکستان، از شنیدن این که کنگرهٔ آمریکا در کمک به پاکستان برای «احیای کلیهٔ آزادی‌های مدنی و دولت منتخب در پاکستان» دست داشته است، خوشحال شدم. دوستان دموکراسی در دیگر کشورها مانند انگلیس، کانادا و آلمان هیئت‌هایی را برای بررسی تجاوزات به حقوق بشر در پاکستان، اعزام کردند. ناظران انتخاباتی از سازمان‌های ناظر بر دموکراسی از آمریکا، پارلمان انگلیس و انجمن آسیای جنوبی برای همکاری‌های منطقه‌ای از دموکراسی‌های نوپا بازدید می‌کنند. همین شبکه‌های غیررسمی از سازمانهای غیردولتی دموکراتیک، تفاوت بسیاری در دیگر کشورها که در تلاش برای احیاء یا برقراری دموکراسی هستند، ایجاد می‌کنند. این شبکه‌های غیررسمی را می‌توان نهادینه و تقویت نمود. کشورهای دموکراتیک باید در خصوص نیرومندترین عقیدهٔ امروز دنیا به اتفاق نظر برسند: حق مردم در انتخاب آزادانهٔ دولت خود و منتخب بودن دولت تا بر اساس اجرای قانون حکمرانی کنند.
این پیوند غیررسمی را می‌توان به سازمانی رسمی متشکل از دموکراسی‌ها برای کمک به دیگر دموکراسی‌ها به حفظ دموکراسی تبدیل کرد. این انجمن ملل دموکراتیک می‌تواند حمایت دولتی را برای تلاش‌های جامعهٔ مدنی بین‌المللی به منظور حمایت و دفاع از انتخابات دموکراتیک و نظارت بر حاکمیت دموکراتیک جلب کند. یک روشی که وجود انجمن می‌تواند در آن حیاتی باشد، دنبال کردن بی طرفی در انتخابات است. این انجمن می‌تواند به مشابه بین‌المللی «سازمان ملی وقف برای دموکراسی» با استفاده از مهارت‌ها، منابع حقوق بشر و حقوق سیاسی گروه‌های آموزشی و نظارتی در سراسر دنیا برای نظارت، به رسمیت بخشیدن و نادرست جلوه دادن انتخابات در سراسر دنیا تبدیل شود. برای این که فرمانی مشروع قلمداد شود، انتخابات نه تنها باید عادلانه باشد، بلکه باید عادلانه نیز به نظر بیاید. حضور ناظران از تقلب در انتخابات جلوگیری می‌کند. ناظران دوربین‌های تلویزیونی همراه خود می‌آورند. وقتی همهٔ دنیا در حال تماشا است، تقلب در انتخابات دشوارتر است. بدون شک انتخابات ۱۹۸۶ فیلیپین سرمشق خوبی است، که نهایتاً با تأیید «کورازون آکینو» بر حکومت فردیناند مارکوس (Ferdinand Marcos) به پایان رسید. تلاش برای تقلب در مقابل چشم همگان موجب برانگیختن شورش مردمی می‌شود.
راههای دیگری نیز وجود دارند که چنین انجمن بین‌المللی ملل دموکراتیک می‌تواند از طریق آنها حمایت لازم برای دولت‌های دموکراتیک را فراهم آورد. در کشورهایی بدون وجود سنت‌های پا برجای دولت منتخب، دموکراسی همواره در خطر است. بیشتر اوقات یک ژنرال بیش از حد جاه‌طلب، یک تندروی مصمم یا یک رهبر غیرنظامی جاه‌طلب وجود دارد که می‌خواهد دیکتاتور غیرنظامی شود. چنین افرادی در سراسر دنیا تهدید به شمار می‌روند، اما این افراد تهدیدی جدید علیه تجربه‌های دموکراتیک نوپا و نوظهور در جهان اسلام هستند. انجمن ملل دموکراتیک می‌تواند با افزودن عنصر نکوهش بین‌المللی به تغییر حساب برای کودتاکنندگان احتمالی کمک کند. تصورات مهم هستند حتی برای دیکتاتورها.
قدرت این انجمن می‌تواند با توانایی آن در غیر مشروع جلوه دادن انتخاباتی که تقلب در آن صورت گرفته و منزوی کردن دولت‌هایی که با تقلب سر کار آمده‌اند، به دست آید. برداشت مردمی می‌تواند بسیار قدرتمند باشد، اما کافی نیست: وقتی ژنرال مشرف در نوامبر ۲۰۰۷ اعلام برقراری حکومت نظامی کرد و کل جهان دموکراتیک این اقدام وی را محکوم کرد، وی به نظر هیچ اهمیتی نداد. وقتی عضویت پاکستان در کشورهای مشترک المنافع به حال تعلیق درآمد و هنگامی که کنگرهٔ آمریکا هشدار داد که کمک نظامی خود به پاکستان را مشروط به برقراری دوبارهٔ دموکراسی در پاکستان می‌کند، ژنرال مشرف و مردانش تازه متوجه شدند.

مترجم: علیرضا عیاری

منبع : روزنامه اطلاعات