حاشیه ای بر متن ؛ المالکی وسفری دیگر به تهران

" نوری المالکی "‌نخست وزیر عراق احتمالا تا پایان هفته جاری سفری رسمی به تهران را آغاز خواهد کرد ، او اکنون در ترکیه است .
قید احتمال از این جهت بکاربرده شد که هنوز اعلانیه ای رسمی در مورد این سفر در تهران داده نشده است و حسن قشقاوی سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در مصاحبه هفتگی اخیر خود اگر چه انجام سفر را تایید کرد ، ولی در مورد زمان آن گفت که رایزنی در این مورد درجریان است.
این سفر چهارمین سفر آقای المالکی به تهران از زمان تصدی پست نخست وزیری عراق است . با حذف صدام که اصلی ترین مانع در نزدیکی دو کشور محسوب می شد ، تهران و بغداد روابطی تازه با هم را بنیان نهادند که به تعبیر آقای قشقاوی در آخرین مصاحبه هفتگی اش " نزدیک و بسیار قوی " و بویژه در بخش اقتصادی "‌رو به گسترش "‌ است .
سفر این بار آقای المالکی در عین حال اولین سفر او به تهران بعد از امضای یک توافقنامه امنیتی پر از مساله و موضوع با آمریکا است که به رغم مخالفت عمومی مردم عراق و طیف گسترده ای از جریانات سیاسی و اجتماعی و رهبریت مذهبی عراقی ها به تصویب دولت و مجلس رسیده ، و قرار است سال آینده به نظر خواهی عمومی گذاشته شود . ازاین توافقنامه در بیرون از عراق هم هیچ یک از کشورهای عرب و نیز همسایه عراق از جمله ایران استقبال نکردند زیرا آنرا " ناقض حاکمیت ملی عراق – نقض اصول دولت داری و تهدیدی برای صلح و امنیت منطقه " می دانند که در عین حال به اشغال عراق ادامه می دهد و تمامیت ارضی آنرا در معرض جدی ترین خطر تاریخ این کشور قرار می دهد ، و همانطور که " عمر موسی " دبیر کل اتحادیه عرب بعد از اجلاس اخیر شرم الشیخ باردیگر تاکید کرد : نه تنها برای عراق امنیت نیاورده و نیاورد ، بلکه تمامیت ارضی و استقلال آنرا در معرض خطر قرار می دهد."
در ارتباط مستقیم با ایران ، سفر دگرباره آقای مالکی به تهران در حالی صورت می گیرد که علاوه بر مسایل اساسی میان دو کشور که برخی از آنها به صورت تاریخی درآمده است ، درماههای اخیر بخصوص شاهد تحرکات و تبلیغات ضد ایرانی زیادی در بغداد بوده ایم که اگر چه دست نیروهای اشغالگر درآنها و یا به حمایت از آنها به وضوح روشن است ، اما از این ناحیه که بعضا از زبان برخی عناصر در کادر دولت عراق صورت گرفته ، نمی تواند مورد قبول و یا حتی گذشت افکار عمومی ایران قرار گیرد . به این نوع برخوردها همچنین باید تشدید برخوردهای سخیف برخی مامورین عراقی با زائران ایرانی را نیز افزود ، زائرانی که با سفرهای گسترده خود برای زیارت عتبات عالیات ، ارز بسیاری به عراق می برند که دراین شرایط برای بغداد حیاتی است.
در نیت آقای المالکی و دیگر رهبران طراز اول عراق برای ارتقای هرچه بیشتر روابط با ایران شکی نیست و آنها این نیت و آرزوی خود را بارها اعلام هم کرده اند ، به علاوه می توان درک کرد با استقرار دهها هزار نیروی اشغالگر خارجی در عراق ، همه ی امور آنگونه پیش نرود که دولت بغداد می خواهد . با وصف این ، انتظار این است وقتی آقای المالکی نخست وزیر ، مانند جلال طالبانی رییس جمهوری دولت خود را " دولت با حقوق و اختیار کامل "‌می خوانند ، از همه ی توان و ظرفیت خود برای زدون هر سایه ای بر روابط دو کشور استفاده و آنرا بکار بگیرند که از جمله آن سایه ها می توان به ادامه بازداشت غیر قانونی ایرانی های دیپلمات در عراق توسط نیروهای اشغالگر و ‌ادامه استقرار تروریست های منافق در عراق اشاره کرد، که نقض آشکار اصول پذیرفته شده بین المللی و حاکمیت عراق است.
از دیگر مسایلی که به صورت تاریخی – کهنه – میان عراق و ایران در آمده از جمله باید به ادامه وضعیت نه جنگ و نه صلح در پی هشت سال جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق به ایران اشاره کرد که به عنوان اساسی ترین مساله هنوز باقی است. دو کشور عراق و ایران به رغم هشت سال جنگ هنوز در حالت «ترک مخاصمه» قرار دارند و قرارداد صلحی بین آنها امضا نشده و منطقی بودو هست که دریکی از این سفرها چه در گذشته و یا این بار به عنوان یک مساله با اولویت اول ! برای همیشه حل و فصل شود که در عرف بین الملل نیز به عنوان یک مقدمه اساسی برای عادی شدن روابط شناخته می شود.
برخی اظهار نظرهای منتسب به مقامات عراقی در مورد اعتبار پیمان ۱۹۷۵(۲۳خرداد ۱۳۵۴) موسوم به عهدنامه الجزایر که اغلب با تکرار التزام آنها به پیمان تکذیب و یا اصلاح شده است ، مانند اظهار نظر منتسب به آقای طالبانی در ۶دیماه ۱۳۸۶ ، باید ادامه همان اشتباهات تاریخی دانسته شود که ریشه در برداشت غلط برخی جریانهای عراقی از مسائل ژئوپولتیک دارد ، برداشتی که عراق را طی دهها سال در گذشته ، کشور بحران ساز منطقه معرفی می کرد.
عراق نه تنها امروز که ملاحظات امنیتی آن بیشتر ایجاب می کند، که در آینده هم به جهت تعلق مولفه های اساسی امنیت ملی آن ، چاره ای جز همزیستی مسالمت آمیز با همسایه های خود ندارد. اگر چه دو کشور ایران و عراق روابط سرد تاریخی به خصوص در دوره حکومت بعثی ها را پشت سر گذاشته اند ، و تهران و بغداد در هیچ مقطعی از تاریخ روابط دوجانبه تا به این حد به هم نزدیک نبوده اند، اما مساله پیش روی روابط دو کشور در کلیت امر به تلاشهایی باز می گردد که با محوریت آمریکا و با بازی شماری از بازیگران داخلی و منطقه ای برای توقف این روابط و روند نزدیکی صورت می گیرد. درمیان همسایه های عراق، ایران به دلایلی چند که همه آنها از مولفه های امنیت ملی آن محسوب می شوند، دل نگرانی های بسیاری درباره روند حوادث در عراق و تحرکاتی دارد که قدرت های برون منطقه ای با محوریت مسائل عراق در این کشور و منطقه در حال صورت دادن آن هستند. در چنین شرایطی که برآیند و نتیجه تحولات جاری در منطقه که همه آنها تاکید بر نقش محوری ایران دارد، آمریکا بیش از هر زمانی نگران منافع خود است و این می طلبد که رهبران منطقه بیش از پیش نسبت به هر تحرک و اقدامی به خصوص زمانی که منافع منطقه ای مطرح است، هوشیارتر به مسائل بنگرند.

رئوف پیشدار

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا