بیجــــــــار

● برج اشقون بابا
بـرج (اشـقـون بابا) نزدیک شهر حسن آباد یا سوکند شهرستان بیجار واقع شده است . این بنا که از سنگ و آجر ساخته شده دارای پلا نی دایره شکل است. ایـــــن برج احتمالا‌‌‌از‌‌‌‌اقامتگاه‌هــــای (کوخ) بین راهی بوده . قدمت برج (اشقون بابا) را برخی به دوره ایلخانی نسبت داده اند اما از آنجا که آثــــــار و بقایای مرمت دوره صفوی روی آن مشخص است به نظر می رسد در دوره صفوی ساخته شده باشد .
● بافت قدیمی شهر حسن آباد یا سوکند
حسن آباد یا سوکند در ۷۵ کیلومتری شهر بیجار قرار دارد . حسن آبادکه از روستا های قدیمی و بزرگ بود طی چند سال گذشته، توسعه و گسترش قابل توجهی یافته و تبدیل به شهر شده است . این شهر دارای بافت ارزشمندی از معماری بومی‌‌‌‌منطقه است. خانه ها عموما دارای تراس بندی یا ایوان ستون دار چوبی هستند و در پشت ایوان با تقسیم مناسب فضا ، اتاق ها و راهروهای مختلفی در فاصله اتاق ها تعبیه شده است . خانه های بافت قدیمی شهر با دو اشکوب و عموما دارای ایوان های ستون دار با سرستون های چوبی ساخته شده است . استفاده از سرستون در منطقه غرب و شمال غرب ایران، سابقه چهار هزار ساله دارد . حسن آباد در کنار محوطه ای قدیمی به نام (امامزاده عقیل) ایجاد شده و به نظر می رسد پس از ویرانی در عصر ایلخانی در محل کنونی ساخته شده باشد . تاریخ ساخت و سوابق خانه ها و حمام قدیمی حسن آباد به دوره زندیه ، قاجار و اوایل رژیم گذشته بازمی گردد.‌
● بقعه پیر خضر
در روستای پیر خضر در دو کیلومتری بیجار، بقعه ای به همین نام وجود دارد . این بنا دارای پلان چهار ضلعی با گنبدی شلجمی است که با سنگ لاشه و آجر خشت و سنگهای حجاری شده، بنا شده و مدفن یکی از عرفا و سادات منطقه، معروف به (پیر خضر) است . تاریخ سنگ نبشته قدیمی روی مزار مشخص نیست اما نوع خط، قدمت ساختمان را به دوره صفوی می رساند. ایـــــــن بقعــــــه در سال ۱۳۷۸ به وسیلــــــــه میراث فرهنگی کردستان به طور کامل مرمت شد .‌
● امامزاده عقیل
این امامزاده در شهر حسن آباد یا سوکند از توابع بیجار قرار دارد . بنای امامزاده عقیل یکی از قدیمی ترین آثار معماری کردستان در دوره اسلامی است و احتما لا به دوره سلجوقی تعلق دارد . بنای این امامزاده در یک محوطه قدیمی وسیع قرارگرفته و آثار سفالینه های آن از دوره سلجوقی و ایلخانی به جای مانده است .پلان این بنا، مربع شکل و ابعاد فضای داخلی آن ۶ * ۵/۶ متر است .در هر یک از اضلاع بنا طاق نما و در گوشه ها فیلپاهایی به شکل دایره تعبیه شده است . از مشخصات بارز معماری این بنا، آجرکاری پرکار با طرح ها و نوشته های مختلف است و عبارت (بسمله) آن خوانده شده است . در داخل ساختمان، تزیینات گچبری جالب و کتیبه هایی به خط کوفی است .کتیبه ها حاوی آیات قرآنی و احتمالا زمان ساخت بنا است . گنبد بنا تخریب شده است . نوع معماری و تزئینات به کار رفته در بنا، تاریخ احداث آن را به دوره سلجوقیان نسبت داده و تداوم استفاده از آن را در زمان ایلخانیان نشان می دهد . ساختمان امامزاده قابل مقایسه با امامزاده (باکندی) و بقعه (پیر) در تاکستان است و به ویژه از نظر نمادهای تزئینی با بقعه پیر در تاکستان شباهت بسیاری دارد . این بنا را می توان در شمار مهم ترین بناهای دوره سلجوقی در ایران به حساب آورد .‌
● پل صلوات آباد
این پل در ۱۵ کیلومتری جاده آسفالته بیجار- تکاب در روستای (صلوات آباد) روی رودخانه (قزل اوزن) احداث شده است . پل در مسیر ارتباطی سلطانیه و زنجان با دیگر شهرهای غرب کشوراز جمله همدان ، کرمانشاه و سنندج قرار دارد . تاریخ دقیق ساخت این پل مشخص نیست اما از شواهد پیداست که این پل با عناصر ویژه دوران صفویه به ویژه سنگهای حجاری شده و الگوهای معماری این دوران احداث و در دوره های بعد مرمت شده است . در ساخت این پل از قوس های تیزه دار وسکوهای متعدد با رعایت کامل اصول پل سازی در معماری ایران استفاده شده است. پل صلوات آباد دارای ۹ چشمه با دهانه های متفاوت است . طول پل ۱۳۰ متر و ارتفاع آن به نسبت موقعیت و توپوگرافی محل بین ۴/۸ تا ۱۲ متر متفاوت است . بر اثر سیلاب های سال ۱۳۷۵ شمسی پل دچار تخریب و ویرانی بیش از حد شد . عملیات مرمتی و تعمیراتیدر این پل از سوی میراث فرهنگی استان به تازگی پایان یافته است .‌
● پل قجور
این پل که روی رودخانه (قزل اوزن) نزدیک روستای قجور از شهرستان بیجار و در مسیر جاده کاروان رو زنجان - بیجار واقع شده در ۵۰ کیلومتری شهر بیجار قرار دارد . طول پل با احتساب دو انتهای آن ۱۰۴ و حداکثر ارتفاع آن ۱۲ و طول گذرگاه آن ۵/۶ متر است . این پل دارای چهار دهانه نسبتا بزرگ با قوس های جناقی است و با استفاده از سنگ و ملات ساروج و آجر و گچ ساخته شده است . پل قجور دارای چشمه های کوچک تری در دو طبقه است و در ساخت پایه‌های آن سنگهای حجاری شده به کار رفته است . در سالهای اخیر بر اثر شدت جریان آب رودخانه همه چشمه های این پل به جز یکی خراب شده است . با توجه به نوع معماری آن احتما لا مربوط به دوره ایلخانی است .‌
● برج ینگی ارخ
این برج در روستایی به همین نام در ۶۳ کیلومتری شمال شهر بیجار قرار دارد و دارای پلانی دایره شکل است . مدخل برج (ینگی ارخ) در ضلع جنوبی بنا و در کنار جاده ای در مسیر رودخانه (قم چقای) واقع است . این برج از سنگ لاشه ، ملات و ساروج ساخته شده و احتمالا یک اقامتگاه بین راهی بوده که در دوره صفوی مورد استفاده مسافرین قرار می گرفت . این برج دارای گنبدی بود که تخریب شده اما بقایای کاربندی های گچی آن موجود است .
● برج اوچ گنبد خان
در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال غرب شهر بیجار در روستایی به نام (اوچ گنبد خان) برجی سنگی وجود دارد که به برج (اوچ گنبد) معروف است . دلیل این که چرا برخی این گنبد را (اوچ) سه می نامند به طور دقیق مشخص نیست . ساختمان این برج دارای پلا ن دایره ای از سنگ و ساروج ساخته شده و سقف آن نیز با گنبد شلجمی از سنگ لاشه ای ساخته شده است . ابعاد داخلی برج ۳۰/۴ متر و ورودی آن ۳۰/۱ متر ارتفاع دارد . عرض دیواره های سنگی ۹۰ سانتی متر و ارتفاع برج ۶ متر است . از آنجا که این برج در مسیر کاروان ها قرار داشت به نظر می رسد که به عنوان اقامتگاه بین راهی در عصر صفویه ساخته شده و مورد استفاده بود .
● قلعه قم چقای
موقعیت جغرافیایی این قلعه به دو دلیل از هیبت و عظمت خاصی برخوردار است نخست آنکه ازیک سو به دره ای مشرف است که در قدیم به دره شاهان شهرت داشت و تیغه های بلند و هولناک این کوه با پرتگاههای مخوف و بلند بالا، رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می کند . از سوی دیگر از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق نیز به پرتگاهی دیگر مشرف است . از این رو ایجاد استحکامات برای این قلعه لازم نبود . اما در سمت شمال که پشته از ارتفاع کمتری برخوردار است بقایای دیواری عریض و محکم از سنگ لاشه با ملات و برج های نیم استوانه موجود است . دروازه قلعه در این سمت قرار دارد . بقایای این حصار یادآور دیوارهای تخت سلیمان و احتمالا به دوره ساسانی تعلق دارد . در پای پشته سنگی، حصارهای دیگری از قرون وسطی عمود بر بستر رودخانه کشیده شده است . استحکام قلعه و نشانه های ساختاری بنا از جمله پی های خانه هایی که مشهود است نیز این گمان را تقویت می‌کند که این قلعه ساسانی باشد . در سطح نیز سفال های دوره اسلامی (قرن ۶ و ۷ ه . ق ) به چشم می خورد . خارج قلعه در سمت شمال غربی روی پشته پست تر، بقایایی از دیواره ها و تراس بندی ها دیده می شود . این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود. آب انباری که به ارتفاع ۴۰/۱ متر در کوه ساخته شده، تونل با ۴۲ پله و راهرویی که آن را هم در دل کوه حفر کرده اند نشانه های دیگری از اهمیت ویژه این قلعه و آب انبار آن است . سـنـــگ هـــای تـــراش خـــورده (قـــم چـقــای) دارای مشخصاتی نیست که بر مبنای آن بتوان زمان ساخت بنای قلعه را به دقت تعیین کرد با این حال به احتمال قوی می توان آن را متعلق به دوره های پیش از میلاد مسیح ، مثلا دوره مانایی و ماد دانست که تا دوره های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده بود .

منبع : روزنامه آفتاب یزد