کودک آزاری وپیامد های آن

دوران کودکی دوران رشد و با لند گی و احساس زندگی هر انسانی است توجه به نیازها ی کودکان در این سالهای حساس و برآوردن مناسب و به موقع آنها زمینه ساز رشد و سلامت جامعه خواهد بود .اما اگر همین مرحله از رشد با بی مهری و کم توجهی سپری شود،ضررات جبران نا پذیری را درپی خواهد داشت .امروزه حقوق کود ک به یکی از مسایل قابل تامل و در خور توجه تبدیل شده ،به طوری که صاحبنظران زیادی در همایشها و کنفرانسهای مختلف در این رابطه سخن سرایی و نظریه پردازی می کنند اما چیزی که تو جه بیشتری به خود جلب میکند جای خالی همین کودک است که در مورد حمایت از حقوق او بحث می شود.
واقعیت این است که هیچ گروهی بیشتر از کودکان مورد ستم قرار نمی گیرد و هیچ گرو هی هم کمتر از آنان قادر به دفاع از خود نیستند .اغلب والدین یا سر پرست کودک می پندارند که کودکان متعلق به آنها و در حوزه اقتدارو مالکیت آنها هستند وحق هر گونه رفتاری را با آنها دارند . این نگرش که گاهی مورد تایید قانون نیز هست (حق مالکیت پدر برفرزند ) مانع از تحقق حقوق حقه کودک خصوصا در زمینه بدرفتاری با آنها می شود که بدون تردید تغییر چنین نگرشی نیاز به برنامه ریزی بلند مدت دلسوزانه وفراتر از پیمان نامه های بایگانی شده دارد.البته این امر در چند سال اخیر از سوی جوامع جهانی مورد توجه بیشتری قرار گرفته اما در مرحله عمل با کاستی ها وموانعی روبروست.از جمله این فعالیتها می توان به تهیه وتدوین پیمان نامه جهانی حقوق کودک اشاره کرد. در ماده ۱۹ این پیمان نامه به صراحت تاکید شده که کشورهای عضو برای حمایت از کودکان در برابر خشونتهای جسمی وروانی وهرگونه آزار ،بی توجهی وسهل انگاری باید اقدامات قانونی ،اجتماعی وآموزشی لازم را به عمل آورند.این گونه اقدامات حمایتی باید برحسب مورد،شامل روشهای موثر برای ایجاد برنامه های اجتماعی جهت فراهم آوردن پشتیبانی لازم از کودک وکسانی که عهده دار مراقبت از کودک هستند ،باشد.
همچنین در ماده های ۳۲ تا ۳۷ این پیمان نامه نیز در مورد منع هر گونه بدرفتاری و بهره کشی واستثمار اقتصادی،شکنجه ،استفاده از کودکان برای کار ومسایل مربوط به مواد مخدر وداروهای روانگردان(اعم از تولید ،استفاده یا حمل ونقل )‏‎ ‎وخرید وفروش کودک به همه کشورهای جهان هشدار داده است و آنها را ملزم به فراهم کردن تمهیداتی برای مقابله با این امور نموده است.
● تعریف کودک آزاری
کودک آزاری به مجموعه رفتارهایی اطلاق می شود که از سوی بزرگسالان بر کودکان اعمال شده وبه نوعی به سلامت جسمی ،روحی وذهنی وعاطفی کودکان آسیب می رساند . با این تعبیر برخلاف اعتقاد عامه مردم که تنها تنبیه بدنی وجسمی را مصداق بدرفتاری با کودک می دانند ،کودک آزاری هرگونه رفتاری که روان ،احساس وذهنیت کودک را مخدوش کرده وبه آن صدمه بزند ،را شامل می شود.
بزرگسالان در این تعریف شامل افراد خانواده (اعم از پدر،مادر،برادر،خواهر)،افراد فامیل(عمه،دایی...)کارکنان مدرسه (مدیر ،معلم ،ناظم و...)‏‎ ‎وحتی افراد غریبه خارج از محیط خانه ومدرسه می شود که ممکن است آزار کودک توسط آنها صورت پذیرد.
● انواع کودک آزاری
همانگونه که گفتیم کودک آزاری تنها تنبیه بدنی کودک نیست،هرگونه تحقیر وتوهین مداوم به کودک ،آزارعاطفی وروانی ،سوءاستفاده جنسی ،استثمار وبهره کشی اقتصادی از کودک ،بی توجهی به کودک ،بدرفتاری تحصیلی و...طیف وسیعی از نمونه رفتارهای کودک آزارانه هستند.
۱) کودک آزاری جسمی:
آزارهایی که به نوعی به بدن فیزیکی وجسم کودک آسیب می رساند مانند تنبیه بدنی ،کتک زدن ،سوزاندن ،شکستن و...
۲) کودک آزاری عاطفی:
بدرفتاریهایی که موجب آزارهای روحی وروانی کودک می شود مثل تحقیر وتوهین کلامی ،پرخاشگری ،تهدید وبی توجهی به نیازهای روحی کودک از جمله ابراز محبت وعلاقه
۳) کودک آزاری تحصیلی :
آسیب هایی که از نظام آموزشی ما اعم از شیوه های تدریس غلط ،برنامه های نا مناسب درسی ،محیط های آموزشی غیر استاندارد وبرخورد ناشایست کارکنان این مراکز با کودک سرچشمه می گیردکه از مصادیق رفتار ناسالم کارکنان با کودکان می توان به نمره گرایی،ایجاد رقابت ناسالم وشدید وعدم توجه به تفاوتهای فردی اشاره کرد.
۴) استثمار ،بهره کشی وسوءاستفاده از کودکان در زمینه های اقتصادی،جنسی،مواد مخدر و...
۵) عدم توجه به نیازهای اساسی جسمی کودک اعم از تغذیه ،پوشاک وبهداشت که بر رشد کودک تاثیر مستقیم می گذارد.
● دلایل کودک آزاری
علل کودک آزاری را به چند دسته می توان تقسیم کرد:
۱) اختلالات روانی که به دو صورت مشکلات روانی بزرگسالان وبیماریهای روحی مزمن کودکان ممکن است باعث بروز کودک آزاری شود.
۲ ) مشکلات اقتصادی وفشارهای روانی ناشی از آن مانند بیکاری و فقر که طبیعتا مانع از برآوردن نیازهای اساسی کودک شده وفشارهای روانی ناشی از آن نیز مواردی چون ناسازگاری ،خشونت وعدم توجه به نیازهای روحی کودک را درپی دارد.
۳) اعتیاد که در کنار تمام پیامدهای شومش پدیده کودک آزاری از عواقب بی تردید آن است.
۴) مشکلات تربیتی که موارد مختلفی را در خود جای داده است از عدم آگاهی سرپرست از شیوه های درست رفتار با کودک و وجود نگرشهای غلط از جمله حق مالکیت نسبت به کودک واعتقاد به تنبیه وخشونت برای تربیت کودک گرفته تا والدینی که خود به نوعی قربانی یکی از صورت های کودک آزاری بوده اند.
۵) مشکلات خانوادگی ،جدایی والدین،ازدواج مجدد یا چند همسری ،والدین ناسازگار ،خانواده های پرجمعیت ،خانواده های پرتنش و... از جمله مشکلات خانواده های آسیب زا است که کودک آزاری سوغات مسلم آنهاست.
● پیامد های کودک آزاری
آنچه که اهمیت ولزوم منع بدرفتاری با کودکان را بیش از پیش بر همگان آشکار می سازد تاثیرات سوء آن بر زندگی اجتماعی وخانوادگی آینده کودک است که مسلما اینگونه ،نسلی بیمار اساس رشد نسلهای بعد خواهد بود و این چرخه معیوب همچنان ادامه خواهد داشت.
کودکان بی پناهی که بجای احساس لطف ومهربانی ،خودکامگی،ستم و تبعیض والدین را تجربه می کنند وبه نوعی استثمار می شوند ؛افرادی حساس ،زودرنج،مایوس،ناسازگار،ناراحت،پرتوقع،بدبین وآماده برای قهر وطغیان وخودکشی وارتکاب انواع بزه می باشند ویتیم تر از یتیمند.
اینها همه آثار سوء پدیده ای است که جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد وضرر آن صرفا به کودکی که مورد آزار واذیت قرار گرفته نمی رسد بلکه چون سمی است که جامعه را مسموم می کند.
رفتار دلسرد کننده و اهانت آمیز سرپرست وتسلط بیش از حد بر کودک به عنوان نمونه ای از کودک آزاری عاطفی باعث می شود که کودک خود را عاجز،درمانده ونالایق بشمارد وچنین حالاتی سببب اضطراب ونگرانی کودک شده ،باعث می شود کودک دنیا را دشمن خود بپندارد وارتباط او را با اجتماع دچار مشکل نماید و همین ذهنیات اساس زندگی بزرگسالی او می شود واین فاجعه ای عمیق ودردناک است .
به عقیده عده ای از کارشناسان وروانشناسان ،ریشه اصلی جنایات وخشونتها در جامعه همین بدرفتاری هاست که باعث عقده های روانی می شود.کودکی که از سوی مربیان یا سرپرستان خود مورد آزار قرار گرفته در نوجوانی نیز برای رسیدن به منظور خویش با دیگران بدرفتاری می کند وزمانی که در مقام سرپرست یا والد تربیت کودکی رابه عهده می گیرد،عقده های روانی ناشی از تحمل آزارهای سرپرستش را با همان رفتارهایی که بر او اعمال شده بروز می دهد.
کودک آزاری عامل ایجاد حس نا امیدی و رنج است وخشم وعصیان را برمی انگیزاند.این پدیده همیشه پیامدهای شومی برای اجتماع در بر داشته است. کودک آزاری فاجعه ای عمیق ودردناک است چرا که کودکان قدرت دفاع از خود را ندارند ودر حقیقت قربانیان خشونت هستند. از طرفی از آنجا که خشونت ،خشونت می آفریند ،کودکانی که در محیط های خشن پرورش می یابند ،خود در آینده عاملان خشونت خواهند شد.
آری این است رنج پنهانی که کودکان می بینند وآرام آرام در خود می شکنند و مظلومانه قربانی می شوند.

فاطمه محمدی نژاد

منبع : روزنامه حمایت