نقش رهبری در مدیریت بحرانها ویژگی های اقتصادی دولت کارآمد

● تكیه بر اقتصاد منهای نفت
«بنده از چند سال قبل - دو سه سال قبل - شعار تكیه بر «اقتصاد منهای نفت» را با مسئولین كشور در میان گذاشتم، آن ها هم انصافاً استقبال كردند. البته كار آسانی نیست. این كار در طول یك سال و دو سال و پنج سال، انجام نمی گیرد. باید به مرور و به تدریج انجام بگیرد كه ما برای اداره امور كشور، برای كارهای گوناگون كشور، برای واردات و خدمات كشور، برای آموزش و پرورش و بودجه جاری كشور، مجبور نباشیم نفت را كه ذخیره ماست، بفروشیم و گندم یا شیر خشك وارد كنیم! این غلط است. . .
نفت، ذخیره همیشگی این ملت است، می ماند. اولاً از آن برای بنای زیربناهای ماندگار و سرمایه های اساسی دیگر كشور استفاده می شود. ثانیاً به وسیله قدرت نفت، ملت ایران می تواند در صحنه سیاست بین المللی، ابراز قدرت كند. یك وقت اعلان كند كه من می خواهم نفتش را شش ماه نفروشم! همه دنیا تحت تأثیر قرار می دهد، همه سیاست ها را تحت تأثیر قرار می دهد. . .
بخصوص من از سه چهار سال پیش به این طرف تأكید كرده ام تا آن جایی كه می توانند، باید وابستگی اقتصادی كشور را به نفت كم كنند. نفت كالایی است كه ما داریم، البته ارزشمند است و باید از این هم استفاده بشود. منتهی امروز سرنوشت این كالا به دست صاحبانش كه ما باشیم نیست، به دست بیگانگان است! طبیعی است اقتصادی كه بر پایه كالایی است كه قیمت گذاری آن در دست دیگران است، همین مشكلات را هم دارد. یك روز می شود هیجده دلار و بیست دلار، یك روز هم ناگهان به هفت و نیم دلار و هشت دلار تنزل می كند!
ما احتیاجی نداریم به این كه این كالا را این جور مصرف كنیم. ما می توانیم در داخل كشور، از منابع فراوان و عظیمی كه وجود دارد، استفاده كنیم و دولت، امروز در فكر این مسایل است. البته چند سال است كه دنبال این قضیه اند، منتها من این را هم به شما عرض بكنم، كیفیت بنای هندسه اقتصاد كشور از دوران رژیم وابسته پهلوی، كیفیت غلطی بوده كه تغییر دادن آن تا امروز كار دشواری بوده است. بخصوص در دوران جنگ كه فرصت سازندگی و تولید هم نبود، همان روش وابستگی به نفت ادامه پیدا كرد، روزبه روز تشدید شد، یا لااقل همان جور ادامه یافت. مسئولین كشور، دولت خدمتگذار و علاقه مندان به سرنوشت این كشور می توانند این روش را عوض كنند و ان شاءالله عوض خواهند كرد. این خواب خوشی است كه كمپانی های نفتی و وابستگان به آن ها در دنیا دیده اند كه خیال می كنند این ملت همیشه خودش را وابسته نگاه خواهد داشت. »۵۳۰
● الزام دولت به خودكفایی در كالاهای استراتژیك
«این ملت عزیز و سربلند، در امر تغذیه و تهیه مواد غذایی اصلی خود، نباید به بیرون مرزها هیچ احتیاجی داشته باشد. از اوایل انقلاب تا امروز، تكیه بر مسئله كشت و زرع برای تأمین این منظور بوده است. اگر یك ملت به دست خود و با ابتكار و نیروی خود، تولید و مصرف كند و حتی بتوانند شعاع مصرف تولیدات خود را در بیرون مرزها گسترش دهد، به مفهوم خاص و مهمی از اقتدار دست خواهد یافت، این نیاز كشور ماست. تأكید جمهوری اسلامی از آغاز تا امروز بر روی مسئله كشاورزی، عمدتاً به این خاطر است. ما برای گندم و برنج و روغن و لبنیات خوراكی دام و بقیه مصارف عمده و اصلی كشورمان نباید نیازمند دیگران باشیم. بحمدالله امكانات طبیعی و انسانی در كشور وجود دارد و من امیدوارم حركت اساسی و صحیحی در این باره انجام بگیرد كه البته مقدمات آن شروع شده است. . .
كارهای بزرگ، به همت های بزرگ و به ایمان های عمیق - ایمان به كار، ایمان به مردم و پشت سر و مهم تر از همه این ها، ایمان به خداوند و پاداش الهی - احتیاج دارد و یك كار جهادی لازم است، جهاد یعنی همین. اگر بخواهیم كشاورزی سر و سامان واقعی پیدا كند، باید این جهاد را انجام دهیم. »۵۳۱
● تقویت پول ملی
«همین ارزش پول ملی، كلید حل بسیاری از مشكلات كشور است و این ضعف قدرت خرید در طبقات پایین مردم و عدم توانایی آن ها بر تأمین نیازهای زندگی شان، ناشی از این قضیه است كه ان شاءالله باید تلاش مضاعفی برای این ها انجام بگیرد. »۵۳۲
«در زمینه رفع مشكلات معیشتی و مادی - همان طور كه آقایان در این جا گزارش دادند - كارهای خوبی شده است، اما كافی نیست. چرا كافی نیست؟ زیرا برطرف كردن مشكل معیشتی از قشر كارگر و معلم و قشرهای دیگر، به اصلاح مبانی اقتصادی كشور بستگی دارد. فرض می كنیم ما حقوق این انسان زحمتكش را بیست درصد یا چهل درصد اضافه كردیم، اگر تورم را مهار نكردیم، اگر ارزش پول ملی را تأمین نكردیم، آن مقداری كه او امسال از ما اضافه می گیرد، چنانچه از رشد بی رویه قیمت ها پایین تر باشد، پس ما كاری برای او نكرده ایم، بنابراین اساس كار آن جاست.
توصیه من به وزیران محترمی كه این جا هستند و به دیگر مسئولان دولتی، امروز این است و قبلاً هم همیشه همین بوده است كه روی مسئله تقویت پول ملی و به نظام آوردن خرج ها و هزینه های دولتی تلاش كند. »۵۳۳
● تأكید بر سرمایه گذاری روی بخش صنعت
«ما باید به جایگاه صنعت در كشور توجه كنیم و همان طور كه اشاره كردند و درست هم هست، پیشقراول توسعه اقتصادی كشور، بخش صنعت است. بخش صنعت را باید با تدبیر، مدیریت و امكان دادن و میدان دادن به سرمایه های مردم كه بتوانند در بخش صنعت سرمایه گذاری كنند، پیش برد. مااین را در سیاست ها هم آورده ایم. این اقدام باید به دور از
هر گونه حركت امتیاز جویانه، امتیاز خواهانه باشد، چه برای بخش دولتی، چه برای عناصری كه از امتیاز استفاده می كنند. ما قویاً معتقدیم كه فساد مالی و اقتصادی در تشكیلات مسئولان موظف و در میان آن ها به بدنه اقتصادی كشور سرایت می كند. باید جلوی آن گرفته شود. »۵۳۴
● ایجاد اشتغال و آبادانی در روستاها
«اگر بخواهیم كشورمان به طور نسبی به استغنا و خودكفایی و بی نیازی از دیگران نایل شود، باید در روستاها سرمایه گذاری كنیم و زحمت بكشیم. پایه اول خودكفایی، خودكفایی در امور تغذیه مردم است. این كه می گوییم خودكفایی نسبی، به خاطر آن است كه یك كشور نمی تواند به طور كامل از دیگر كشورهای جهان بی نیاز باشد. تبادل میان ملت ها و كشورها امری عادی و معمولی تلقی می شود. عمده این است كه یك كشور بتواند روی پای خود بایستد و اساس زندگی خود را تأمین كند.
این كار مستلزم آبادی روستاها و كار كشاورزان و توجه مسئولان و صرف پول و سرمایه دولتی و مردمی در دهات و روستاهاست. شما كه عضو شورای اسلامی هستید و توجه مردم روستا به شماست. . . سیاست كلی در جمهوری اسلامی این است كه روستاها تقویت و آباد شوند و كشاورزان كار تولید را كه برای آینده این كشور و سرنوشت اسلام و مسلمین حائز اهمیت است، جدی بگیرند. مسئولان نیز باید بر همین اساس برنامه ریزی كنند. امیدواریم ان شاءالله همه این كارها به نحو شایسته و مناسبی انجام گیرد و در كنار كارهای صنعتی، استعداد عظیمی كه در كشور ما برای فعالیت های كشاورزی نهفته است، مورد توجه قرار گیرد. »۵۳۵● الزام دولت به ایجاد فرصت های شغلی مولد
«سال را باید از آغاز تا پایان سال، سال تلاش برای ایجاد اشتغال مفید و مولّد قرار بدهیم. در مطالعات عمیق و بررسی های همه جانبه اقتصادی، به این نتیجه می رسیم كه نقطه عزیمت و شروع، عبارت است از تلاش برای اشتغال. برای كشور ما شایسته نیست كه جمع بزرگی از مردم این كشور كه عمدتاً جوان و غالباً دارای استعداد هستند، از اشتغال مفید و مولّد محروم باشند، در حالی كه كشور به این اشتغال نیاز بسیار زیادی دارد. كیفیت اشتغال هم مهم است، اما در درجه اول ایجاد اشتغال و فرصت های شغلی، دارای اهمیت مضاعفی است.
در سال ۷۹ در این زمینه مطالعات و برنامه ریزی هایی شده است. این برنامه ریزی ها باید به مرحله اجرا دربیاید. باید همه برای آن تلاش كنند و احساس نمایند كه این برنامه ها در حال اجراست و اثر آن را در زندگی خود و در مجموعه سیمای عمومی كشور مشاهده كنند. بنابراین
برنامه ریزی برای اشتغال - كه عمدتاً از ناحیه قوه مجریه است، البته قوه مقننه و قوه قضاییه بایستی كمك نمایند و زمینه سازی و پشتیبانی كنند - باید یكی از برنامه های اساسی ما و همه مسئولان در طول سال باشد. »۵۳۶
● مسافرت مسؤولین به مناطق محروم
«حقیقتاً الان خطر مهاجرت زیاد است. این مهاجرت بقیه مشكلات را به دنبال خود می آورد. وضع روستاها، وضع بدی است. به نظر من باید به روستاها و معضلات مردم خیلی توجه بشود.
یكی از چیزهایی كه من می خواهم در این زمینه جداً به آقایان توصیه كنم، این است كه به این نقاط محروم بروید و با مردم به طور روبه رو تماس بگیرید و در جریان كارهایشان قرار بگیرید. خود این سفرهایی كه انجام می شود - بخصوص به نقاط دوردست و محروم - خیلی باارزش و با بركت است، چون انسان را در واقعیت هایی قرار می دهد كه آن ها را شنیده است. گزارش خیلی می خوانیم، اما گزارشی كه انسان از نزدیك آثار آن را لمس كند، انصافاً تأثیر دیگری دارد. بنابراین به نظر من مسئله اقتصاد - كه مشكلات مردم عمدتاً امروز بر محور مسائل اقتصادی است - خیلی باید توجه بشود، بعضی از بخش ها در این زمینه بیشتر كار كنند. »۵۳۷
● مبارزه جدی با پدیده قاچاق
«من اخیراً به مسئولان محترم این نكته را گفته ام. به رئیس جمهور محترم هم آن را مؤكداً گفتم كه پدیده قاچاق و قاچاق فروشی، ضربه به اقتصاد و هویت ملی كشور و همه برنامه ریزی هاست. این از لحاظ شرعی، یك عمل ممنوع و حرام قطعی است، چون موجب افساد است. جای مقابله با فساد قاچاق، فقط مرزها نیست. جنس قاچاق، تولید داخلی را تضعیف، اشتغال ناسالم را ترویج و اشتغال سالم را محدود می كند. بخش بازرگانی و بخش تولید و صنعت می توانند به همه كمك كنند. بازرگانی كشور می تواند در خدمت ترویج تولیدات داخلی قرار گیرد. »۵۳۸
● توجه ویژه به منابع مالیاتی
«یك توصیه مهم دیگر هم هست كه می خواهم بخصوص به مسئولان دولتی و هر كسی از مردم كه به آن ها كمك می كند، تأكید كنم و آن استنقاذ حقوق مردمی است. بسیاری هستند كه ثروت های بادآورده ای دارند، مالیات نمی دهند. از اموال عمومی به نفع شخصی خود استفاده می كنند و بدون استحقاق بسیاری هستند كه مالیات و حقی را كه متعلق به مردم هست، از درآمد و كسب خود منع می كنند و نمی دهند. این كار ناروایی است. در جامعه ما باید در همه ذهن ها و فكرها جا بیفتد كه منع مالیات و منع ادای حق عمومی دولت و ملت، یك خلاف و یك گناه است. مسئولان دولتی باید تلاش بكنند كه مالیات را - بخصوص - از كسانی كه ثروت های زیادی دارند و مالیات آن ها در وضع كشور مؤثر است، استنقاذ كنند. چون این حق مردم است و باید آن را به هر نحوی كه روا و شایسته است، بگیرند. البته طبقات متوسط - كسانی كه آن طور ثروت ها را ندارند - مالیات می دهند و در دادن آن هم، آسان گیرتر هستند و سهل تر عمل می كنند. . . بنابراین، گرفتن مالیات و ادا كردن آن و كمك به دولت و استنقاذ مالیات، یك وظیفه است. »۵۳۹
● برنامه ریزی اقتصادی ویژه برای اقشار آسیب پذیر
«امروز ما می بینیم بحمدالله طرح های جدید اقتصادی از طرف دولت و مسؤولین كشور در جریان است كه این طرح های اقتصادی - آن طور كه مسؤولین آن ها بیان می كنند - ان شاءالله در آینده نتایج شیرین و خوبی خواهد داشت و امیدواریم كه آن آینده زودتر برسد. اما من این را می خواهم عرض كنم كه قشرهای محروم و فقیر و كم درآمد كه گران شدن یك جنس فوراً در زندگی شخصی آن ها اثر می گذارد، باید تحت حمایت و پوشش قرار بگیرند. این را عرض می كنیم تا مسؤولین مسائل اقتصادی و بخش های مختلف اقتصادی و كسانی كه كار تولید و این چیزها در اختیارشان است، روی این قضایا درست فكر كنند و این قشرهای آسیب پذیر و - به اصطلاح - مستضعفین و محرومین و كم درآمدها به نحوی كمك بشوند تا ان شاءالله این ملت بتواند اقتصاد را شكوفا كند. این می شود استقلال اقتصادی. »۵۴۰
● پرهیز از الگوهای سوسیالیستی و كاپیتالیستی
«من فقط یك جمله در باب سیاست های اقتصادی عرض كنم. . . اساس در نظام اسلامی، عبارت است از رفاه عمومی و عدالت اجتماعی. فرق عمده ما با این نظام های سرمایه داری، همین است.
در نظام های سرمایه داری، اساس، رشد اقتصادی، شكوفایی اقتصادی، ازدیاد تولید و ثروت است. هر كه بیشتر و بهتر تولید و ثروت كند، او مقدم است. آنجا مسئله این نیست كه تبعیض یا فاصله پیش بیاید. فاصله در درآمدها، و نداشتن رفاه جمع كثیری از مردم، نگرانی نظام سرمایه داری نیست. در نظام سرمایه داری، حتی تدابیری كه ثروت را تقسیم كند، از نظر نظام سرمایه داری، تدابیر منفی و مردودی است. نظام سرمایه داری می گوید: «معنی ندارد كه ما بگوییم ثروت جمع كنید تا آن را از شما بگیریم تقسیم كنیم! این معنی ندارد! اینكه شكوفایی نخواهد شد!» نظام اسلامی، اینگونه نیست. نظام اسلامی، معتقد به یك جامعه ثروتمند است، نه یك جامعه فقیر و عقب مانده. معتقد به رشد اقتصادی است، ولی رشد اقتصادی برای عدالت اجتماعی و برای رفاه عمومی، مسئله اول نیست. آنچه در درجه اول است، این است كه فقیر در جامعه نباشد، محروم نباشد، تبعیض در استفاده از امكانات عمومی نباشد، هر كس برای خودش امكاناتی فراهم كرد، متعلق به خود اوست. اما آنچه كه عمومی است (مثل فرصت ها و امكانات) متعلق به همه كشور است و باید در این ها تبعیضی وجود نداشته باشد. معنی ندارد كه یك نفر پای خود را بگذارد روی دوش مأمورین دولتی، و با ترفند و خدای ناكرده با اعمال روش های غلط، امتیاز بگیرد، رشدی افسانه ای بكند، و بعد بگوید: «آقا من ثروت را خودم به دست آورده ام. » در نظام اسلامی، این جور چیزی نداریم. ثروتی كه بر پایه صحیحی نیست، از اصل نامشروع است.
ما با نظام سوسیالیستی هم، به همین اندازه فاصله داریم، نظام سوسیالیستی، فرصت را از مردم می گیرد، ابتكار و میدان را می گیرد، كار و تولید و ثروت و ابزار تولید و منابع عمده سرمایه و تولید را در دولت متمركز، و به آن متعلق می كند. این، غلط اندر غلط است. در اسلام، چنین چیزی نداریم. نه آن را داریم، نه این را. هم آن غلط است، هم این. نظام اقتصاد اسلامی، درست است. این جور نیست كه نظام اقتصادی اسلامی، عبارت باشد از هر چه كه در هر دوره ای مصلحت باشد. نخیر! نظر شریف امام، رضوان الله علیه، هم این نبود. من خودم یك وقت از ایشان پرسیدم.
اسلام یك روش خاص خود دارد. مسلكی در مسائل اقتصادی جامعه اسلامی دارد، و آن سلك را طی می كند. اساس سیاست كلی اقتصادی كشور، عبارت است از رفاه عمومی و عدالت اجتماعی. البته ممكن است یك نفر با تلاش و استعداد بیشتر، بهره بیشتری برای خودش فراهم كند. این، مانعی ندارد. اما در جامعه فقر نباید باشد. هدف برنامه ریزان، باید این باشد. سازمان برنامه و برنامه ریزان كشور، با این سیاست كلی و بر این اساس باید برنامه ریزی كنند. »۵۴۱

.۵۳۰ مقام معظم رهبری، ۱ فروردین .۱۳۷۸
.۵۳۱ مقام معظم رهبری، ۱۲ دی .۱۳۸۰
.۵۳۲ مقام معظم رهبری، ۸ شهریور .۱۳۷۵
.۵۳۳ مقام معظم رهبری، ۱۰ اردیبهشت .۱۳۸۲
.۵۳۴ مقام معظم رهبری، ۱۰ تیر .۱۳۸۰
.۵۳۵ مقام معظم رهبری، ۱۴ خرداد .۱۳۶۸
.۵۳۶ مقام معظم رهبری، ۱ فروردین .۱۳۸۰
.۵۳۷ مقام معظم رهبری، ۲ شهریور .۱۳۷۸
.۵۳۸ مقام معظم رهبری، ۱۰ تیر .۱۳۸۰
.۵۳۹ مقام معظم رهبری، ۱ فروردین .۱۳۷۵
.۵۴۰ مقام معظم رهبری، ۱۵ اردیبهشت .۱۳۷۲
.۵۴۱ مقام معظم رهبری، ۱۲ مرداد .۱۳۷۲

منبع : روزنامه کیهان