سیاست در دقایق زندگی ما

واژه یونانی «Polis» بیشتر به معنای «جامعه سیاسی» است تا شهر. واژگان Politic و Policy و Political مشتق از آن هستند. آنچه مفهوم سیاست را در دوره مدرن متمایز می كند، تمایزی است كه بین این واژگان ترسیم می شود. شانتال موفه از جمله نظریه پردازان رادیكالی است كه چنین می كند. او در كتاب «در باب امر سیاسی» (On The Political) بین واژگان Politic و The Political فرق قائل می شود. او ابتدا می خواهد نگرش «پسا- سیاسی» را به چالش بكشد. به نظر می آید در پس آنچه تلاش می كند در این كتاب بیان كند، مقابله و مبارزه او با «سیاست عقیم» است. (البته به پیشوند «سیاست» دقت شود.) بخش مهمی از بحث او بررسی پیامدهای نفی آنتاگونیسم در حوزه های مختلف هم در تئوری و هم در سیاست است. از نظر او هدف سیاست های دموكراتیك در قالب اجماع و وفاق نه تنها به لحاظ مفهومی اشتباه است بلكه با خطرهای سیاسی، نگران كننده است. چرا كه در این سیاست های خوشبینانه یك دوتایی ما/ آنها می سازد و به جای اینكه به صورت مواجهه سیاسی بین «رقبا» درآید به صورت مواجهه ما / آنها در می آید مانند مواجهه اخلاقی بین خیر و شر. و بدین ترتیب مخالف به عنوان دشمن در نظر گرفته می شود؛ دشمنی كه باید از بین برود. موفه می گوید به جای آنكه تلاش كنیم منافع و ارزش های منازع را سازگار كنیم نظریه پردازان دموكراسی باید «حوزه عمومی پرشور اعتراض» را به وجود آورند تا پروژه های سیاسی هژمونیك متفاوت توانایی روبه رو شدن با هم را داشته باشند. اینجا است كه باید درك واقعی از «امر سیاسی» به دست آید. پس موفه بین سیاست (Politics) و امر سیاسی (The Political) تمایز قائل می شود. علوم سیاسی با حوزه تجربی «سیاست» سر و كار دارد حال آنكه نظریه سیاسی با قلمرو فیلسوفانی كه با ماهیت «امر سیاسی» مواجه هستند نه با واقعیات «سیاست». بعضی نظریه پردازان مانند هانا آرنت امر سیاسی را حوزه آزادی و تامل عمومی می دانند بعضی دیگر حوزه قدرت، نزاع و آنتاگونیسم. بدین ترتیب موفه، «امر سیاسی» را ساحت آنتاگونیسم می داند كه سازنده جوامع بشری است و «سیاست» را مجموعه ای از تجربه ها و نهادهایی كه سازنده نظم اند و هم زیستی بشر را در شرایط و بافت نزاعی كه امر سیاسی مهیا كرده است، سازمان دهی می كند.در واقع وقتی عوام (نه به معنای تحقیرآمیز آن) سیاست را معادل نامشروع بودن می دانند چرا كه می گویند «سیاست پدر و مادر ندارد» ناظر به بحثی است كه گفته آمد. اما شاهدیم كه این فرزند نامشروع در همه جا حضوری هستی شناسانه دارد و دقایق زندگی ما را پر كرده است چه به صورت سیاست عقیم؛ چه به صورت سیاست اعتراض.


امیرهوشنگ افتخاری راد

منبع : روزنامه شرق