چرا حزب پایدار کم داریم؟

تحزب در ایران سابقه چندانی ندارد و حتی امروز هم كه در وضعیت مناسب تری نسبت به قبل قرار داریم، هنوز بسیاری از افراد به خصوص در حاكمیت با تحزب مخالفند.
در سطح جامعه نیز به دلیل سابقه تاریخی احزاب در ایران و تلاش حاكمیت برای حفظ تفكر توده ای مردم، احزاب نتوانسته اند موفق عمل كنند.
در كل تفكرات منفی ای كه نسبت به احزاب در جامعه وجود دارد شامل اینگونه مسائل می شود:
۱- حزب مزاحم آزادی فرد است: یعنی حزب فرد را در خود حل می كند و اجازه تصمیم گیری فردی را از وی می گیرد و به این دلیل فرد در تصمیم گیری بی اختیار می شود و باید تابع تصمیم حزب باشد.
۲- حزب برای وحدت ملی زیانبار است: برخی افراد احزاب را به دلیل ایجاد دسته بندی در جامعه باعث مخدوش شدن وحدت ملی می دانند. اینگونه افراد بیشتر با سیستم توده ای موافقند تا بتوان افكار عمومی را به راحتی به هر سمتی كه لازم است كشاند.
۳- حزب همه چیز را سیاسی می كند: متاسفانه در جامعه ما احزاب آنچنان كاركرد سیاسی دارند كه كمتر دیده می شود در مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نظری جدی داشته باشند. به همین دلیل عده ای بر این باورند كه احزاب همه چیز را سیاسی كرده و مانع اجرای مطلوب امور اجرایی می شوند. البته در زمان حاضر این موضوع كمرنگ تر شده و برخی احزاب در زمینه مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موضعگیری می كنند.
با وجود چنین افكاری نمی توان انتظار داشت كه احزابی موفق در جامعه شكل بگیرند و مردم نیز از این احزاب استقبال نمایند.
از طرف دیگر در جامعه ایران اكثر احزاب به وجود آمده از بالا به پائین بوده و وابستگی زیادی به دولت ها دارند. این واقعه پس از انقلاب نیز وجود داشت و بسیاری از افراد صاحب منصب در دولت اقدام به تشكیل یك حزب كرده اند و آن را گسترش داده اند. این موضوع درست در تضاد با اصل تحزب است كه بر شكل گیری احزاب در پائین دست جامعه تاكید دارد. چنین احزابی را احزاب شخصی می نامند.
نوع دیگری از حزب كه در جامعه ایران نیز متداول است، احزاب موسمی هستند كه تنها در زمان انتخابات فعالیت می كنند. این احزاب با نزدیك شدن انتخابات فعالیت خود را گسترش داده و در جامعه حضور فعال پیدا می كنند و این در حالی است كه در بقیه طول سال حتی اسمی از آنها به گوش نمی رسد.
با این حال باید توجه داشت كه تحزب در ایران از پای بست دچار مشكل است و تا زمانی كه این مشكلات اساسی برطرف نشود، شاهد پاگیری احزاب دموكرات و تداوم فعالیت آنها نخواهیم بود.
در واقع یك حزب برای موفق بودن باید:
۱- مردمی باشد و از دل مردم پا گرفته باشد.
۲- حساب خود را از حاكمیت جدا كرده و مواجب بگیر او نباشد، چون در این صورت نمی تواند انتقادات خود نسبت به حاكمیت را بیان كند.
۳- دارای برنامه و مرام نامه های مشخص باشد و افراد فعال در حزب بدانند كه به دنبال چه می گردند.
۴- فعالیت حزب نباید تنها محدود به زمان انتخابات باشد بلكه در طول سال باید با برنامه ریزی های منسجم در زمینه جذب اعضای جدید و آموزش آنها و ارتباط با اقشار مختلف جامعه حداكثر تلاش را كند. در واقع حزبی كه تمام تلاش خود را برای انتخابات می گذارد مانند كسی است كه تمام كتاب درسی خود را برای شب امتحان گذاشته باشد.

محمد صفی زاده

منبع : ایران یکصد سال پس از مشروطیت