توصیه های غذایی برای تالاسمی ها

اگر چه افزایش مقدار آهن در بدن بیماران تالاسمی، به دلیل تزریق خون است، با اینحال افزایش جذب آهن از غذا نیز باعث افزایش میزان آهن بدن می شود.
در افراد سالم فقط مقدار کمی از آهن مواد غذایی جذب بدن می شود، اما در افراد کم خون جذب آهن افزایش مییابد. در بیماران تالاسمی نیز به علت کم خونی، جذب آهن مواد غذایی بیشتر است.
بنابراین بیماران عزیز، بهتر است رژیم غذایی خود را طوری تنظیم کنند که آهنکمتری از غذا جذب بدن شود.
چگونه می توان جذب آهن مواد غذایی را کاهش داد؟
● انواع آهن
▪ در رژیم غذایی روزانه دو نوع آهن وجود دارد:
- آهن هِم ( HEME IRON) یاآهن موجود در گوشت
- آهن غیرهِم NON-HEME IRON)) یاآهن موجود در مواد غیرگوشتی
۱) آهن هِم (HEME IRON )
این نوع آهن در انواع گوشتقرمز، ماهی و قسمت های تیره ی گوشت مرغ و بوقلمون وجود دارد. جگر و قلوه نیزمنابع غنی از آهن نوع هِم هستند.
آهن هِم به آسانی مورد استفاده ی بدن قرار می گیرد و جذب آن در بدن زیاد است (بهطور متوسط ۳۵ درصد آهن) گوشت، جذب بدن می شود.
بنابراین بهتر است بیماران تالاسمی مصرف این مواد غذایی را محدود کرده و به جایگوشت قرمز از پروتئین های گیاهی یا از قسمت های سفید مرغ که حاوی آهن کمتری است،استفاده کنند.
جذب آهن هِم کمتر تحت تاثیر ترکیب رژیم غذایی قرار می گیرد. با این حال کلسیم موجود در شیر، ماست،پنیر و خامه، جذب "آهن هِم" را تا حدی کاهش می دهد.
پس بهتر است در طبخ غذا از شیر یا پنیر استفاده شود یا غذای خود را همراه بامقداری ماست مصرف کنید.
۲) آهن غیرهِم (NON-HEME IRON)
این نوع آهن در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، از جمله در زرده ی تخم مرغ، شکلات، غلات، حبوبات،سبزی ها، میوه ها، ریشه های غده ای (مثل سیب زمینی و هویج)، میوه هایخشک مثل کشمش، برگه ی هلو و آلو و انجیر خشک.
جذب"آهن غیرهِم" بسیار کمتر از جذب "آهن هِم" است. (به طور متوسط حدود ۳ تا ۸درصد(
جذب "آهن غیرهِم" به راحتی تحت تاثیر سایر غذاها قرار می گیرد؛ بدین معنا کهبعضی از غذاها اگر همراه با غذاهای حاوی "آهن غیرهِم" مصرف شوند، باعث افزایش جذباین نوع آهن و بعضی باعث کاهش جذب این نوع آهن می شوند.
به دلیل وجود "آهن غیر هِم" در بسیاری از غذاها، خودداری از مصرف غذاهای حاویاین نوع آهن مشکل است.بنابراین بهتر است بیماران تالاسمی رژیم غذایی خود را بادریافت بیشتر غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند و مصرف کمتر غذاهایی که جذب این نوع آهن را افزایش می دهند، متعادل کنند.
حال می خواهیم بدانیم چه غذاهایی جذب "آهن غیر هِم" را افزایش و چه غذاهایی آنرا کاهش می دهند؟
▪ غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را افزایش می دهند:
ـ مواد غذایی حاوی ویتامینC
ویتامینC عامل افزایشدهنده ی جذب آهن است. ویتامینC در میوه ها (به ویژه در مرکبات وگوجه فرنگی ) و سبزی ها(جعفری، شاهی، شنبلیله، تره، شبت، گل کلم، فلفل دلمه ای و...) یافت می شود.
سبزی ها ی پخته شده حاوی ویتامینC کمتری می باشند. برای مثال مصرف یک عدد پرتقال یا ۱۰۰ گرم سبزی خوردنهمراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد.
بنابراین بیماران تالاسمی عزیز بهتر است از مصرف میوه ها و سبزی ها به همراهوعده ی غذایی یا بلافاصله پس از آن خودداری کنند.
اما از آنجایی که میوه ها و سبزی ها، حاوی انواع ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها می باشند ومصرف آن ها ضروری است، بهتر است در بین دو وعده ی اصلی غذا (به عنوان میان وعده)مصرف شوند.
گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهی و سایر غذاهایی دریایی
این گروه از مواد غذایی نه تنها حاوی مقدار زیادی آهن از نوع هِم می باشند، بلکهباعث افزایش جذب آهن غیرهِم از سایر غذاها نیز می شوند.
ـ ترشی ها مثل سرکه
▪ غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند:
ـ غلات سبوس دار
سبوس گندم و نخود باعث کاهش جذب آهن ، ذرت ، جو دو سر، برنج و حبوباتی مثل سویا ، لوبیا، عدس غیرهِم می شوند.
البته باید به خاطر داشت که ویتامینCمی تواند این اثر را خنثی کند بنابراین خوب است که مقدار زیادی غلات در رژیم غذاییروزانه گنجانده شود.
ـ چای و قهوه
جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند .پررنگ چای و قهوه
بنابراین خوب است بیماران تالاسمی عزیز به همراه وعده های غذایی یک فنجان چای یا قهوه بنوشند.
ـ محصولات لبنی
جذب آهن را کاهش می دهند.
شیر،پنیر و ماست ،همچنین کلسیم موجود در این مواد غذایی برای پیشگیری از پوکی استخوان نیز اهمیت دارد..
بنابراین تا جایی که ممکن است مصرف لبنیات را در رژیم غذایی بگنجانید. به خصوص
ترکیباتی مانند: شیر قهوه، شیر چای، ساندویچ پنیر، ماکارونی پنیر، شیر برنج و آش وماست برای بیماران عزیز بسیار مناسب است.

معاونت آموزش و پژوهش سازمان انتقال خون ایران

منبع : معاونت غذا و دارو