نخستین سازهای الکترونیک

ریتمی‌كون‌ ۲
ریتمی‌كون‌ سازی‌ الكترونیكی‌ است‌ كه‌ می‌تواند داده‌های‌ هارمونیك‌ را به‌ داده‌های‌ ریتمیك‌ و بالعكس‌ تبدیل‌ كند. این‌ ساز توسط‌ آهنگسازی‌ به‌ نام‌ هنری‌ دیكسون‌ كاول‌ ۳و مخترع‌ روسی‌ لئون‌ ترمین‌۴ساخته‌ شد. اولین‌ اثری‌ كه‌ برای‌ این‌ ساز نوشته‌ شد، «كنسرتو برای‌ ریتمی‌كون‌ واركستر» نام‌ داشت‌ كه‌ در سال‌ ۱۹۳۱ توسط‌ كاول‌ ساخته‌ شد.
هنری‌ دیكسون‌ كاول‌ (۱۹۶۵-۱۸۸۷) در سواحل‌ غربی‌ ایالت‌ متحده‌ آمریكا، در فقر بزرگ‌ شد. اولین‌ كنسرت‌ خود را هنگامی‌ كه‌ پانزده‌ ساله‌ بود، اجرا كرد كه‌ كار تجربی‌ درخشانی‌ بود. ابتدا تحت‌ نظر سی‌گر۵. موزیكولوژی‌ تطبیقی‌ خواند و بعدها در نیویورك‌، زیر نظرفون‌ هورن‌ باستل‌۶ آن‌ را ادامه‌ داد.لئون‌ ترمین‌ (۱۹۹۳-۱۸۹۶) به‌ خاطر اختراع‌ «ترمین‌» ۷ شهرت‌ فراوانی‌ كسب‌ كرده‌ است‌. ترمین‌ سازی‌ الكترونیكی‌ است‌ كه‌ به‌ هیچ‌ تماس‌ فیزیكی‌ای‌ توسط‌ نوازنده‌ نیاز ندارد و نوازنده‌ فقط‌ با حركت‌ دادن‌ دستهایش‌ در اطراف‌ ساز می‌تواند. هم‌ گام‌ و هم‌ حجم‌ صدا را كنترل‌ كند و صدایی‌ ریز، شبیه‌ ویولن‌ را به‌ وجود آورد. ترمین‌ در سالهای‌ ۱۹۲۰ از روسیه‌ به‌ آمریكا رفت‌ و در آنجا به‌ عنوان‌ مخترع‌ سازهای‌ الكترونیكی‌، از جمله‌ ریتمی‌كون‌ كه‌ با همكاری‌ كاول‌ ساخت‌، شهرت‌ فراوانی‌ را كسب‌ كرد.كاول‌ از ریتمی‌كون‌ برای‌ نوشتن‌ آثار زیادی‌ استفاده‌ كرد، ولی‌ بعدها به‌ سبكهای‌ موسیقی‌ دینی‌ تمایل‌ پیدا كرد و این‌ ساز را در انبار گذاشت‌.بیست‌ و پنج‌ سال‌ بعد، تولیدكننده‌ و ترانه‌سرای‌ انگلی سی‌. جومیك‌۸، (خالق‌ اثر شگفت‌آور «تل‌ استار»۹ در سال‌ ۱۹۶۱) و شاگردش‌ هاینز۱۰برای‌ یك‌ سفر تحقیقاتی‌ به‌ نیویورك‌ رفتند. آنها در شهر می‌گشتند تا قطعات‌ و ابزار لازم‌ را برای‌ ساخت‌ ساز مورد نظر خود بیابند. در این‌ هنگام‌ بود كه‌ میك‌، ریتمی‌كون‌ را در یك‌ مغازه‌ سمساری‌ در شرق‌ نیویورك‌ پیدا كرد. میك‌، این‌ ساز را به‌ استودیویش‌ در شمال‌ لندن‌ منتقل‌ كرد و با آن‌ آثار فراوانی‌ را ساخت‌.
زندگی‌ پر از شكنجه‌ و آزار میك‌ به قدری‌ دشوار شد كه‌ كارش‌ به‌ دیوانگی‌ كشید و پس‌ از بحث‌ با صاحبخانه‌اش‌ او را به‌ قتل‌ رساند و خودكشی‌ كرد.ریتمی‌كون‌، به‌ همراه‌ سایر وسایل‌ استودیوی‌ میك‌، حراج‌ شد. در سال‌ ۱۹۹۲، نیك‌ كوپ‌۱۱ از گروه‌ «پنین‌»۱۲ در استودیویی‌ در شمال‌ لندن‌ كار می‌كرد كه‌ ریتمی‌كون‌ را در قفسه‌های‌ پشتی‌ انبار استودیو كشف‌ كرد. او كه‌ از تاریخچه‌ این‌ ساز، خبر داشت‌، بلادرنگ‌ آن‌ را برداشت‌ و به‌ كار گرفت‌.یك‌ سال‌ بعد، گیتاریست‌ كلاسیك‌ با استعداد، جان‌ كیم‌۱۳ این‌ ساز را همراه‌ با گروههای‌ كوپ‌۱۴ و «پنین‌» نواخت‌. كیم‌ و كوپ‌ با همكاری‌ یكدیگر، آثار بدیعی‌ را با ریتمی‌كون‌ خلق‌ كردند.
نكات‌ جالبی‌ درباره‌ ریتمی‌كون‌
این‌گونه‌ شایع‌ بود كه‌ از ریتمی‌كون‌ در بسیاری‌ از آثار سالهای‌ شصت‌ و هفتاد، از جمله‌ “Atom Heart Mother” ساختهٔ‌ گروه‌ پینك‌ فلوید، “The Crazy World of Arthur Brown” ساخته‌ آرتوربراون‌ و “Robot” ساخته‌ تورنادوز۱۵، استفاده‌ شده‌ است‌. تانجرین‌دریم‌ هم‌ در بعضی‌ از قسمتهای‌ آثارشان‌، از جمله‌ آلبوم‌ “Rubicon” از ریتمی‌كون‌ استفاده‌ كردند.گفته‌ می‌شد كه‌ كارل‌ روزگاری‌ خانه‌ به‌ خانه‌، گل‌ می‌فروخت‌ و در همین‌ ملاقاتها بود كه‌ با كسانی‌ آشنا شد كه‌ بعدها در مطالعات‌ موسیقایی‌ او، حامی‌اش‌ شدند.
هنگامی‌ كه‌ ساز ریتمی‌كون‌ توسط‌ یك‌ تاكسی‌ حمل‌ می‌شد، گروههای‌ ضد ترور، به‌ عنوان‌ شیئی‌ مشكوك‌ به‌ آن‌ حمله‌ كردند.فرد آستر۱۷در صحنه‌ای‌ از فیلم‌ موزیكال‌ “Flying Down to Rio” كه‌ به‌ سال‌ ۱۹۳۳ ساخته‌ شد، همراه‌ با موسیقی‌ ریتمی‌كون‌، رقصید، امّا كمپانی‌ سازنده‌ فیلم‌ به‌ دلیل‌ اینكه‌ این‌ صحنه‌ درخشان‌، هنر سوپراستار آنها جنیجر راجرز۱۸ را عملاً بی‌اعتبار می‌كرد، این‌ صحنه‌ را حذف‌ كردند.
از ریتمی‌كون‌ برای‌ ایجاد صداهای‌ موسیقایی‌ و افكت‌ برای‌ فیلمهای‌ سینمایی‌ از جمله‌: دكتر استرنج‌ لاو، بارانهای‌ رانچی‌ پور۱۹. جنگ‌ زیرزمین‌، پاول‌ و پرسبرگرها۲۰ها و سریال‌ انیمیشن‌ تلویزیونی‌ دهه‌های‌ شصت‌، تورچی‌۲۱: پسرك‌ باتری‌دار، استفاده‌ شد.هنگامی‌ كه‌ جومیك‌ و هاینز، ریتمی‌كون‌ را به‌ فرودگاه‌ كرویدون‌۲۲ آوردند، دانشمندان‌ وزارت‌ دفاع‌ امریكا، آن‌ را بررسی‌ كردند.مأموران‌ استالین‌، ترمین‌ را در ایالات‌ متحده‌ آمریكا ربودند و او را هفت‌ سال‌ زندانی‌ كردند، ولی‌ بعد، او را به‌ عنوان‌ سرپرست‌ تكنسینهای‌ جنگ‌ سرد در وزرات‌ روسیه‌ در مسكو انتخاب‌ كردند.
استاك‌ كاتون۲۳
این‌ ساز، یكی‌ از سازهای‌ اولیه‌ الكترونیك‌ است‌ كه‌ توسط‌ هوگو گرنزبك‌۲۴ اختراع‌ شد. فركانسهای‌ صوتی‌ در این‌ ساز، توسط‌ لوله‌های‌ خلأ ایجاد می‌شدند و صدای‌ تیز و بلندی‌ را به‌ وجود می‌آوردند. كلمه‌ استاك‌ كاتون‌ به‌ معنی‌ جداسازی‌ نتها از یكدیگر و ارتباط‌ نداشتن‌ با هم‌ است‌. گرنزبك‌ سعی‌ كرد با استفاده‌ از استاك‌ كاتون‌، یك‌ ساز الكترونیك‌ پلی‌فونیك‌ بسازد. پلی‌فونی‌ به‌ معنی‌ تركیب‌ صداهاست‌. چنین‌ به‌ نظر می‌رسد كه‌ گرنزبك‌ سعی‌ داشت‌ نسخه‌ مدرنی‌ را از یك‌ ساز دوره‌ باروك۲۵ از جمله‌ هارپ‌ سی‌ كورد۲۶ پلی‌ فونیك‌ بسازد. كسانی‌ كه‌ با آثار یوهان‌ سباستین‌ باخ۲۷ آشنا هستند، این‌ نكته‌ را بهتر متوجه‌ می‌شوند. ملودی‌ تم‌ پرلودها و فوگوها۲۸ معمولاً بین‌ دو صدا یا بیشتر، تقسیم‌ می‌شود. این‌ قطعات‌ را در آن‌ زمان‌ با كلاویه‌ می‌نواختند كه‌ صدای‌ استاك‌كاتون‌ را تولید می‌كرد.
پیانوراد۲۹
گرنزبك‌ بعدها پیانوراد را طراحی‌ كرد كه‌ توسط‌ كلایدفینچ‌۳۰ در آزمایشگاههای‌ رادیونیوز۳۱ در نیویورك‌ ساخته‌ شد. پیانوراد برای‌ هر كلید، ۲۵ دستگاه‌ تولید نوسان‌ LC دارد. دستگاه‌ تولیدنوسان‌ LC. نوعی‌ ژنراتور تولید امواج‌ ارتعاشی‌ است‌ كه‌ توسط‌ القا كننده‌ها و انباره‌ها كار می‌كند. نتهایی كه‌ توسط‌ پیانوراد تولید می‌شوند، بسیار صاف‌ و روشن‌ هستند و هیچ‌ نت‌ اضافه‌ای‌ در آنها شنیده‌ نمی‌شود. باید به‌ این‌ نكته‌ اشاره‌ كرد كه‌ صدای‌ پیانوراد كاملاً با هر ساز دیگری‌ تفاوت‌ دارد. احتمالاً در زمان‌ اختراع‌ این‌ ساز، صدای‌ آن‌ به‌ گوش‌ شنوندگانش‌ ناآشنا بود، ولی‌ امروزه‌ اگر این‌ صداها شنیده‌ شوند، به‌ گوش‌ همه‌ بسیار آشنا خواهند بود. پیانوراد از نظر اندازه‌، ۲ اكتاو بود و در ایستگاه‌ رادیویی‌ WRNY نیویورك‌، همراه‌ با پیانو و ویولن‌ نواخته‌ می‌شد.مخترع‌ این‌ ساز، هوگو گرنزبك‌ در سال‌ ۱۸۸۴ در لوكزامبورگ‌ به‌ دنیا آمد و در سال‌ ۱۹۰۵ به‌ آمریكا رفت‌. او كه‌ در مدارس‌ فنی‌ اروپا تحصیل‌ كرده‌ بود. پس‌ از مهاجرت‌ به‌ امریكا، شركت‌ واردات‌ الكتریكی‌ را راه‌اندازی‌ كرد كه‌ وسایل‌ ساخت‌ رادیو را از طریق‌ پست‌، می‌فروخت‌. او بنیانگذار ایستگاه‌ رادیویی‌ WRNY هم‌ بود و غیر از اختراعات‌ مختلف‌، كتابهای‌ علمی‌ تخیلی‌ زیادی‌ هم‌ نوشت‌ و نشریه‌ “Amazing Stories “ را در سال‌ ۱۹۲۶ راه‌اندازی‌ كرد. او در سال‌ ۱۹۶۷ در حالی‌ كه‌ بیش‌ از ۸۰ اختراع‌ به‌ نام‌ او ثبت‌ شده‌ بود، درگذشت‌. گرنزبك‌ را به‌ عنوان‌ پدر ادبیات‌ علمی‌ تخیلی‌ می‌شناسند.
كلاوی‌ فوكس۳۲
اولین‌ سینتی‌سایزر كی‌بوردی‌ قابل‌ حمل‌ است‌ كه‌ توسط‌ ریموند اسكات‌۳۳ در سال‌ ۱۹۵۲ و با استفاده‌ از ترمین‌ رابرت‌ موگ‌ ساخته‌ شد. اولین‌ سینتی‌سایزر مدولار۳۴ در سال‌ ۱۹۶۴ توسط‌ رابرت‌ موگ‌ و با همكاری‌ والتر كارلوس‌ ساخته‌ شد. والتر كارلوس‌ نخستین‌ موسیقی‌دانی‌ بود كه‌ در آلبوم‌ شاهكارش‌ كه‌ بازسازی‌ آثار باخ‌ با ساز الكترونیك‌ بود، از این‌ ساز استفاده‌ كرد.رابرت‌ موگ‌ در سال‌ ۱۹۷۰، نخستین‌ سینتی‌سایزر آنالوگ‌ تجاری‌ قابل‌ حمل‌ را به‌ نام‌ مینی‌ موگ ۳۵ ساخت‌ كه‌ تأثیر عمده‌ای‌ بر شكل‌ موسیقی‌ پاپ‌ قرن‌ بیستم‌ گذاشت‌. پنج‌ سال‌ بعد، اولین‌ سینتی‌سایزر دیجیتالی‌ با نام‌ سین‌ كلاویه‌۳۶ و اولین‌ سینتی‌سایزر كاملاً استاندارد (MIDI) به‌ نام‌ یاماها DX۷ به‌ بازار آمد. سایر سینتی‌سایزرهای‌ معروف‌ در تاریخ‌ این‌ ساز عبارت‌اند از:
Secuencial Circuits Prophet ۵ *
RMI KCII *
Arp Odyssey *
Korg MS - ۲۰ *
Roland Jupiter ۸ *
Fairlight CMI *
EMU Emulator *
كلاوی‌ فوكس۳۲
سازهایی‌ هستند كه‌ صداها را به‌ وسیله‌ برق‌ و از طریق‌ جریانی‌ به‌ نام‌ سنتز ایجاد می‌كنند. یكی‌ از مهم‌ترین‌ مشخصه‌های‌ آنها، توانایی‌ خلق‌، برنامه‌ریزی‌ یا اصلاح‌ صداهاست‌. اصول‌ سنتز را نخستین‌ بار لئون‌ ترمین‌ در روسیه‌، در سال‌ ۱۹۱۷ و با اختراع‌ ترمین‌ بنا نهاد و بعدها در فاصله‌ سالهای‌ ۶۰، رابرت‌ موگ‌ و جان‌ بوچلا۳۷ آن‌ را تكمیل‌ كردند.
قبل‌ از اختراع‌ سینتی‌سایزر موگ‌ كه‌ به‌ صورت‌ تجاری‌ فروخته‌ شد، اولین‌ نمونه‌های‌ این‌ ساز عبارتند از:پیانوی‌ Audion اختراع‌ لی‌دی‌ فارست‌۳۸، Pianorad اختراع‌ هوگو گرنزبك۳۹‌ (۱۹۲۶) Ondes - Martenot اختراع‌ موریس‌ مارتنو۴۰، Free Music Machine (۱۹۴۸)، جعبه‌ موسیقی‌ الكترونیكی‌ دكتر كنت‌ (۱۹۴۸)، Composer - Tron اختراع‌ اوسموند كندال‌۴۱ (۱۹۵۳)، سینتی‌سایزر RCA (۱۹۵۶) و سینتی‌سایزر زیمنس‌ (۱۹۵۹).
اوندس‌ مارتنو
موریس‌ مارتنو (۱۹۸۰ - ۱۸۹۸)، در پایان‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در ایستگاه‌ بی‌سیم‌، سرجوخه‌ بود. او در هنگام‌ مخابره‌ پیامها، متوجه‌ خلوص‌ ارتعاشاتی‌ شد كه‌ توسط‌ لوله‌های‌ رادیویی‌ كه‌ تازه‌ اختراع‌ شده‌ بودند. ایجاد می‌شدند این‌ مسئله‌ باعث‌ شد كه‌ او در زمینه‌ صدا و الكترونیك‌ تحقیقاتی‌ را شروع‌ كند. در سال‌ ۱۹۲۸، او ساز خود را در اپرای‌ پاریس‌، به‌ معرض‌ دید همگان‌ گذاشت‌. این‌ اولین‌ كنسرتی‌ بود كه‌ با یك‌ ساز الكترونیك‌ اجرا می‌شد. این‌ ساز مونوفونیك‌ بود و صدایی‌ شبیه‌ شیشه‌ داشت‌. قرار نبود این‌ ساز نوع‌ جدیدی‌ از موسیقی‌ را پدید بیاورد، بلكه‌ قصد مخترع‌ این‌ بود كه‌ آن‌ را به‌ اركسترهای‌ سنّتی‌ بیفزاید.
در سال‌ ۱۹۳۸، مارتنو كه‌ اینك‌ استاد كنسرو اتوار پاریس‌ بود، مارتنوی‌ مخصوصی‌ را ساخت‌ كه‌ با آن‌ موسیقی‌ میكروتُنال‌ هندو را ایجاد می‌كرد. آهنگسازان‌ زیادی‌ از جمله‌ اولیویه‌ مسین‌۴۲، میلود۴۳، وارز۴۴، بولز۴۵، هان‌نگر۴۶ و امثال‌ آنها، در آثار سمفونیك‌، اپراها، باله‌ها. موسیقیهای‌ فیلم‌ و آثار دیگر، با این‌ ساز قطعاتی‌ را ساختند و اجرا كردند. سینتی‌سایزرهای‌ امروزی‌ از نظر كاركرد تا حد‌ّ زیادی‌ مدیون‌ مارتنو هستند.
۱. Harry Longman
۲. Rhythmicon
۳. Henry Dixon Cowell
۴. Leon theremin
۵. Seeger
۶. Von Hornbostel
۷. Theremin
۸. Joe Meek
۹. Telstar
۱۰. Heinz
۱۱. Nick cope
۱۲. Pnin
۱۳. John Came
۱۴. Cope
۱۵. Tornadoes
۱۶. Tangerin Dream
۱۷. Fred Astair
۱۸. Ginger Rogers
۱۹. Ranchipur
۲۰. Pressburger
۲۱. Torchy
۲۲. Croydon
۲۳. Staccatone
۲۴. Hugo Gernsback
۲۵. Baroque
۲۶. Harpsichord
۲۷. J.S.Bach
۲۸. Fugue
۲۹. Pianorad
۳۰. Clyde Finch
۳۱. Radio News
۳۲. Clavivox
۳۳. Raymond Scott
۳۴. Modular
۳۵. Mini moog
۳۶. Synclavier
۳۷. John Buchla
۳۸. Lee De Forest
۳۹. Hugo Gernsback
۴۰. Maurice Martenot
۴۱. Osmond Kendall
۴۲. Olivier Messian
۴۳. Milhaud
۴۴. Varese
۴۵. Boulez
۴۶. Honneger

توحیدی فؤاد

منبع : پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر