نگاهی به پوشاک زنان و مردان در کردستان

لباس در هر گوشه از خاك ایران، در ارتباط با نوع مواجهه مردم با طبیعت و فرهنگ آن سرزمین، به شكلی زیبا، متفاوت و متنوع جلوه گر می شود. در كردستان، از استان های غربی كشور، پوشاك مردان و زنان كرد شامل تن پوش، سرپوش و پای افزار است. ساخت و كاربرد هر یك از این اجزا، بسته به فصل، نوع كار، معیشت، مراسم و جشن ها با یكدیگر تفاوت دارد. هرچند در نگاهی كلی، پوشاك نواحی مختلف كردستان مانند اورامان، سقز، بانه، گروس، سنندج، مریوان و ... متفاوت است اما اگر دقیق تر نگریسته شود از نظر پوشش كامل بدن، همه آنها با یكدیگر وجوه مشتركی دارند. پیش از ورود پارچه و كفش های خارجی به كردستان، بیشتر پارچه ها و نیز پای افزار مورد نیاز توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می شد.
پوشاك مردان
لباس مردان كرد عبارت است از:
چوخه: نیم تنه ای پنبه ای یا پشمی است كه در ناحیه سقز، بانه و مریوان به آن «كوا» می گویند و در سنندج آن را «چوخه» می نامند.
پانتول: شلواری گشاد با دمپای تنگ است كه «رانك» نیز نامیده می شود.
ملكی: نیم تنه ای بدون یقه است كه از پایین نیم تنه تا بالا به وسیله دكمه بسته می شود.
لفكه سورانی: پیراهنی با آستین فراخ و بلند و زبانه ای مثلث شكل در انتهای آستین است كه آن را در حال عادی دور مچ یا بازو می پیچند.
شال: كه به آن «پشتون» و «پشتینه» نیز می گویند.پارچه ای است تقریبا به طول ۳ تا ۱۰ متر كه بر روی لباس در ناحیه محور بسته می شود.
دستار: یا «كلاغه» كه به آن «دشلمه»، «مندلی»، «رشتی» و «سروین» (سربند) نیز می گویند و مردان به جا ی كلاه از آن استفاده می كنند.
فرنجی: یا «فره جی» كه ویژه مردان ناحیه اورامانات است و از نمد ساخته و آماده می شود.
كله بال: نوعی از نمد پوششی است كه چوپان در مناطق چرای گله در صحرا استفاده می كنند.
پوشاك زنان
لباس زنان كرد عبارت است از:
جاقی: شلواری همانند شلوار مردان است. این شلوار را زنان كرد، به ویژه زنان روستایی، هنگام كار می پوشند. در سایر مواقع زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا می كنند.
كلنجه: نیم تنه ای است كه روی پیراهن بلند می پوشند و در اورامان آن را «سوخمه» می نامند و از پارچه زری یا مخمل دوخته می شود.
شال: از پارچه ای زیبا است كه روی لباس در ناحیه كمر بسته می شود.
كلاو: یا كلاه كه از جنس مقوا و به شكل استوانه ای كوتاه است كه آن را با پولك هایی رنگین به صورت بسیار زیبایی تزیین می كنند.
كلكه: روسری یا دستاری است كه به جای كلاه مورد استفاده زنان قرار می گیرد، كلكه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه و سفید یا ملیله دوزی است.

كیان مهر احمدی

منبع : مرکز علمی و پژوهشی فرش ایران