چه کسی معاون اول می شود

نام های فراوانی به عنوان گزینه های احتمالی معاون اولی از سوی ستادهای انتخاباتی کاندیداهای اصلاح طلب به گوش می رسد. در دوره های پیشین انتخابات ریاست جمهوری پست معاون اولی چندان جدی گرفته نمی شد و کاندیداها نیز دلیلی نمی دیدند توجه زیادی به آن نشان دهند اما ظاهراً در این دوره از انتخابات وضع فرق کرده است.
برخی می گویند دلیل اصلی جلب توجه به پست معاونت ریاست جمهوری در این دوره از رقابت ها به درس هایی برمی گردد که سیاسیون ایران از انتخابات اخیر امریکا و اهمیت پست معاونت ریاست جمهوری در آن انتخابات گرفته اند. برخی نیز معتقدند حساسیت های فعلی نسبت به پست معاون اولی ریشه در تعارفات سیاسی دارد و کاندیداها برای متقاعد کردن رقبایشان به انصراف از صحنه، پست معاون اولی را به آنها تعارف می کنند. ولی علاوه بر این دو فرضیه، فرض سومی هم وجود دارد که نشان می دهد برخی کاندیداها به اهمیت واقعی پست معاون اولی تا حدی پی برده اند و به این نتیجه رسیده اند که معاون اولی نه تنها یک پست تشریفاتی نیست بلکه می تواند اهمیت استراتژیک پیدا کند. معاون اول رئیس جمهور بر اساس قانون اختیار دارد در صورت «فوت، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری رئیس جمهور بیش از دو ماه یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس جمهور بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده یا امور دیگری از این قبیل» مسوولیت ها و اختیارات او را برعهده گیرد. علاوه بر این معاون اول قائم مقام رئیس جمهور در برخی مراودات خارجی و چانه زنی های سیاسی داخلی محسوب می شود و در صورتی که چهره یی توانمند تصدی این پست را در اختیار داشته باشد، می تواند حوزه اقتدار و وزنه سیاسی رئیس جمهور را به شکل قابل ملاحظه یی افزایش دهد. از آنجا که در حال حاضر آرایش نیروهای سیاسی در جناح اصلاح طلبان ایران شفاف تر از وضعیت جناح محافظه کار است، ارزیابی پیرامون گزینه های احتمالی کاندیداهای اصلاح طلب برای تصدی پست معاون اولی از دقت بیشتری برخوردار است.
● از شورای شهر تا کاخ ریاست جمهوری
محمد خاتمی از روزی که به طور رسمی وارد گود انتخابات شده است، هنوز اظهارنظری درباره اینکه قصد دارد از چه چهره هایی برای کابینه احتمالی اش استفاده کند، به میان نیاورده و بسیاری بر این باورند که چهره های کابینه وی تفاوت چندانی با کابینه دور دوم ریاست جمهوری اش نخواهد داشت. با این حال برخی تحلیلگران می گویند خاتمی در صورت پیروزی چهره تازه یی را برای پست معاون اولی انتخاب خواهد کرد. او در دور اول ریاست جمهوری حسن حبیبی را به معاون اولی برگزید و در حقیقت وی را در پست سابقش ابقا کرد. اما در دور دوم چهره یی جوان تر یعنی محمدرضا عارف را به جایگاه معاون اولی رساند و تا پایان راه او را در این سمت نگه داشت. عارف همشهری خاتمی است و هنوز هم از دوستان و نزدیکان فکری وی محسوب می شود اما تحلیلگران اصلاح طلب در ایران بخت عارف را برای تصدی دوباره پست معاون اولی بالا نمی دانند. او گرچه سیاستمداری آرام و بی حاشیه است ولی در عین حال فاقد اقتدار لازم است و از آنجا که اصلاح طلبان پاشنه آشیل ناکامی های دوران مدیریت خود را فقدان اقتدار می دانند، سرمایه گذاری مجدد روی گزینه یی مانند عارف از دید آنها اشتباه خواهد بود. با این حال یافتن چهره یی کارآمدتر ولی در عین حال آرام و بی حاشیه مانند عارف کار ساده یی نیست. نگاهی به آرایش نیروهای سیاسی اطراف خاتمی نشان می دهد وی گزینه های متعددی برای پست معاون اولی ندارد.گزینه هایی مانند موسوی لاری وزیر کشور اسبق ممکن است در ذهن خاتمی برای پست ریاست جمهوری باشند ولی از آنجا که پست معاون اولی به طور سنتی توسط غیرروحانیون اداره شده، خاتمی نیز احتمالاً ترجیح خواهد داد از فردی غیرروحانی در این پست استفاده کند. در این صورت نام هایی مانند کمال خرازی وزیر اسبق امور خارجه یا محمدعلی نجفی عضو فعلی شورای شهر تهران را می توان به لیست گزینه های پست معاون اولی در کابینه احتمالی خاتمی اضافه کرد. کمال خرازی به دلیل تجربیات دیپلماتیک خود و نزدیکی با نهادها و چهره های عالی نظام سیاسی ایران از توانایی کافی برای تصدی کرسی معاون اولی برخوردار است.
او همچنین به اندازه کافی آرام و بی حاشیه است و روحیاتی مورد پسند خاتمی دارد. با این حال انتخاب او ممکن است دلخوری برخی گروه های حامی خاتمی را به همراه داشته باشد. بنابراین به نظر می رسد محمدعلی نجفی از بخت بالاتری برای تصدی کرسی معاون اولی در دولت احتمالی خاتمی برخوردار باشد. وی که به عنوان یکی از چهار چهره اصلاح طلب در شورای شهر تهران فعالیت می کند، تفکری نزدیک به حزب کارگزاران سازندگی دارد و گرچه به گفته خودش مدت هاست از حزب خارج شده اما همچنان در چارچوب مرامی کارگزاران فعالیت می کند. نجفی که در دولت هاشمی رفسنجانی وزارت آموزش و پرورش را بر عهده داشت، تحصیلکرده دانشگاه ام آی تی (امریکا) در رشته ریاضی است. او شخصیتی نسبتاً آرام و کم حاشیه دارد و هم اکنون نیز با بر عهده گرفتن ریاست کارگروه اقتصادی ستاد خاتمی، بخت خود را برای قرار گرفتن بر کرسی معاون اولی در دولت احتمالی وی بالاتر برده است.
● شهردار اسبق آماده می شود
مهدی کروبی آشکارا تلاش دارد در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری چهره سیاستمداری مدرن را از خود به نمایش بگذارد. او زودتر از همه به عنوان دبیر کل حزب اعتماد ملی کاندیداتوری اش را در انتخابات اعلام و پس از آن کادر ستادی اش را نیز تکمیل کرد. گفته می شود کروبی مایل است در صورت پیروزی در انتخابات روی گزینه های قدرتمندی مانند محمد خاتمی و میرحسین موسوی برای پست معاون اولی حساب باز کند اما تحقق این سناریو در حال حاضر بسیار دور از ذهن است چرا که خاتمی اکنون خود یکی از مدعیان اصلی انتخابات است و میرحسین موسوی نیز در حال ارزیابی صحنه برای کاندیداتوری است. بسیاری از تحلیلگران از همین رو می گویند پیشنهاد معاون اولی به چهره هایی مانند خاتمی و موسوی از سوی تیم ستادی کروبی چیزی بیش از یک تعارف سیاسی نیست. کروبی می داند باید در فکر گزینه های واقعی تری برای پست معاون اولی باشد. اگر کروبی بخواهد در صورت پیروزی راه اسلاف خویش را در پیش گیرد باید چهره یی غیرروحانی را به پست معاون اولی بگمارد. او برای مثال می تواند از غلامحسین کرباسچی شهردار اسبق تهران در پست معاون اولی استفاده کند. کرباسچی در حال حاضر مشاور عالی کروبی است و مدیریت ستاد وی را نیز برعهده دارد. به نظر می رسد کروبی با معرفی کرباسچی به عنوان معاون اول دولت احتمالی اش می تواند بر سنگینی سبد آرای خود به شکل قابل ملاحظه یی بیفزاید چرا که شهردار اسبق تهران در میان طبقه شهرنشین محبوبیت زیادی دارد.
● دانشگاهیان در اندیشه دولتمردی
نخست وزیر دوران جنگ همچنان در حال ارزیابی اوضاع برای تصمیم گیری نهایی درباره انتخابات است. میرحسین موسوی که پس از ۲۰ سال سکوت سیاسی خود را شکسته است، هفته پیش در جمع گروهی از دانشجویان گفت در زمان مناسب تصمیم انتخاباتی اش را اعلام خواهد کرد. در صورتی که وی پا به میدان انتخابات بگذارد، گمانه زنی ها درباره کادر انتخاباتی اش بالا خواهد گرفت. اما در حال حاضر نیز می توان چهره هایی را به عنوان گزینه های معاون اولی در دولت احتمالی موسوی برشمرد. محمدرضا تاجیک و علیرضا بهشتی نزدیک ترین یاران نخست وزیر سابق طی چند ساله اخیر بوده اند و اکنون نیز بیشترین تلاش ها برای ترغیب موسوی به کاندیداتوری از سوی این دو چهره انجام می شود. بهشتی استاد فلسفه سیاسی دانشگاه تربیت مدرس است و محمدرضا تاجیک دانشیار دانشگاه شهید بهشتی است.
این دو چهره همواره به دلیل فعالیت های آکادمیک شان شناخته می شدند و گرچه تاجیک در دولت خاتمی سمت مشاوره رئیس جمهوری را نیز بر عهده داشت اما در آن زمان هم وزنه آکادمیک اش بر وزنه سیاسی اش سنگینی می کرد. با این حال فعالیت سیاسی بیشترین مشغله ذهنی این دو استاد دانشگاه را در حال حاضر تشکیل می دهد. آنها می خواهند راه موسوی را برای بازگشت به میدان سیاست هموار کنند و به وی امید دهند می تواند بار دیگر سکان قوه مجریه را در دست گیرد. در صورتی که موسوی به حضور در میدان انتخابات متقاعد شود، بهشتی و تاجیک از بالاترین بخت برای نشستن بر کرسی معاون اولی برخوردار خواهند بود. به نظر می رسد آنها برای تعطیل کردن کلاس های درس و نشستن پشت میز دولت خود را تا حد زیادی آماده کرده اند. هر چند مهندس موسوی دوستان زیاد دیگری در میان اصلاح طلبان و محافظه کاران دارد و ممکن است در صورت پیروزی یکی از آنان را برای نشستن روی کرسی معاون اولی دعوت کند.

مهدی تاجیک

منبع : روزنامه اعتماد