شامپو چیست؟

کلمه شامپو از یک لغت هندو به نام چامپانا (Champana) به معنای ماساژ دادن گرفته شده است. قبل از پیدایش شامپو به صورت امروزی، مردم برای شستشوی موی خود از مواد گیاهی مانند سدر و چوبک و کتیرا و مواد معدنی مانند خاکهای سیلیسی استفاده می نمودند. پس از آن، استفاده از صابون برای شستن موی سر بسیار متداول گردید تا اینکه دترجنتهای صناعی شناخته و انواع ملایم آن در شامپوهای نوین به کار گرفته شد. البته در حال حاضر، هنوز هم بسیاری از مردم به علت عدم آگاهی از مشکلی که قلیایی بودن صابون و سختی آب برای مو پدید می آورد از صابون برای شستن موی خود استفاده می کنند.
مهمترین عملکرد شامپو، تمیزکردن مو و پوست سر و برطرف نمودن چرک و آلودگی از روی سطح آن است. البته پاک کنندگی یک شامپو امروزه، ویژگی مشترک همه شامپوها به شمار می آید و رقابت شامپوها بر سر مساله زیبا نمودن موی سر همزمان با پاکیزگی سطح آن است.
زیبایی های مو که می توان از شامپو انتظار داشت موارد زیر می باشند:
ـ Gloss and Shimmering درخشش و تلالو،
ـ Softness نرمی
ـ Manageability قابلیت اداره و فرم دهی
ـ Fullness انبوه به نظر آمدن
ـ Ease of combing سهولت شانه خوری
● علت تنوع شامپوها
همانطور که همه ما در فروشگاه ها مشاهده می کنیم امروزه طیف وسیعی از شامپوها در بازار دیده می شوند. علت تنوع شامپوها بدون شک وجود متغیرهای بسیار زیادی است که در طراحی فرمول شامپو وجود دارد.
مثلا اینکه موها از نظر میزان چربی پوست سر، خشک و چرب یا معمولی باشد یا اینکه فرم مو صاف، مجعد یا فرفری باشد یا مثلا اینکه موها با مواد شیمیایی مثل مواد دکلره، رنگ، فر و ... دستکاری شده باشند، از طرف دیگر سلیقه مصرف کننده درانتخاب شکل و حالت شامپو، میزان کف و سهولت آبکشی و شست و شو حتی خصوصیاتی مثل رنگ و بو و بسته بندی همگی می توانند متغیرهای فرمول نویسی یک شامپو باشند.
از آنجا که که بسیاری از این متغیرها متضاد یکدیگر بوده و جمع پذیر نیستند تولید کننده، برای اینکه بتواند سلیقه متنوع مشتریان را پاسخگو باشد مجبور است شامپوهای متنوعی ارائه دهد تا نیاز همه آنها را براورده نماید. چرا که حتی سلیقه یک فرد نیز با گذشت زمان تغییر می کند. این یک واقعیت است که همه مردم دوست دارند فراورده های جدید را آزمایش و تجربه نمایند.
● تقسیم بندی شامپوها
شامپوها را می توان به روشهای مختلفی تقسیم بندی نمود:
▪ تقسیم بندی بر اساس شکل ظاهری:
شامپوها می توانند با ظاهر شفاف، صدفی، خمیری، ژل و یا حتی جامد به بازار عرضه شوند. رنگهای متنوع، روایح گوناگون، بسته بندی های مختلف نیز شکل ظاهری شامپو را تغییر می دهند.
▪ تقسیم بندی بر اساس نوع مو:
ـ شامپو برای موی چرب، خشک یا معمولی
ـ شامپو برای موی رنگ شده
ـ شامپو حجم دهنده برای انبوه به نظر آمدن موی کم پشت
ـ شامپو ضخیم کننده برای موی افزایش ضخامت تدریجی موهای نازک
ـ شامپو برای نگهداری از فرهای مطلوب برای کسانی که حالت فر مویشان زیباست یا کسانی که موی خود را با مواد شیمیایی فرکرده اند.
ـ شامپو برای کسانی که فر موهایشان ریز و نازیباست و دوست دارند حالت وز مویشان برطرف شود.
ـ شامپو کلاسیک برای كسانی كه دارای موی نرمال هستند و بیش از هرچیز سادگی و نظافت را از موی خود می خواهند مانند آقایانی كه دارای موی كوتاه و بدون مشكل و دستكاری نشده هستند.
▪ تقسیم بندی بر اساس میزان ملایمت
ـ شامپو خیلی ملایم، شامپو ملایم، شامپو معمولی، شامپو غلیظ
▪ تقسیم بندی بر اساس داشتن مواد خاص برای منظوری خاص
ـ شامپو ضدشوره، شامپو ویتامینه و ...
شامپو از دو قسمت عمده تشكیل شده است:
۱) مواد فعال سطحی:
جزء اصلی یك شامپو مواد فعال كننده سطحی آن است.
موادفعال كننده سطح به طوركلی به چهار دسته آنیونی، كاتیونی، آمفوتری و غیر یونی تقسیم بندی می شوند. در شامپو معمولا تركیبی از موادفعال آنیونی (مانند سدیم لارت سولفات)، مواد آمفوتری (مانند بتائین ها) و مواد غیریونی (مانند كوكونات فتی اسید دی اتانول آمید) به عنوان مواد فعال كننده سطحی یا جزء اصلی استفاده می شود.
۲) افزودنی ها: بفیه اجزاء به عنوان افزودنی به شامپو اضافه می شوند.
افزودنی های شامپو خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
الف) افزودنی های عمومی
موادی مانند نگهدارنده ها برای جلوگیری از آلودگی میكروبی، نمك برای افزایش قوام شامپو و اسانس برای خوشبو نمودن شامپو و ا.د.ت.‌آ (EDTA) برای كاهش سختی آب و سیتریك اسید جهت تنظیم پ هاش جزء افزودنی های شامپو به حساب می آیند. اگر به تركیبات تشكیل دهنده شامپوهادقت كنیم خواهیم دید اجزائی مثل اسیدسیتریك، نمك، ا.د.ت.ا، نگهدارنده، اسانس، رنگ و آب در همه شامپوها مشترك هستند بنابراین در انتخاب شامپو دقت به این موارد اهمیتی ندارد.
ب) افزودنی های اختصاصی
در فرمولاسیون شامپوهای نوین مواد ویژه ای برای خلق اثربخشی خاص به شامپو اضافه می گردند تا شامپو علاوه بر شویندگی بتواند ویژگی های زیبایی مورد انتظار را نیز برآورده نماید.
در انتخاب شامپوی مناسب دقت به مواد فعال كننده سطح و همچنین افزودنی های اختصاصی بسیار مهم است.
در برخی از شامپوهای جدید اجزاء ویژه ای به نام ضخیم كننده‏(Thickner) اضافه شده است. این شامپوها در واقع سطح تارهای مو را با لایه ای از پروتئین می پوشانند بنابراین باعث می شوند هربار كه شما این شامپو را استفاده می كنید موی شما پر پشت تر به نظر برسد.
پروتئین‏ كراتین و آمینو اسیدها به ساقه مو می پیوندند و شكافهای ایجاد شده در اثر استفاده از مواد نامرغوب را پر می كند. این امر باعث افزایش مقاومت مو و محافظت از آن می گردد. پروتئین تخم مرغ با مو پیوند ایجاد نمی كند بنابراین استفاده از آن در شامپو فقط یك مانور تبلیغاتی (Gimmick) است.مواد مرطوب كننده‏، موی شما را هیدراته می كند درست همان اثری كه بر روی پوست هم دارد.
پنتنول و ویتامین ب۵ برخلاف بقیه ویتامین ها به داخل محور مو نفوذ می كنند و برای افزایش استحكام و سلامت مو مفید می باشد. (دقت کنید که از ویتامین برای افزودن خواص نرم کنندگی استفاده شده نه تغذیه و تقویت مو)هرچند پروتوئین موجود در شامپو ها به داخل محور مو نفوذ نمی كنند اما با پوشانیدن سطح مو باعث پرپشت به نظر آمدن و افزایش خاصیت نرم كنندگی می شوند.پروتوئین ابریشم به افزایش درخشندگی مو كمك می كند.
● آموزش روش صحیح شامپو زدن
آقایان معمولا بطری شامپو را برمی دارند یک قطره بزرگ از شامپو روی سرشان می ریزند، مو را چنگ می زنند و بعد از اینکه شامپو کف کرد جریان آب را وارد آن می کنند!!
معمولا خانمها در این مورد کمی بیشتر می دانند و درست تر عمل می کنند (حداقل انتظار می رود که همینطور باشد)! اما اگر به عقیده شما عمل شامپو کردن به همین سادگی است ، بهتر است بیشتر فکر كنید! چون شامپو زدن عملی است که در زندگی روزمره همه ما مرتب انجام می شود بنابراین اشتباهاتی که در اثرعادتهای ناصحیح شامپو زدن مرتکب می شویم نیز مرتب تکرار خواهند شد، حتما می توانید حدس بزنید که در دراز مدت چه صدمات جبران ناپذیری در انتظار موهایمان خواهد بود!
▪ شامپو زدن صحیح موها شامل مراحل زیر می باشد:
۱) گره گشائی از مو
موی خود را با یک شانه دندانه درشت شانه کنید تا هیچ گونه گره ای روی آن نمانده باشد.هرگز موی خود را در حالت خیس شانه نکنید چون در این حالت نیروی بیشتری برای شانه کردن مصرف می کنید بنابراین موی شما ممکن است شکسته شود.
۲) آب كشی اولیه با آب ولرم
در مرحه بعدی موهای خود را با آب ولرم و نیمه گرم آبکشی نمایید. به این مرحله آبکشی اولیه و یا پیش شستشو (Pre-washing) گفته می شود که برای زدودن گرد و غبار و به طور کلی آلودگی های قابل حل در آب انجام می گردد. هرگز از آب داغ استفاده نکنید چون باعث تردی و شکنندگی مویتان خواهد شد.
۳) پخش كردن شامپو در كف دست
مقداری شامپو در کف دست خود بریزید و دستهای خود را روی هم مالش دهید تا شامپو روی دستهایتان پخش شود. (حرارت دستهای شما به عملکرد بهتر شامپو کمک می کند.) در واقع کف شامپو باید روی دست شما تشکیل گردد. مقدار شامپو توسط خودتان تعیین می شود و باید به اندازه ای باشد که کف آن تمام موهای شما را بپوشاند .
۴) ماساژ دادن شامپو بر روی پوست سر با نوك انگشتان
شامپو را روی همه جای سر پخش نموده و با نوک انگشتانتان به آرامی شامپو را روی پوست سر وموهایتان ماساژ دهید. (دقت نمایید که از ناخنها استفاده ننمایید) برای جلوگیری از گره خوردن و شکسته شده مو این کار را به آرامی و به صورت دایره ای انجام دهید .
۵) آب كشی نهائی
در این مرحله موی خود را به خوبی آبکشی نمایید تا هرگونه بقایای شامپو از لابلای موی شما زدوده شود. باز هم تاکید می شود:
مو در حالت خیس نسبت به اصطکاک خیلی حساس است. بنابراین آن را در حالت خیس به سختی مالش ندهید.
همیشه در هنگام شامپو کردن موها ۵ مرحله فوق را به خاطر بیاورید تا تکرار این مراحل برای شما تبدیل به عادت شود.