دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا


تاریخچه‌ی کشمکش عقل و دین


تاریخچه‌ی کشمکش عقل و دین
نویسنده : طویل - توفیق
مترجم : فتحی‌لقمان - علی
محل نشر : شیراز
تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۰۵/۱۳
رده دیویی : ۲۹۱.۱۷۵
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۳۳۶
نوع اثر : ترجمه
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : ۵۶ B/ط۹ت۲
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۳۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۳۵۸-۱۲۹-۲

نویسنده در آغاز از تنگناها و فشار دین علیه عقل و فلسفه سخن می‌گوید و به تفصیل نظریه‌های مربوط به آن را مطرح می‌سازد: وی خاطرنشان می‌کند: '... محدودیت‌هایی که متعصبین دیندار بر آزادی تفکر ایجاد کردند, مانع از تکامل و بالندگی عقل شد و آن را در طی قرن‌های متمادی تحت سیطره و سلطه خود از حرکت بازداشت.... پیشینه تاریخی عقل و دین نشان می‌دهد که هیچ جدالی بین عقل و دین که بر طرد عقل و سرکوب اندیشه‌مندان منجر شده باشد, رخ نداده است مگر این که دو اتفاق با هم افتاده باشد: اول این که داعیه‌داران دین به قدرتی دست یافته باشند که به وسیله آن قادر به اعمال فشار بر عقل و تعقیب و شکنجه عقلا باشند. اگر قدرت در دست متصدیان دین قرار نگیرد, در میدان مخالف با عقل, تنها به انتقاد از آن و تبلی‌ غ علیه آن قناعت خواهند نمود و با دشمنان خود به تساهل و تسامح رفتار کرده و همانند آن‌ها به عقل و قوانین عقلی متوسل خواهند شد. انگلستان قرن هفدهم و هجدهم مصداقی برای این ادعا است. اما خواهیم دید که در یک چنین مواقعی دیندارانی که به قوانین عقلانی پناه می‌برند برای مخالفت با عقلا از روش‌های عقلانی استفاده می‌کنند و همین امر به نفاق می‌انجامد. دوم این که عقل نیرومندی ظهور کند که توانایی تاختن بر حریم دین و عبور از مرزهای ممنوعه را داشته باشد و بدین ترتیب بدعتی بیاورد یا سنتی را بشکند. یک چنین عقلی است که می‌تواند مخالفان خود را در تنگنا قرار دهد. اگر چنین عقلی در صحنه حاضر نباشد اصولا طرف دعوایی وجود نخواهد داشت'. نویسنده بر اساس این گزاره معتقد است که در یونان باستانع همچنین در ظهور مسیحیت جدال چندانی بین عقل و دین صورت نگرفت. در قرون وسطا دین با هیات کلیسا عرصه را بر عقل تنگ کرد و با شروع عصر نوزایی (رنسانس) جدال بین عقل و دین شدت گرفت و پس از آن, تقریبا عقل بر اریکه قدرت ایستاد. عناوینی که برای این کتاب انتخاب شده بدین قرار است: 'آزادی عقیده و دشمنان آن', 'عقل و دین در فلسفه یونان و روم', 'عقل و دین در قرون وسطا', 'موضع اسلام و فقهای مسلمان در برابر فلسفه', 'رشد عقل در جهان کاتولیک در سده‌های هفدهم و هجدهم میلادی', 'کشمکش عقل و دین در انگلستان پروتستان در سده‌های هفدهم و هجدهم میلادی' و کشمکش عقل و دین در قرن گذشته'.