راه‌کارهای پذیرایی از مهمان

● وظایف مهمان و میزبان در سیره اهل بیت
روزی امیر مومنان اندوهگین بود.یکی که امام را این‌چونین غمگین دید پرسید: چرا ناراحت هستید؟
و امام فرمود: زیرا هفت روز بر من گذشته و مهمان به منزل ما نیامده است.سفینه ۵/۲۶۸
برای امام رضا علیه السلام مهمانی رسید و ساعاتی از شب با او نشسته و برای او سخن گفت. ناگاه چراغ منزل خراب شد. مرد مهمان دست برد تا چراغ را درست کند. امام اجازه ندادند و فرمودند: ما گروهی هستیم که از مهمان خود کار نمی‌کشیم انّا قوم لانستخدم اضیافنا بحار
۴۹/۱۰۲
شیخ بهایی گوید: و من جملة اکرام الضیف تقدیم الفاکهة الیه قبل الطعام لانّه اوفق بالطبّ و ابعد عن الضرر کما قدّمها سبحانه فی قوله عزّ و جلّ: (و فاکهة مما یتخیّرون ، و لحم طیر مما یشتهون ). واقعه / ۲۰ ۲۱؛ سفینة البحار / ۵ / ۲۷۰
از جمله‌ی احترام و اکرام مهمان تعارف کردن میوه قبل از غذا بر اوست چرا که میوه از نظر پزشکی خوب بوده و از ضرر دور است چنانکه خدا نیز در قرآن آن را بر غذا مقدم داشته و می‌فرماید: و میوه هایی که خود بر می گزینند؛ و گوشت پرنده هر چه بخواهند
۱) وظایف مهمان
▪ اجابت دعوت؛
قال الصادق علیه السلام: من الحقوق الواجبات للمؤمن علی المؤمن ان یجیب دعوته. محاسن برقی / ۲ / ۱۷۹
یکی از حقوق مومن این است که دیگران دعوتش را اجابت کنند
▪ کم نشمردن غذای میزبان؛
قال الصادق علیه السلام: هلک امرؤ احتقر لاخیه ما یحضره و هلک امرؤ احتقر من اخیه ما قدم الیه. محجة البیضأ / ۳ / ۳۰
نابود شود کسی که آنچه برادرش برای او مهیا کرده را کوچک شمارد و هلاک شود کسی که آنچه که برادرش بر او تقدیم نموده را کم شمارد.
▪ نشستن در مکان پیشنهادی میزبان؛
قال الباقر علیه السلام: اذا دخل احدکم علی اخیه فی رحله فلیقعد حیث یأمر صاحب الرحل فانّ صاحب الرحل اعرف بعورة بیته من الداخل علیه. بحار / ۷۵ / ۴۵۱
هرگاه یکی از شما در خانه دیگری مهمان شد باید آنجا که صاحب خانه می‌گوید بنشیند چراکه او به خانه خود و آنچه باید در آن رعایت و ملاحظه شود آگاه‌تر از مهمان است.
▪ دعا برای میزبان:
جابربن عبدالله تعریف می‌کند: روزی ابوالهیثم غذایی پخت و رسول خدا صلی الله علیه و آله و یارانش را به خوردن آن دعوت کرد و چون اصحاب از خوردن غذا فارغ گشتند. رسول خدا صلی الله علیه و آله به یارانش فرمود: به برادر میزبانتان ثواب برسانید. گفتند: چگونه باید به او ثواب رساند؟
فرمودند: هنگامی که کسانی به خانه مردی داخل شدند و غذایش را خورده و نوشیدنی‌هایش نوشیده شد و برای او دعای خیر کردند. همین کار موجب ثواب رساندن به او خواهد شد. جامع الاصول من احادیث الرسول، ج ۵، ص ۱۰۱.
۲) وظایف میزبان
▪ به رنج نیافتادن؛
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: لا یتکلّفن احد لضیفه ما لا یقدر.کنز العمال / ۲۵۸۷۶
هیچ کس نباید برای مهمانش، خود را به آنچه که در توانش نیست به تکلف اندازد .
▪ به رنج افتادن در صورت دعوت؛
قال الصادق علیه السلام: اذا اتاک اخوک فاته بما عندک و اذا دعوته فتکلّف له. محاسن برقی / ۲ / ۱۷۹
هرگاه برادرت پیش تو آمد [بدون آنکه تو دعوتش کنی] آنچه داری، برایش بیاور، و هرگاه خود دعوتش کردی برایش تدارک ببین.
▪ سؤ ال نکردن از میهمان در میل به غذا؛
قال الصادق علیه السلام: لا تقل لاخیک اذا دخل علیک اکلت الیوم شیئا. بحار / ۷۵ / ۴۵۵
هیچ وقت به برادرت که مهمان توست نگو: "امروز چیزی خوردی؟" [بلکه بدون آنکه از او بپرسی، پذیرایی‌اش کن].
▪ کار نکشیدن از مهمان؛
قال الرضا علیه السلام: اخدم اخاک فان استخدمک فلا و لا کرامة له. بحار/۷۴/۱۷۸
قال الصادق علیه السلام: نهی رسول الله ان یستخدم الضیف. سفینة البحار / ۵ / ۲۷۰
امام صادق فرمودند پیامبر خدا از کار کشیدن از مهمان نهی کرده‌اند.
▪ غذا خوردن با مهمان؛
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: من احبّ ان یحبه الله و رسوله فلیأکل مع ضیفه. مدینة البلاغه / ۲ / ۵۵۲
هرکه دوست دارد خدا و پیامبرش دوستش داشته باشند همراه مهمان خود غذا بخورد.
▪ آماده کردن خلال؛
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: ان من حقّ الضیف ان یعدله الخلال. بحار/۷۵ / ۴۵۵
یکی از حقوق مهمان این است خلال دندان مقابلش بگذاری
▪ دیر از غذا دست کشیدن؛
کان رسول الله صلّی اللّه علیه و آله اکل معه (الضیف ) و لم یرفع یده من الخوان حتی یرفع الضیف یده. فروع کافی / ۶ /۲ ۸۵
پیامبر همراه مهمان غذا می‌خورد و دست از سفره نمی‌کشید تا آنکه مهمان کنار رود.
▪ به زحمت نیانداختن همسر؛
شخصی حضرت علی علیه السلام را به مهمانی دعوت کرد. حضرت فرمود: با شرایطی دعوت تو را می‌پذیرم: لا تدخل علی شیئا من خارج و لا تدّخر علی شیئا فی البیت و لا تجحف بالعیال. بحار / ۷۵ / ۴۵۱۱
چیزی از بیرون تهیه نمی کنی و چیزی در خانه ذخیره نمی کنی و خانواده‌ات را به تکلف و زحمت نمی‌اندازی.
▪ تکریم از مهمان؛
قال علی علیه السلام: اکرم ضیفک و ان کان حقیرا و قم عن مجلسک لابیک و معلّمک و ان کنت امیرا. غرر الحکم / ۱ / ۱۱۴
بر مهمان خود احترام بگذار اکرامش کن هرچند کوچک و کم ارزش باشد، و پیش پای پدر و ملم خود از جایت به پا خیز هر چند که پادشاه باشی.
▪ بدرقه ی مهمان؛
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: من حقّ الضیف ان تمشی معه فتخرجه من حریمک الی الباب. بحار / ۷۵ / ۴۵۱
یکی از حقوق مهمان این است که او را تا تا دم در خانه‌ات همراهی کنی

منبع : مستور