کاش هاشمی رفسنجانی اشتباه کرده بود

جوهره حرف‌های آقای هاشمی رفسنجانی در خطبه نماز جمعه گذشته این بود که به جای سرور و شادمانی و ابراز شور و شعف از بحران مالی که در جهان به وجود آمده قدری واقع‌بین‌تر و آینده‌نگرتر باشیم.
حواسمان باشد که دامنه این بحران دیر یا زود نیز به ایران خواهد رسید. بنابراین از حالا به فکر باشیم؛ درآمدهای نفتی‌مان را خرج امور بی‌حاصل، روزمره و اجرایی نکنیم و در عوض از آن برای مواجهه با بحرانی که پیش روی داریم استفاده نماییم. حرف دیگر ایشان این بود که صدمه این بحران و به دنبال آن رکود اقتصادی که در جهان پیش آمده بیشتر متوجه اقشار و لایه‌های کم‌درآمدتر جامعه خواهد بود تا اقشار مرفه. بنابراین مسوولان می‌بایستی خیلی بیشتر به فکر آینده باشند.
از آنجا که این روزها مساله برداشت مالی از حساب ذخیره ارزی هم در کشور مطرح شده آقای هاشمی تعمدا وارد این بحث نشدند و گفتند نمی‌خواهند وارد این بحث شوند که ذخایر ارزی‌مان حفظ شده یا نه، بلکه هدف‌شان از طرح موضوع بیشتر در خصوص پایین رفتن بهای نفت است و اینکه مسوولان متوجه باشند که خیلی روی درآمدهای نفتی حساب نکنند. سخنان ایشان که بیشتر یک هشدار بود تا وارد نمودن ایراد و انتقاد به سیاست‌های دولت نهم، بلافاصله با واکنش برخی محافل طرفدار دولت روبه‌رو شد. آنان در مقابل این سخنان موضع‌گیری کرده و به شدت به تخطئه آقای هاشمی رفسنجانی و متقابلا دفاع از دولت نهم برخاستند. اما ای کاش سخنان آقای هاشمی آن گونه که مدافعین دولت نهم می‌گویند، اشتباه بود و حق با اصولگرایان بود. اما اوضاع موجود حکایت از درستی هشدارهای هاشمی می‌کند. همان جمعه که ایشان آن خطبه را خواندند و باعث تکدر خاطر اصولگرایان شد اعضای اوپک گرد هم آمدند و به منظور جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت نفت تصمیم گرفتند ۵/۱ میلیون بشکه در روز از تولید خود بکاهند.
اما در میان بهت و ناباوری سران اوپک، پس از اعلام آن تصمیم نه تنها قیمت نفت بالا نرفت بلکه با سقوط ۵ دلار، شوک عمیقی بر کشورهای صادرکننده نفت وارد کرد. ای کاش هاشمی رفسنجانی اشتباه می‌کرد اما در پایان همان روز جمعه ۳ آبان نفت اوپک به زیر ۶۰ دلار سقوط کرد. واقعیت تلخ آن است که ظرف ۱۴ هفته گذشته بهای نفت از قریب به ۱۴۰ دلار به زیر ۷۰ دلار رسیده است.
ای کاش قیمت در همین حد می‌ماند، اما تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که با گسترش ابعاد رکود موجود (پایین رفتن تقاضا برای کالاهای مصرفی، بیکاری، تورم و غیره) بهای نفت به زودی به مرز ۵۰ دلار و حتی کمتر از آن هم سقوط خواهد کرد. اما این همه داستان نیست. یک بعد سخنان آقای هاشمی متوجه کاهش شدید درآمدهای ارزی ایران از حالا به بعد بود. اما بعد دیگر که اتفاقا آقای هاشمی خیلی هم به آن نپرداخت، متوجه حساب و کتاب درآمدهای عظیم نفتی‌مان ظرف ۳، ۴ سال گذشته بود و اینکه با آن درآمدها چه کرده‌ایم یا دولت نهم در سه سال نخست آن یعنی از ۱۳۸۴ تا ۸۶ به ترتیب ۵۳، ۶۲ و ۸۱ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته. امسال نیز که هفت ماه آن سپری می‌شود، درآمدهای دولت ۷۵ میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شده است. به عبارت دیگر، دولت آقای احمدی‌نژاد در چهار سال زمامداری‌اش قریب به ۲۷۰ میلیارد دلار درآمد داشته است.
در حالی که بر اساس قانون برنامه چهارم توسعه دولت در مجموع در چهار سال ۸۷ – ۸۴ اجازه برداشت حدود ۶۵ میلیارد دلار داشته و مابقی آن ۲۷۰ میلیارد دلار می‌بایستی می‌رفت به حساب صندوق ذخیره ارزی. اما بر اساس گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس که چندی پیش بیرون آمده، دولت با کسب مجوز از مجلس در سه سال ۸۶ – ۸۴، نزدیک به ۱۶۰ میلیارد دلار از حساب صندوق ذخیره ارزی برداشت کرده است. بر اساس همان گزارش پیش‌بینی می‌شود که هزینه‌های ارزی دولت تا پایان سال ۸۷ به ۷۰ میلیارد دلار برسد که با این حساب مجموعه برداشت‌های دولت آقای احمدی‌نژاد ظرف چهار سال تصدی آن به جای ۶۵ میلیارد پیش‌بینی شده به ۲۳۰ میلیارد دلار می‌رسد.
حتی با پذیرش این اعداد و ارقام باز هم می‌بایستی ۴۰ الی ۵۰ میلیارد دلار در حساب ذخیره ارزی‌مان موجود باشد که آیا چنین است؟ آقای احمدی‌نژاد در مصاحبه اخیر تلویزیونی‌شان به پرسشی پیرامون حساب ذخیره ارزی و میزان آن پاسخ دادند که این مساله امنیتی است و نمی‌توانند در خصوص آن صحبت کنند. همان روز یکی از مراکز مالی غربی پیش‌بینی کرد که ذخایر ارزی ایران نمی‌تواند خیلی بیش از ۱۰ تا ۱۳ میلیارد دلار باشد. می‌ماند اینکه دولت آقای احمدی‌نژاد با قریب ۲۰۰ میلیارد درآمدهای ارزی تاکنون چه کرده‌اند؟ به عنوان مشت نمونه خروار یکی از مخارج عمده دولت نهم هزینه‌های جاری هنگفت آن بوده است.
هزینه‌های جاری کشور در آخرین سال دولت آقای خاتمی قریب به ۲۲ هزار میلیارد تومان بود. یک فقره از جاهایی که آن ۲۰۰ میلیارد دلار هزینه شده در هزینه‌های جاری دولت است که به نسبت سال ۸۳، بیش از ۳۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است. هزینه‌های جاری مصوب امسال حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان بوده که با افزایش‌هایی که تاکنون بدان خورده به حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
نیازی نیست که کارشناسان اقتصادی و برنامه و بودجه نظر دهند که یک ریال از این ۷۰ هزار میلیارد تومان هم صرف کارهای عمرانی سازندگی و زیربنایی نمی‌شود. فی‌الواقع و با کمال تاسف بایستی گفت که در مقابل این ۷۰ هزار میلیارد تومان هزینه‌های جاری، کل بودجه عمرانی کشور در سال جاری حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان می‌شود. ای کاش آقای هاشمی در روز جمعه در خطبه‌هایشان اشتباه کرده بودند و به جای همه اینها صندوق ذخیره ارزی‌مان پروپیمان بود، هزینه‌های جاری‌مان کمتر از هزینه‌های عمرانی‌مان بود، تورم نبود و ۲۰۰ میلیارد دلار برداشت‌های ارزی دولت صرف امور زیربنایی و عمران و آبادانی کشور شده بود و... اما متاسفانه حق با هاشمی و هاشمی‌هاست.

صادق زیباکلام

منبع : روزنامه کارگزاران