تمثیلی از عشق

نادین لبکی متولد ١٩٧٤ در شهر بعبدات لبنان[٢٢ کیلیومتری بیروت] است. در ١٩٩٧ شده با ساختن فیلم کوتاه پایان نامه اش با نام شماره ١١ خیابان پاستور از دانشگاه سن ژوزف بیروت فارغ التحصیل شده است. یک سال بعد، فیلم پایان نامه وی در بینال فیلم های عربی در پاریس[IMA] جایزه ای گرفت. اما او سال ها قبل، از ابتدای دهه ١٩٩٠ کار عملی را با ورود به تلویزیون آغازکرده و سپس دست به ساختن فیلم های تبلیغاتی و ویدئوکلیپ زده بود.
لبکی اولین ویدیوکلیپ اش را با شرکت باسکال مشعلانی ساخت و بعدها با نورا رحال و کاتیا حرب همکاری کرد. اما شهرت با ساختن کلیپ "اخصمک آه/آره مسخره ات می کنم" با نانسی عجرم به سراغش آمد. این همکاری در کلیپ های یا سلام، انت ایه و لاون عیونک ادامه یافت. این سه کلیپ جدا از استقبال گسترده مردمی، موفق به کسب جوایزی هم شد.
لبکی سال گذشته اولین فیلم بلندش را به نام کارامل کارگردانی کرد که در هفته های گذشته در همین صفحات معرفی شد. اقبال گسترده تجاری و هنری فیلم فیلم- نماینده سینمای لبنان در مراسم اسکار امسال و موفق ترین فیلم تاریخ سینمای لبنان که تا امروز در ٤٠ کشور جهان پخش شده- باعث شد تا پای صحبت های وی نشسته و کارامل را از زبان خود او بشنویم...
▪ چرا اسم فیلم را کارامل گذاشتید؟
ـ در خاورمیانه از کارامل که با جوشاندن آب و شکر و لیمو درست می شود برای از بین بردن موهای زائد استفاده می شود. بعد از جوشاندن آن را روی یک تکه مرمر پهن می کنند و می گذارند تا کمی سرد شود. کارامل بعد از سرد شدن به حالت چسباکی در می آید و برای رهایی از دست موهای زائد به کار می رود. کارامل، تمثیلی از عشق است... شیرینی که شکر، نمک و ترشی را با هم و یکجا دارد و حتی کمی دردآور هم هست.
▪ دوست دارید کمی از شخصیت های فیلم صحبت کنید، می توانید از نقش لیال که خودتان بازی کرده اید شروع کنید؟
ـ لیال صاحب سالن زیبایی است. دختری است ٣٠ ساله که مثل هر زن مجرد لبنانی با خانواده اش زندگی می کند. زینت آلاتی که استفاده می کند دلبستگی او را به باکره مقدس و حرف هایش نیز وابستگی عمیق او به دین اش را نشان می دهد. عاشق مردی متاهل و مترس است: یک نمونه کامل تناقض. از یک طرف در زندگی او دین و خانواده ای که نمی خواهد سبب دل شکستگی شان شود، وجود دارد و از طرف دیگر مردی که به شدت به او دل بسته است و او را تبدیل به نمونه کامل گناه و تابو می کند.
▪ تصور می کنم کارگردانی و بازی در نقش اولین فیلم تان به صورت همزمان کار ساده ای نبوده.
ـ اعتراف می کنم مدتی طولانی برای انجام این کار در تردید بودم. ایده بازیگری مرا جذب کرد اما از این که به فیلم لطمه وارد کند، می ترسیدم. خوش شانس بودم، ریسک کردم. اما این کار فرصت کارگردانی فیلم از درون را به من داد. می توانستم به خاطر حرفه ای نبودن بازیگرها تا بیشترین حد ممکن به آنها نزدیک شوم و آنها را هدایت کنم. مخصوصاً، از هر کدام خواستم تا با جملات و کلمات خودشان حرف بزنند، دیالوگی برای حفظ کردن در اختیارشان قرار ندادم.
▪ کار با نابازیگران یک انتخاب آگاهانه بود یا تصادفی؟
ـ می خواستم زنانی را انتخاب کنم که نقش شان به زندگی واقعی شان شبیه باشد. درباره ساختار فیزیکی پرسوناژها، شخصیت شان، حرف هایشان و کلماتی که استفاده می کنند، یک فکر منسجم داشتم. ولی شروع به گشتن به دنبال آنها در خیابان، موقع خرید و در میان دوستانم نکردم. چون کار زمان بری بود، اما همه بازیگرها بسیار نزدیک به زندگی واقعی شان انتخاب شدند.
▪ ریما[جوانا مکرزل]؟
ـ دختری ٢٤ ساله با رفتاری شبیه مردها که کارش شستن مو در یک سالن زیبایی است. ساکت و تودار، عشوه و ناز بقیه دخترها ندارد. ریما به دنبال خودش است. کم کم متوجه علاقه او به همجنس های خودش می شویم. اما آیا خود او هم متوجه این موضوع هست؟ جوانا مکرزل، مدیر یک شرکت بزرگ فروش لوازم برقی است. انرژی و رفتار خود انگیخته او مرا تحت تاثیر خودش قرار داد و افسون کرد.
▪ خوب نسرین[یاسمین المصری] کیست؟
ـ نسرین ٢٨ ساله، مسلمان و دوست و همکار لیال در سالن زیبایی است. در حال ازدواج با مردی مسلمان است که او را باکره فرض می کند. این مشکل بزرگ او است. آیا می تواند این ماجرا را باید به شوهر آینده اش بگوید؟ یا مثل خیلی از زنان لبنانی که در وضعیتی مشابه هستند، پرده بکارت خودش را ترمیم خواهد کرد؟ دختر یک پدر فلسطینی و مادری مصری که در لبنان متولد شده. یاسمین یکی از دوستان خوب من است که در هنرهای زیبای پاریس با او آشنا شدم.
▪ جماله[جیزیل عواد]؟
ـ جماله دوست همه دخترانی است که در سالن زیبایی کار می کنند. سن و دین او را به راحتی نمی توانم تخمین بزنیم. از پیر شدن آن قدر هراس دارد که برای مخفی نگاه داشتن یائسگی اش دست به کارهای عجیبی می زند. در کشور من زنان زیادی در چنین موقعیتی به سر می برند، چون برای زن لبنانی کنار آمدن با چنین وضعیتی چیز مهمی است. جماله می خواهد بازیگر شود، چون بعد از وقف زندگیش برای فرزندانش، می خواهد یک بار دیگر مزه بودن و درخشیدن را بچشد. مخصوصاً به خاطر اینکه شوهرش او را به خاطر دختری جوان تر و زیباتر ترک کرده است. جیزیل عواد در زندگی واقعی منشی گری و دستیاری می کند. دست و دل باز بودنش و روحیه برون گرای او بسیار مناسب نقش بود.
▪ رز خیاط [سهام حداد]؟
ـ همه دخترها رز را می شناسند، یک مسیحی ٦٥ ساله که در نزدیکی سالن زیبایی زندگی و کار می کند. هرگز ازدواج نکرده چون زندگیش را وقف مراقبت از خواهر شیرین عقل خود کرده. با چارلز آشنا می شود و اجازه می دهد تا عشق کنارش بگذرد و برود. اگر در لبنان بیوه یا مطلقه باشید یا حتی باکره، در سنین بالا اجازه عاشق شدن ندارید. در غیر این صورت، مسخره خاص و عام می شوید. کارتان به نظر ابلهانه می آید و از اطرافیان تان شرم می کنید. سهام حداد که نقش رز را بازی می کند، در زندگی واقعی زنی خانه دار است. با وجود خجالتی بودنش، شخصیت منحصر به فردش مرا تحت تاثیر قرار داد.
و زن زیبا و اسرارآمیزی هم وجود دارد که هر از چندگاهی او را می بینیم و هیچ چیزی درباره وی نمی دانیم.
حتی اسمش را نمی دانیم. یک نمونه کامل برای زن کامل. موهاش، نیم رخ اش و لباس هاش.... چیزی که هر مردی آرزوی داشتنش را دارد. در فیلم این زن مثل آگهی های تبلیغاتی دهه ١٩٦٠ آمریکا، نماینده کلیشه ای زن خانه دار و مادر ایده آل است. ولی بعدها متوجه می شویم که به شکلی باورنکردنی فردی متفاوت است، و مثل خیلی از زنان لبنانی برای دیده شدن در تصویری قابلقبول جامعه، قید شخصیت واقعی خودش را زده. بین این زن و ریما کشش واقعی به وجود می آید.
در پایان فیلم، بعد از سفری درونی، دست به حرکتی کاملاً معمولی می زند: موهای سیاه بلندش را کوتاه می کند. این کار در واقع او را از زیر باری سنگین رها و آزاد می کند. فاطمة صفا زنی شیعه که بعد از ازدواجی ١٣ ساله اینک تنها زندگی می کند، حال و هوای رازآمیزی را که مورد نیاز شخصیت سیهان بود فراهم کرد.

ترجمه امیر عزتی

منبع : موج نو