پیر سینمای خانواده

چند سال پیش، ایرج طهماسب در یك مصاحبه تلویزیونی گفت دوست دارد فیلمی بسازد كه وقتی نوار آن را به خانه می برد با افتخار بگوید كه فیلم مرا تماشا كنید و اهالی خانه با دیدن فیلم او، اوقات خوشی را سپری كنند و اذیت نشوند. (نقل به مضمون) شاید در میان اظهارنظرهایی كه از طهماسب در طول چند سال گذشته خوانده ایم، این كلیدی ترین اظهارنظر او برای شناخت نوع فیلمسازی اش باشد. طهماسب را می توان در شمار فیلمسازانی قرار داد كه سینمای خانوادگی بعد از انقلاب را شكل بخشیده اند و همچنان به رغم تفاوت های زمانی در همین نوع فیلم می سازند. در مورد دلایل وابستگی طهماسب به این گونه، باید به بررسی سوابق فعالیت های او در دهه ۶۰ بپردازیم. طهماسب را خیلی ها با اجراهای تلویزیونی اش در تلویزیون «ضدسرگرمی» دهه ۶۰ به خاطر می آورند. اجراهایی همراه با عروسك هایی خاص كه شماری از آنها جزء كاراكترهای ماندگار كودكان قرار دارند. از آن كاراكترها نسل امروز كه كودكی اش در دهه ۷۰ بوده، تنها كلاه قرمزی و پسرخاله را به یاد می آورد. اما كودكان دهه ۶۰ نمی توانند كاراكترهایی چون «آقای سلامتی» و.. را فراموش كنند. فضای تلویزیون و سینمای دهه ۶۰ را خیلی ها به یاد می آورند. فضایی كه در آن به دلیل محدودیت هایی كه وجود داشت، تنها گونه سینمایی، همان گونه خانوادگی بود و كسانی كه در آن گونه در تلویزیون موفق بودند، این بار در سینما هم موفق ظاهر شدند. ناگفته پیداست طهماسب كه جزء معدود ستاره های تلویزیونی در دهه ۶۰ بود، این بار در سینمای دهه ۷۰ و ۸۰ در شمار پرطرفدارها قرار گرفت. او طی این سال ها به عنوان فیلمسازی شناخته شده كه فیلم های پرفروش و گاه ركوردشكنی را كارگردانی كرده است. با این حال نمی توان طهماسب را در رده فیلمسازان تجاری قرار داد. فیلمسازانی كه مطیع محض اقتضائات بازار هستند و سبك فیلمسازی خود را با تغییر ذائقه بازار به طور كامل تغییر می دهند و معمولاً چندان هم در شناخت بازار موفق نیستند و به نتایجی كه در ذهن می اندیشند نمی رسند.
طهماسب اما از همان ابتدا راه خود را یافته و سبك مشخصی را پیگیری كرده است. به همین دلیل هم گروهی را در كنار خود جمع كرده كه با سبك كاری او نزدیك هستند و ایده های او را به خوبی اجرا می كنند. از كلاه قرمزی و پسرخاله بگیرید تا زیر درخت هلو، فضای فیلمسازی طهماسب در یك مسیر حركت كرده است و در دوره های مختلف كه گونه های رنگارنگی در سینمای ایران مد شده بودند این گونه ها نظر او را جلب نكردند و او را از سبكی كه در پیش گرفته بود باز نداشتند. با این حال، در سبك فیلمسازی طهماسب با مختصاتی كه ذكر شد یك آفت به چشم می خورد كه این آفت، به خصوص پس از اكران «زیر درخت هلو» عیان شده است. به نظر می رسد طهماسب از سبك مشخص به فرمول مشخص رسیده است و در فیلم هایش از فرمول ها و المان های تكرارشونده ای بهره می برد كه از دید تماشاگران امروز و دوستداران سینمای طهماسب به كلیشه رسیده است. شاید به همین خاطر باشد كه «زیر درخت هلو» توقعات سازندگان آن را از لحاظ فروش برآورده نمی كند. هرچند كه دست یافتن به همین میزان فروش، آرزوی بسیاری از سینماگران است و موقعیت طهماسب برای آنها غبطه انگیز جلوه می كند.

میلاد جم

منبع : روزنامه شرق