ابزارهای تازه ترکیه در راه رسیدن به اروپا

اتفاقات اخیری که بر سر راه پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا رخ داد، هر چند موجب به بن بست کشیده شدن گفت وگوها شده اما در عین حال نشان داد ترکیه کنونی به کشوری باتجربه و البته قدرتمند تبدیل شده است. کارشناسان سیاسی کمتر به یاد دارند که در مناسبات بین المللی ترک ها چنین بااعتماد به نفس و آرام به نظاره نشسته باشند.
اتحادیه اروپا پیش از جلسه هفته پیش خود تهدید کرده بود بسته نگه داشتن بنادر ترکیه به روی کشتی های قبرسی عواقبی را برای این کشور به همراه خواهد داشت و شاید حتی موجب توقف روند مذاکرات طرفین بر سر مساله الحاق ترکیه به اتحادیه شود. دولت ترکیه اما در عین حال فقط با بازگشایی یک بندر و یک فرودگاه موافقت کرد و عقب نشینی بیشتر از مواضع پیشین خود را ضروری ندانست. سران اتحادیه نیز که انتظار بیشتری از تهدید خود داشتند قانع نشدند و هشدار دادند در نشست این هفته سرنوشت ترکیه را مشخص خواهند کرد. در نقطه مقابل دولت ترکیه با خونسردی به ارزیابی اوضاع مشغول است.
بعضی از کارشناسان این آرامش را حمل بر سرسختی و لجاجت بی فایده ترکیه می کنند و در عوض برخی تحلیلگران سیاسی گام های آهسته و مطمئن آنان را تحسین می کنند. ظاهراً دورانی که دولتمردان ترک با هرگونه هشدار از غرب و اروپا سراسیمه شوند به سر آمده و آنها امروز به خوبی از قواعد بازی آگاهند. در عین حال نمی توان انکار کرد که این کشور در حال حاضر با اتکا بر اقتصادی قدرتمند و نیز قرابت جغرافیایی ارزشمندش به خاورمیانه بحران زده خود را قدرتمند می پندارد.
کمال کریسچی مدیر موسسه مطالعات اروپایی در دانشگاه بوگازیچی استانبول این نکات را تایید می کند؛ «برای اولین بار در طول زندگی ام ترکیه را در روابط خود با اروپا آرام می بینم. این آرامش حتی بر تمام روابط بین المللی ما سایه افکنده و در عین حال سلامت ارتباطات ما با سایرین از جمله اروپا را تضمین می کند. رشد مناسب اقتصادی و نیز سیاست های راهگشای این دولت علل اصلی این تحولات بوده است.»
اقتصاد پویای ترکیه فعلی به گونه یی است که ارتباطات تجاری این کشور با اروپا هیچ گاه به اندازه امروز پررنگ نبوده. چنان که اغلب نشان های تجاری معتبر اروپا از «بوش» گرفته تا «فیات» و «رنو» نیز در حال حاضر در ترکیه کارخانه یی تاسیس کرده اند و در عین حال ترک ها اکنون بزرگ ترین صادرکننده دستگاه های تلویزیون به اروپا محسوب می شوند.
اما مسائل تجاری این قاره و ترکیه محدود به این موارد نیست. پل ارتباطی آسیا و قاره سبز همین کشور است و اروپا برای دریافت هر کالایی از شرق دور و یا انتقال هر میزان نفت و گازی از خاورمیانه نیاز به مرزهای ترکیه دارد. در عین حال با اتکا بر جمعیت جوان و سخت کوش این منطقه است که اروپا قدرت تولید خود را از دست نمی دهد.
وضعیت درخشان کنونی ترکیه در حالی است که کارشناسان بحران عمیق اقتصادی این کشور در چند سال پیش از این را فراموش نکرده اند. طی سه سال گذشته نرخ رشد اقتصادی به هفت درصد رسیده و نرخ تورم وحشتناک پیشین تا نرخ ده درصد مهار شده است. عجیب نیست که در آخرین ارزیابی ها این کشور در جمع ۲۵ کشور اروپایی ششمین قدرت اقتصادی به شمار می آید و با وجود تنش های اخیر سرمایه گذاران اروپایی مشتاق فعالیت در این کشور هستند. این نکته یی است که حتی به هنگام بروز اختلافات میان مجلس سفلای فرانسه با ترکیه مشاهده شد. نمایندگان فرانسوی لایحه یی را به تصویب رساندند که در متن آن ادعای بی گناهی ترک ها بر سر مساله کشتار دسته جمعی ارامنه در سال های دور را محکوم می کرد و ضمناً آن را جرمی دیگر در پرونده ترکیه می دانست. اما تجار فرانسوی نه تنها توجهی به آن نشان ندادند که حتی در تمایز موضع خود اصرار می ورزیدند.
فلیکس هاوالد از مدیران پژوهشکده اقتصاد جهانی (WEF) می گوید؛ «رهبران اقتصادی اروپا ترکیه را به چشم یک بازار رو به رشد و بسیار جذاب می بینند که هرگونه فرصتی را برای تجارت مهیا می کند.» این پژوهشکده که همیشه مورد توجه رهبران اقتصادی و سیاسی دنیا قرار داشته پیش از نشست های اخیر اتحادیه اروپا نیز گزارشی را در ارتباط با موضوع الحاق ترکیه به اتحادیه منتشر کرد؛ «ترک ها از منظر اروپا سرمنشاء بسیاری از مشکلات احتمالی آتی به حساب می آیند، اما روی دیگر سکه را هم باید توجه کرد و آن اینکه اضافه شدن این کشور به اتحادیه می تواند تعدیل کننده بسیاری از دردسرهای احتمالی آینده باشد.
پرداختن به مساله الحاق ترکیه نگاهی با افقی بلند می طلبد.» به هر جهت اما در اینکه اروپاییان عاقبت چه تصمیمی در این باره خواهند گرفت، نمی توان نقش واکنش اخیر دولت ترکیه و سیاست های جدیدشان را کمرنگ دانست. رجب طیب اردوغان نخست وزیر این کشور در برابر هشدارهای پیاپی طرف مقابل تنها به گفتن یکی دو جمله توصیه آمیز که «امیدوارم اروپا مرتکب اشتباهی تاریخی نشود» بسنده کرد.
اردوغان یادآور شد؛ «در صورت این اتفاق نه ما بلکه اروپا ضرر خواهد کرد. البته حتی در این شرایط هم برنامه های ما برای پیوستن به اتحادیه متوقف نمی شود. اگر تا پیش از این با برنامه «B» سر میز مذاکره نشستیم، بعد از این با برنامه «C» حاضر خواهیم شد.» اردوغان هر چند اشاره یی به اینکه برنامه جدید شامل چه سرفصل هایی خواهد شد نکرد، اما به هر حال ادعای قبلی کارشناسان مبنی بر اینکه آنکارا هرگز اشتیاق خود برای الحاق به اروپا را فراموش نمی کند تایید کرد.
هیوپاپ تحلیل کننده مستقل مسائل سیاسی در استانبول می گوید؛ «اصرار ترکیه بر اینکه بیش از پیش خود را در مسائل خاورمیانه درگیر سازد و ضمناً این منطقه را به عنوان آلترناتیوی برای اتحادیه اروپا معرفی کند مهر تاییدی بر این حقیقت است که کشور مسلمان ترکیه مسیر منتهی به اروپا را علاقه مندتر از گذشته طی می کند. حفظ روابط با اتحادیه تاثیر بسزایی بر قدرت سیاسی این کشور دارد و حتی اگر گفت وگوهای طرفین حاصلی نداشته باشد ترکیه همیشه وانمود می کند مذاکراتش با آن طرف میز ثمربخش بوده است. حتی مردم ترکیه دچار این توهم هستند که در پروژه الحاق به اروپا هر روز حرکت مثبت و رو به جلویی رخ می دهد،به همین دلیل است که گفته می شود این کشور هرگز خیالی جز اروپا در سر نمی پروراند.»
اظهارات هیوپاپ پیرامون علاقه بسیار ترک ها به اروپا و اینکه اتحادیه با آگاهی به این نکته تاریخی می تواند هرگونه شروطی را بر سر راه ترکیه قرار دهد، تنها بخشی از ماجرا است. در نقطه مقابل برخی دیگر از تحلیلگران اعتقاد دارند اروپا بر این امر واقف است که با طرد ترکیه در حقیقت درصد زیادی از مقبولیت و وجهه بین المللی خود را نیز از دست خواهد داد. بهار راملیلی کارشناس روابط اتحادیه و ترکیه در دانشگاه کوچ استانبول می گوید؛ «اتحادیه همیشه به دنبال این است که در سراسر جهان به عنوان سازمانی گسترده و متنوع نمایانده شود تا بتواند در اتفاقات مهم سیاسی دنیا نقش مهم و تاثیر گذار ایفا کند. به همین خاطر بعضی از سران اروپایی اطمینان دارند که بی اعتنایی به ترکیه خطایی بزرگ است.»
اما فارغ از اینکه ورود ترکیه به «یورو» و یا بیرون ماندن آن چه تبعاتی برای طرفین دارد، باید به یاد داشت که در حال حاضر افکار عمومی اروپاییان کاملاً مخالف حضور ترک ها در اتحادیه است. به همین علت است که دولتمردان اروپایی اکنون می دانند برای جلب رضایت مردم از چه شعارهایی بهره گیرند.
آنگلا مرکل صدراعظم آلمان اخیراً متذکر شده بود برای ممانعت عضویت دائم ترکیه در اتحادیه تلاش خواهد کرد و در عین حال نیکولا سارکوزی که خود را برای انتخابات ریاست جمهوری این کشور آماده می کند، فعالیت تبلیغاتی خویش را با بیان این جمله آغاز کرد؛ «جای ترکیه هرجا باشد در اتحادیه اروپا نیست.»
با این اوصاف در شرایطی که مردم اروپا چنین نگرشی به این مساله دارند، ترکیه ترجیح می دهد فعلاً پرونده مسکوت بماند تا شاید در آینده اوضاع به سود آنان عوض شود. به همین علت دولت این کشور با آرامش به نظاره تهدیدهای طرف روبه رو نشسته است. آنها توقف گفت وگوها در این شرایط را بی فایده نمی دانند. به عقیده کارشناسان سیاسی این اتفاق نه تنها می تواند باعث کاهش حساسیت ها نسبت به ترکیه شود بلکه مردم اروپا را نیز مجبور به بازنگری شرایط فعلی و نیز آگاهی از فواید ورود ترکیه خواهد کرد.

ترجمه؛ علی فولادی

منبع : روزنامه اعتماد