گبه

برجسته ترین صنعت دستی و خانگی در استان های بوشهر و كهگیلویه و بویراحمد بافت گبه است كه البته در قسمت هایی از چهارمحال بختیاری و فارس نیز رواج دارد و تقریبا در اكثر نقاط روستایی و حتی در بسیاری از مناطق شهری استانهای مذكور شغل اول یا حرفه ی دوم بسیاری از خانواده ها محسوب میشود.
در بافت گبه كه بوسیله ی پشم خود رنگ خلوط با موی بز انجام میشود، تفكیك رنگ از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار است و در واقع اولین مرحله ی كار گبه با فی را تشكیل می دهد و طی آن، دست اندر كاران ابتدا پشمی را كه از دام های خودشان تامین شده و یا (در صورتی كه خانواده فاقد دام باشد) از سایر دامداران ، دامپروران و عشایر خریداری گردیده، به نسبت نوع رنگی كه – دارند كاملا تفكیك و پس از شستشو، توسط زنان ودختران و به وسیله ی دوك های كوچك و قابل حمل ریسیده و تابیده میشود. گاهی نیز موی بزها ی عدنی و پاكستانی را كه از تنوع رنگ فوق العاده زیادی بر خوردار است با پشم گوسفند مخلوط نموده و بعنوان تار یا جهت دوخت سجاف ها مورد استفاده قرار می دهند.
زمینه گبه های تولیدی مناطق مختلف ایران اكثرا دارای رنگ های روشن نظیر سفید، كرم یا شیری است و نقوش به رنگ های مشكی، قهوه ای، حنایی و… میباشد.
گبه با كمك دارهای قالیبافی افقی و به شیوه ی قالی بافته میشود و بافندگان برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده های خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی كنند و اكثرا به طور ذهنی به این كار می پردازند و بیشتر آنان یك یا چند طرح خاص را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند ولی به طور كلی نقش اصلی گبه های ایرانی را یك مربع مستطیل و یك ردیف لوزی در وسط آن تشكیل می دهد كه رئوس هر یك از لوزی ها، به رئوس لوزی های دیگر متصل است و رد اصطلاح محلی ؛ كم ؛ نامیده میشود و علاوه بر این، استفاده از نقوش بوته جقه و گل های مختلف به طریقه ی هندسی نیز جای خاصی در گبه های تولیدی توسط عشایر، روستانشینان و بافندگان شهری مناطق پیش گفته دارد و در مجموع می توان گفت وجه مشترك تمامی گبه های ایرانی، گونه یی نقش پردازی سنتی است كه طی هزاران سال پرورش یافته و نیز صور هندسی و نگاره های پرندگان و حیوانات زمینه كه ممكن است مركب باشد از ردیف صور هندسی یا انواع گل ( چیزی شبیه نقوش فرش های تركمنی ) یا مانند دستباف های قشقایی راه راه باشد، با یك تا سه ترنج در هر گوشه.
گاهی نیز ممكن است زمینه ی مركزی منقسم به چند مربع و یا بر حسب روش دیرینه و با ورداشت های ذهنی هر هنرمند مركب از ردیف های بوته جقه باشد و هر چند نگفته پیداست كه هر یك از نقوش رایج در گبه بافی قرن هاست به ایل یا منطقه یی خاص نسوب است، ولی از ذكر این نكته نیز نباید گذشت كه : هم عشایر و هم روستانشینان از گروههای همسایه ی خود و نیز گروه هایی كه به هر مناسبت خود و نیز گروههایی كه به هر مناسبت به ایل یا روستای آنها منضم شده تاثیر گرفته اند و به همان نسبت نیز برآنان تاثیر گذاشته اند و این تبادل و تحول قرن هاست دوام داشته و در نهایت نیز منجر به پیدایش نقوش دورگه ی بسیار زیادی شده كه در حد خود پذیرفتنی و برخوردار از نوعی ارزش هنری ویژه است.
گبه در اندازه های مختلف بافته میشود و برای بافت هر تخته ی ۱۰۰*۲۰۰ سانتی متری آن همكاری یك ماهه ی دوبافنده با روزی شش ساعت كار الزامی است.
بافت گبه، همان گونه كه گفته شد با بهره گیری از پشم های خود رنگ انجام میشود ولی گاهی بافندگان برای شفافیت بخشیدن به مواد اولیه مصرفی شان بر روی پشم های سفید، شكری و كرم عملیات سفیدگری و بر روی پشم های قهوه یی و مشكی نیز عملیات رنگرزی انجام می دهند و به وسیله ی پوست میوه ی بلوط كه در اصطلاح محلی ؛ جفت ؛ نامیده میشود، نوعی رنگ قهوه یی متمایل به حنایی و با كمك پوست انار، زاج و رنگ آهن رنگ مشكی شفافی به وجود می آورند.

منبع : خانه اقوام ایرانی