سالک

● سالك چیست؟
سالك یك بیماری عفونی است كه به‌وسیله گروهی از انگل‌های تاژكدار به‌نام «لشمانیا» ایجاد می‌شود. این بیماری علائم گوناگونی دارد و تظاهرات بالینی و عواقب بهداشتی مختلفی ایجاد می‌كند. سه نوع یا فرم بالینی از این بیماری وجود دارد كه در ایران دو فرم آن به نام‌های جلدی (یا پوستی) و احشایی (كه نام دیگرش «كالاآزار» است) گزارش شده‌اند و فرم سوم كه شكل جلدی ـ مخاطی بیماری است، گزارش نشده است.
ممكن است كمی در مورد بیماری‌هایی كه نام بردید، توضیح بدهید؟
شكل جلدی یا پوستی بیماری از یك زخم یا برجستگی قرمزرنگ در محل گزش پشه خاكی شروع می‌شود كه معمولا بدون درد است و خارش مختصری دارد. بعد از چند هفته ضایعه بزرگ‌تر و هاله قرمز دور آن بیشتر و سفت می‌شود. سپس این ضایعات به‌صورت زخمی باز درمی‌آید كه حدود مشخص و حاشیه‌ای نامنظم و برجسته دارد و روی آن را دلمه‌ای كثیف و قهوه‌ای رنگ می‌پوشاند. اگر این دلمه كنده شود، كف زخم كه فرو رفته است، نمایان می‌شود. ضایعه در این مرحله بی‌درد و گاهی دارای خارش خفیف است. بهبودی ضایعه از مركز آن اتفاق می‌افتد. بهبودی كامل معمولا بیش از ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌كشد و پس از این مدت اثر ضایعه به‌صورت فرورفتگی با حدود مشخص و غیرمنظم برجا می‌ماند.
اما تظاهرات سالك احشایی به شكل تب نامنظم و مواج تا ۴۰ درجه همراه با بیقراری، درد ناحیه طحال (در سمت چپ و بالای شكم)، سرفه و كاهش وزن است. به‌علاوه بزرگی كبد و طحال، كم‌خونی و ورم دست و پاها نیز ایجاد می‌شود.
ـ سالك چطور منتقل می‌شود؟
همانطور كه پیش‌تر ذكر شد این بیماری به‌وسیله گزش پشه خاكی از فرد یا حیوان مبتلا به فرد سالم منتقل و باعث ابتلای وی می‌شود. سالك از فرد به فرد منتقل نمی‌شود ولی در تمام مدتی كه انگل در زخم فرد مبتلا وجود دارد، به پشه خاكی منتقل می‌شود.
ـ این بیماری در كدام مناطق كشورمان بیشتر وجود دارد؟
بیماری سالك در بسیاری از مناطق جهان وجود دارد. در آفریقا، آمریكای لاتین، آسیای مركزی و جنوبی، خاورمیانه و نیز مدیترانه شرقی. این بیماری جزو بیماری‌های شایع است. اتفاقا كشور ما ایران جزو مناطق شایع برای عفونت سالك است. براساس آمارهای كشوری، در ایران استان‌های سمنان و یزد جزو استان‌های با آلودگی خیلی شدید و استان‌های خراسان، شیراز و اصفهان جزو استان‌های با آلودگی شدید به حساب می‌آیند. پس همان‌طور كه مشخص است این بیماری در مناطق كویری و خشك ایران بیشتر دیده می‌شود.
ـ پس اگر كسی به‌دنبال گزش پشه زخمی پیدا كند كه بهبود آن طول بكشد یعنی حتما مبتلا به سالك است؟
این جمله كاملا قطعیت ندارد، بلكه می‌توان اینطور گفت كه اگر كسی در یك منطقه یا محل شایع برای یك بیماری، دچار زخم پوستی در نقاط باز بدنش شود كه بیش از ۱۰ روز طول بكشد، مشكوك به ابتلا به سالك است و همكاران ما در بیمارستان‌ها یا مراكز بهداشتی ـ درمانی، تشخیص سالك را با توجه به نتایج آزمایش‌ فرد، رد یا تایید می‌كنند.
ـ آیا سالك درمان هم دارد؟
بله، در بسیاری از موارد سالك خودبه‌خود خوب و محدود می‌شود. به‌علاوه موارد شدید آن نیز با تجویز دارو قابل درمان است.
ـ راه‌های جلوگیری از ابتلا به سالك چیست؟
▪ به‌طور كلی می‌توان اقداماتی را به‌شرح زیر ذكر كرد:
ـ سم‌پاشی برای از بین بردن پشه خاكی
ـ نصب توری، دفع صحیح زباله و كود حیوانی (كه محل تكثیر پشه است)
ـ نوسازی اماكن مسكونی و تخریب اماكن متروكه
ـ آموزش جامعه برای رعایت اصول بهداشتی و بیماریابی و درمان صحیح بیماران مبتلا.
ـ البته در حال حاضر امید این وجود دارد كه با تولید واكسن این بیماری راه پیشگیری بسیار ساده و موثرتر شود.

منبع : روزنامه تهران امروز