چهارشنبه, ۹ خرداد, ۱۴۰۳ / 29 May, 2024
مجله ویستا


زایش‌هایی‌ که‌ به‌ نابودی‌ می‌انجامد


زایش‌هایی‌ که‌ به‌ نابودی‌ می‌انجامد
هزاره‌ سوم‌ را باید انفجار زمین‌ از كثرت‌ جمعیت‌ عنوان‌ كرد. گرچه‌ كشورهای‌ دنیا سالهای‌ متمادی‌ است‌ كه‌ اقدام‌ به‌ تنظیم‌ جمعیت‌ در كشورهای‌ خود كرده‌اند، اما باید اذعان‌ كرد كه‌ با تمامی‌ تمهیدات‌ صورت‌ گرفته‌، هر روز بر جمعیت‌ جهان‌ افزوده‌ می‌شود. این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ منابع‌ طبیعی‌ موجود در كره‌ خاكی‌ محدود و تمام‌شدنی‌ است‌. جمعیت‌ فعلی‌ جهان‌ بالغ‌ بر ۶ میلیارد نفر برآورد شده‌ است‌. هر ساله‌ حدود ۹۰ میلیون‌ نفر به‌ این‌ جمعیت‌ اضافه‌ می‌شود. در همه‌ كشورهای‌ جهان‌ جمعیت‌ شهری‌ رو به‌ فزونی‌ است‌.
با گسترش‌ و ازدیاد جمعیت‌ شهری‌، مصرف‌گرایی‌ نیز افزایش‌ می‌یابد. غذا، آب‌، آموزش‌، مسكن‌ و خدمات‌ پزشكی‌ از جمله‌ نیازهای‌ اولیه‌یی‌ است‌ كه‌ با ازدیاد جمعیت‌ باید افزون‌ شوند. رشد جمعیت‌، جهان‌ كنونی‌ را با دو معضل‌ بزرگ‌ مواجه‌ كرده‌ است‌. این‌ دو معضل‌ یكی‌ خاص‌ كشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ است‌ و دیگری‌ در كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ نمایان‌ است‌.در كشورهای‌ توسعه‌ یافته‌، پیشرفتهای‌ صنعتی‌ و ثروتمند بودن‌ آنان‌ مانع‌ از بروز فقر و عوامل‌ ناشی‌ از آن‌ می‌شود. در حقیقت‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ كشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ با بحران‌های‌ اقتصادی‌ ناشی‌ از رشد جمعیت‌ روبرو نمی‌شوند. اما آنان‌ با نوآسیب‌های‌ اجتماعی‌ و شكاف‌ در میان‌ خانواده‌ به‌ عنوان‌ مهترین‌ ركن‌ هر جامعه‌ روبرو هستند. در واقع‌ مهمترین‌ اثر مخرب‌ افزایش‌ جمعیت‌ در این‌ كشورها كوچك‌ شدن‌ خانواده‌ و در بعضی‌ مواقع‌ حتی‌ از هم‌ پاشیدن‌ خانواده‌ است‌.
كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ نیز حكایت‌ همیشگی‌ خود را دارد. آنان‌ همواره‌ با بحران‌ كمبود غذا، آموزش‌، خدمات‌ بهداشتی‌ و درمانی‌ و دهها معضل‌ اقتصادی‌ دست‌ و پنجه‌ نرم‌ می‌كنند. رشد جمعیت‌ و فزونی‌ كنونی‌ آن‌ در این‌ كشورها نمایان‌تر است‌. در حقیقت‌ رشد جمعیت‌ اقتصاد فلج‌ این‌ كشورها را تشدید می‌كند.
رابطه‌ فقر با رشد روزافزون‌ جمعیت‌
جدیدترین‌ گزارش‌ توسعه‌ انسانی‌ سازمان‌ ملل‌ حاكی‌ است‌ درآمد ۲۵ میلیون‌ نفر ثروتمند در امریكا برابر با ۲ میلیارد نفر فقیر در جهان‌ است‌. اكنون‌ كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ نیز پذیرفته‌اند كه‌ بیشترین‌ اثر مخرب‌ رشد جمعیت‌ را آنان‌ لمس‌ خواهند كرد. در واقع‌ فزونی‌ جمعیت‌ برای‌ كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ به‌ معنی‌ ضربه‌یی‌ مهلك‌ بر پیكره‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ آن‌ كشورهاست‌. در سال‌ ۱۸۲۰ درآمد سرانه‌ در اروپای‌ غربی‌، سه‌ برابر درآمد سرانه‌ در آفریقا بوده‌ است‌. در دهه‌ ۱۹۹۰، این‌ میزان‌ به‌ ۱۳ برابر رسید. گزارش‌ توسعه‌ انسانی‌ سازمان‌ ملل‌ می‌گوید امروزه‌ آمارها شرم‌آورندأ بیش‌ از ۱۳ میلیون‌ كودك‌ در دهه‌ گذشته‌ بر اؤر اسهال‌ درگذشته‌اند. هر سال‌ بیش‌ از نیم‌ میلیون‌ زن‌ هنگام‌ حاملگی‌ یا زایمان‌ جان‌ سپرده‌اند و بیش‌ از ۸۰۰ میلیون‌ نفر دچار سوءتغذیه‌ بوده‌اند. به‌ اضافه‌ دهه‌ ۱۹۹۰ برای‌ بیشتر كشورها دهه‌ یاس‌ و ناامیدی‌ بود. حدود ۵۴ كشور، هم‌اكنون‌ فقیرتر از ۱۹۹۰ هستند. در ۲۱ كشور، قسمت‌ عمده‌یی‌ از جمعیت‌ گرسنه‌ تر شده‌اند. در ۱۴ كشور، بیشتر كودكان‌ قبل‌ از رسیدن‌ به‌ پنج‌ سالگی‌ می‌میرند و در ۳۴ كشور امید زندگی‌ پایین‌ آمده‌ است‌. چنین‌ وقایعی‌ قبلا نادر بود.
از گزارش‌ سازمان‌ ملل‌ نابرابری‌ اقتصادی‌ بین‌ كشورهای‌ ثروتمند و فقیر كاملا مشهود است‌. كاهش‌ قابل‌ توجه‌ رشد جمعیت‌ در این‌ كشورها (در حال‌ توسعه‌ )بسیار حایز اهمیت‌ است‌. آنان‌ هر روز ضعیف‌تر می‌شوند. در آسیا، آفریقا و امریكای‌ لاتین‌ هر روز شاهد فقیرتر شدن‌ كشورها هستیم‌. با نگاهی‌ به‌ میزان‌ سرانه‌ تولید ناخالا داخلی‌ كشورهای‌ مختلف‌ می‌توان‌ عمق‌ شكاف‌ بین‌ كشورهای‌ ثروتمند و فقیر را دریافت‌. سرانه‌ ناخالا داخلی‌ در كشورهایی‌ مانند امریكا، نروژ، ژاپن‌، آلمان‌ و فرانسه‌ بیش‌ از ۱۰۰ برابر بیشتر از كشورهایی‌ مانند اتیوپی‌، مالاوی‌، افغانستان‌ و بولیوی‌ است‌. در رتبه‌بندی‌ میزان‌ سرانه‌ ناخالا داخلی‌ هیچ‌ كدام‌ از كشورهای‌ امریكای‌ لاتین‌ در ۳۵ رتبه‌ اول‌ و هیچ‌كدام‌ از كشورهای‌ آفریقایی‌ در ۵۵ رتبه‌ اول‌ قرارنمی‌گیرند. بیش‌ از نیمی‌ از فقیرترین‌ ۵۰ كشور جهان‌، در آفریقا قراردارند و ۶۰ درصد از ثروتمندترین‌ ۵۰ كشور، در اروپا و امریكای‌ شمالی‌ واقع‌اند.با توجه‌ به‌ این‌ اختلافات‌ فاحش‌ می‌توان‌ به‌ مهلك‌ بودن‌ رشد جمعیت‌ برای‌ كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ پی‌برد.
افزایش‌ جمعیت‌ و كوچك‌ترشدن‌ خانواده‌ها
بسیاری‌ از بررسی‌ها در چند ساله‌ اخیر حاكی‌ از آن‌ است‌ كه‌ افزایش‌ جمعیت‌ جهانی‌ انسان‌ اثری‌ منفی‌ روی‌ تنوع‌ زیستی‌ داشته‌ است‌.از سوی‌ دیگر در بررسی‌هایی‌ كه‌ اخیرا انجام‌ گرفته‌ مشخا شده‌ كه‌ تهدیدی‌ دیگر نیز درپیش‌رو است‌ تهدید ناشی‌ از خانواده‌های‌ كوچك‌. در بسیاری‌ از كشورها در دهه‌های‌ اخیر خانواده‌ها كوچك‌تر شده‌اند.یعنی‌ سال‌های‌ ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰ میلادی‌ تعداد متوسط‌ ساكنین‌ در خانوارها در كشورهای‌ كمتر توسعه‌ یافته‌ از ۱۵ به‌ ۴۴ و در كشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ از ۲۳ به‌ ۵۲ در هر خانه‌ كاهش‌ یافته‌ است‌. دانشمندی‌ به‌ نام‌ لیو (Liu)‌ به‌ كمك‌ همكارانش‌ در دانشگاه‌ با بررسی‌هایی‌ كه‌ روی‌ پویایی‌ خانواده‌ در نواحی‌ با نقاط‌ داغ‌ تنوع‌ زیستی‌ انجام‌ دادند، نتیجه‌ گرفتند كه‌ كاهش‌ در اندازه‌ خانواده‌ منجر به‌ اثرات‌ منفی‌ ناخواسته‌ شده‌ است‌.جمعیت‌ جهانی‌ انسان‌ افزایش‌ یافته‌ و بنابراین‌ خانواده‌های‌ كوچك‌تر در این‌ شرایط‌ به‌ معنای‌ افزایش‌ یافتن‌ تعداد خانواده‌ها است‌ و تعداد خانواده‌های‌ بیشتر خواهان‌ منابع‌ طبیعی‌ بیشتر هستند.از طرفی‌ این‌ تقاضای‌ بیشتر به‌ تقاضاهای‌ افزایش‌ یافته‌ ناشی‌ از افزایش‌ جمعیت‌ اضافه‌ شده‌ است‌.
توانمندسازی‌ زنان‌ به‌ منظور غلبه‌ بر فقر
در ۱۱ ژوییه‌، مصادف‌ با ۲۰ تیرماه‌، دبیركل‌ سازمان‌ ملل‌ به‌ مناسبت‌ روز جهانی‌ جمعیت‌ در پیامی‌ خواستار توانمندسازی‌ زنان‌ و دختران‌ به‌ منظور غلبه‌ بر فقر شد.او با تاكید بر اهداف‌ توسعه‌ هزاره‌ مبنی‌ بر ریشه‌كنی‌ فقر در سطح‌ جهانی‌ افزوده‌ است‌: برابری‌ بین‌ زنان‌ و مردان‌ از اصول‌ راهبردی‌ سازمان‌ ملل‌ است‌ كه‌ در منشور ملل‌ متحد آورده‌ شده‌ است‌.این‌ نكته‌ نیز همچنین‌ به‌ عنوان‌ محور در تلاش‌های‌ جهانی‌ قراردارد كه‌ بتوانیم‌ مردم‌ را از ترس‌ و نیاز رها سازیم‌، موضوعی‌ كه‌ ملت‌ها در اعلامیه‌ هزاره‌ و اهداف‌ توسعه‌ هزاره‌ درباره‌ آن‌ به‌ توافق‌ رسیدند.
كوفی‌ عنان‌ در بخش‌ دیگری‌ از پیام‌ خود تصریح‌ كرده‌است‌: در روز جهانی‌ جمعیت‌، اجازه‌ دهید عزم‌ خود را در توانمندی‌ زنان‌ و دختران‌ با تعهدمان‌ بهبرابری‌ جنسیتی‌ جزم‌ كنیم‌ و اجازه‌ دهید كه‌ به‌ یاد داشته‌ باشیم‌ هر جامعه‌ كه‌ آرزومند چیره‌ شدن‌ بر فقر، گرسنگی‌، مخاصمات‌ مسلحانه‌ و بیماری‌ است‌ باید به‌ گونه‌یی‌ كامل‌ براستعدادها و تشریك‌ مساعی‌ تمامی‌ اعضای‌ خود متكی‌ باشد.تقریبا رشد فزاینده‌ جمعیت‌ در تمامی‌ كشورها بخصوص‌ كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ در عرصه‌های‌ گوناگون‌ اقتصادی‌، اجتماعی‌ و حتی‌ سیاسی‌ تاثیرگذاشته‌ است‌.فقر در معلول‌ اقتصاد ناپایدار و ضعیف‌ است‌.ازدیاد جمعیت‌ در كشورهای‌ فقیر این‌ معضل‌ جهانی‌ را تشدید می‌كند. از این‌ رو آسیب‌پذیری‌ زنان‌ و دختران‌ در این‌ كشورها بسیار زیاد است‌.عنان‌ و سازمان‌ ملل‌ بخوبی‌ از این‌ امر واقفند.در حقیقیت‌ بخشی‌ از برنامه‌ كشورها در ریشه‌ كنی‌ فقر جلوگیری‌ از رشد جمعیت‌ در كشورها است‌.با جلوگیری‌ از رشد فزاینده‌ جمعیت‌ در دنیا می‌توان‌ امیدوار بود كه‌ برنامه‌های‌ سازمان‌ ملل‌ متحد مبنی‌ بر ریشه‌ كنی‌ فقر با همكاری‌ تمامی‌ كشورهای‌ دنیا تا چند سال‌ آینده‌ نتیجه‌ دهد.

وحید شریفی‌
منبع : روزنامه اعتماد