مرجعیت محقق خوانساری

● ظهــور منجـی مرجعیت محقق خوانساری (متوفی ۱۰۹۹ه ق)
آقا سیدحسین خوانساری معروف به محقق خوانساری از شاگردان ممتاز محقق سبزواری صاحب كفایه است كه در مكتب فقهی اصفهان پرورش یافت . او با خواهر استاد خود محمدباقر سبزواری ازدواج كرد. وی جامع علوم عقلی و نقلی بود. دقت‌ها و تحقیق‌های فراوانی در فلسفه و فقه از او به جای مانده است. او بعد از ملامحمدباقر سبزواری مرجع شیعیان جهان در عصر صفویه در شهر اصفهان بود و از معدود مراجع تا عصر خودش بود كه علاوه بر جامعیت فقهی و اصولی در فلسفه صاحب‌نظر بود و به خوبی با مكاتب فلسفی اشراق و مشاء آشنا بود و هرگز گرفتار توطئه دولت صفوی در اختلاف بین فلاسفه و فقها نشد و با متانت و درایت جمع بین علوم معقول و منقول در عصر غیبت كرد هرگز به حكیم بودن فلسفی تفاخر نكرد و از سوی دیگر هرگز به فقیه بودن، ابزارسازی دینی نكرد .او طریق راه صواب را پیمود و در هر دو رشته تحقیقات و تالیفات بسیار ارزشمندی دارد.
● دولت صفوی و اختلاف بین فقه و فلسفه
استعمار رومیان بعد از اضمحلال ایران بزرگ و ظهور اسلام در خاورمیانه همواره درصدد نابودی دین اسلام و مسلمانان بوده و هست و از دو تفكر كلان برای نابودی اسلام بهره برده است اول تفكر مكارانه؛ حمله مستقیم به كشور بزرگ اسلام شامل اقوام عرب، فارس، ترك و... بوده است كه در هزاره اول بعد از اسلام با توطئه‌چینی و راه اندازی جنگهای صلیبی وسپس حمله مغولان و نژاد زرد جامه عمل پوشید و دوم؛ تفكر توطئه‌آمیز، ایجاد تفرقه بین اقوام مسلمانان و ایجاد فرقه‌های جدید فكری در دین اسلام بوده است كه در آن شعار معروف «تفرقه‌انداز و حكومت كن»را برای اقتدار رومیان علیه مسلمانان به كارگرفت. این تفكر شیطانی در هزاره دوم اسلام بیشتر جای خودش را باز كرد و حمله همه جانبه علیه مسلمانان به حاشیه رفت براساس همین تفكر شیطانی دولت صفوی عمل می‌كند و نزاع شیعه و سنی را در درگیری نظامی با تركان عثمانی به بالاترین جنگ‌های خونین می‌رساند صفویه كه قوام حكومت سلطنتی خود را در همین درگیری‌های شیعه وسنی می‌بیند پا را فراتر می‌گذارد و در قلمروی خود برای حفظ اقتدار بیشتر، توطئه اختلاف بین فقیه و فیلسوف را شعله‌ور می‌سازد این اختلاف را به حدی بالا می‌برد كه حكیم و فیلسوف، صدرالدین شیرازی را از مركز علم اصفهان به ده كهك قم تبعید می‌كند سلطنت پادشاهی صفویه به مدت دویست و سی و پنج سال از پادشاهی اسماعیل اول تا پایان سلطنت حسین صفوی (۱۱۳۵-۹۰۰) طول كشید و پادشاهان فاسد صفوی كه حسب مستندات تاریخی شرب خمر می‌كردند و ظلم‌های فراوانی علیه رعیت مرتكب می‌شدند یك باره آنچنان مذهبی و شریعتی ‌شدند كه تحمل شنیدن حكمت نظری صدرالدین شیرازی را نداشتند و آنچنان بین فقیه و فیلسوف اختلاف ‌انداختند كه انگار تحمل دو رشته حكمت نظری علوم عقلی و حكمت عملی علوم نقلی در شهر اصفهان ممكن نبود.
البته فساد توطئه‌آمیز صفویان تا همین اندازه نیست بلكه آنها با اختلاف بین فقیهان اصولی و اخباری داستان دیگری را برای تحكیم حكومت فاسد خود سازكردند به گونه‌ای فتوی نجاست كتاب‌های اصولی را از فقیهان اخباری می‌گرفتند و بازار اختلاف فقیه اصولی و اخباری را برای تاختن و تثبیت حكومت، همواره داغ نگه می‌داشتند كه در بحث‌های بعدی بدان خواهیم پرداخت مهم این بود كه شاه صفوی با آن ظاهر غیرشرعی و شراب‌خواری وزن بارگی بر حكومت شیعه مستولی باشد حال ابزار این بقا بر حكومت چه بوده است اصلا مهم نبوده است. به هر شكل اختلاف فقیه و فیلسوف در عصر صفوی و به توطئه آنان در راستای توطئه تفرقه‌انگیز رومیان به قدری بالا گرفت كه فلاسفه مطعون، ملعون و مكفر بودند ولی فقیهان محبوب، ممدوح و مقدس بودند این اختلاف نه به جهت قبح فلسفه و حسن فقه رواج یافت بلكه عمدتا به خاطر بهره‌جویی سیاسی حاكمان صفوی از اختلاف بین صاحبان حكمت نظری و عملی جهت تقویت حاكمیت فاسد صفوی بود در این بین محقق بزرگ آقا سیدحسین خوانساری با جمع عالمانه بین حكمت نظری و عملی، فیلسوفی عالی مقام و فقیهی عالیقدر شد در عین این‌كه معقول را از حكیم وارسته میرفندرسكی آموخت، علم منقول را نیز از ملامحمد تقی مجلسی اول و محقق سبزواری آموخت و به مقام فیلسوفی و فقاهت رسید.
● خدمات علمی و ارتحال سیدحسین خوانساری
او شاگردان بزرگی چون سیدنعمت‌ا... جزایری و آقا جمال خوانساری فرزند برومندش را تربیت كرد و در فلسفه، حاشیه بر شرح اشارات خواجه نصیرالدین و شرح تجرید قوشجی و حاشیه الهیات شفا را نوشت. وی در فقه، كتاب معروف مشارق‌الشموس را در شرح دروس شهید اول به رشته تحریر درآورد. او شرحی بر لمعه و كتابی به نام معالم الاصول دارد. آقاسیدحسین خوانساری به سال ۱۰۹۸ یا ۱۰۹۹ در هشتاد و دو سالگی در اصفهان چشم از جهان فرو بست و در قبرستان تخت فولاد نزدیك قبر بابا ركن‌الدین به خاك سپرده شد.

منبع : خانواده سبز