آیا روزی بین المللی خواهیم شد؟

جشنواره فیلم فجر در بیست و پنج دوره گذشته عنوان بین المللی را در ظاهر حفظ کرده و کمتر نشان از حضور معیارهای یک جشنواره بین المللی واقعی در آن وجود دارد. شاید لازم باشد عنوان بین المللی را بار دیگر معنا کنیم.
هیات انتخاب بخش سینمای جهان بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر در حالی دیروز معرفی شد که این هیات از اول آذرماه کار بازبینی را آغاز کرده و همچنان ادامه می دهد.
امیر اسفندیاری، جمال امید، سیاوش صلواتیان، محمدسعید قائنی نجفی و محمدرضا مختاری اعضای این هیات هستند که از سوی دبیر جشنواره انتخاب شده اند. این هیات فیلم های بلند و کوتاه بخش های رقابتی جام جهان نما: مسابقه سینمای جهان، در جستجوی حقیقت: مسابقه سینمای معناگرا، جلوه گاه شرق: مسابقه سینمای آسیا و بخش های غیررقابتی جشنواره را از میان هزار و ۷۷ عنوان فیلم بلند، ۳۶۳ فیلم کوتاه داستانی، ۱۷۱ مستند بلند و ۲۴ مستند کوتاه انتخاب می کنند.
در ادامه خبر به این نکته اشاره شده که فعالیت های مربوط به شناسایی فیلم های مناسب جشنواره فیلم فجر از پایان جشنواره بیست و پنجم آغاز شده و هم اکنون هیات انتخاب مشغول بررسی فیلم های شناسایی شده هستند. از اول آذرماه هم مرحله نهایی گزینش آثار آغاز شده است.
توضیحات ارایه شده یکبار دیگر هسته اصلی و سوال برانگیز معتبرترین جشنواره سینمایی کشور را برجسته می کند. اینکه تا چه حد جشنواره فیلم فجر توانسته عنوان بین المللی را وارد بطن ساختار بیست و شش ساله خود کند و اصلا توانسته از این عنوان ورای یک اعتبار ظاهری و سطحی، بهره ای ببرد و به مفهوم واقعی کلمه بین المللی نزدیک شود واقعیت این است که عنوان بین المللی در صورتی می تواند به یک جشنواره (در اینجا جشنواره فیلم) اتلاق شود که آثار خارجی با یکدیگر رقابت داشته باشند.
به گفته دیگر جشنواره فیلمی می تواند بین المللی شود که بخش مسابقه آثار دیگر کشورها را شامل شود و به صرف حضور بخش هایی چون مرور آثار، جشنواره جشنواره ها و. . . نمی توان یک جشنواره سینمایی را بین المللی دانست.
وقتی این توضیحات را به عنوان کلید از پیش تعیین شده برای بین المللی شدن یک جشنواره با جشنواره فیلم فجر تطبیق می دهیم، این وجه بیش از پیش خودنمایی می کند که مسوولان و برگزارکنندگان فجر تنها به رویه این اصل قناعت کرده و به بخش رقابتی تنها به عنوان کلیدی برای حذف نشدن وجه بین المللی جشنواره فجر نظر دارند.
این تعبیر از کجا می آید؟ مروری بر فیلم های خارجی شرکت کننده در ۲۵ دوره قبلی جشنواره یک نکته مهم و مشترک را آشکار می کند و آن اینکه هیچ فیلم خارجی برای اولین بار در دنیا یا منطقه در این جشنواره اکران نمی شود.
نگاهی به دیگر جشنواره های جهانی با عنوان بین المللی نشان می دهد که قبل از برگزاری همواره فهرستی از فیلم هایی که اولین نمایش خود را در آن جشنواره از سر می گذارنند، ارایه می شود. در واقع اعتبار اصلی جشنواره از این نکته می آید که چند فیلمساز اکران اول فیلمشان را برای چنین جشنواره ای در نظر گرفته اند جشنواره فیلم فجر کلا از این وجه صرف نظر کرده یا در واقع آن را نادیده می گیرد، چرا که تا به حال چنین اتفاقی نیفتاده که فیلمساز خارجی اولین نمایش اثر خود را به جشنواره فجر بدهد.
این رویکرد از کجا می آید ؟به بی مهری خارجی ها نسبت به ما و سینمایمان یا بی توجهی ما به سینما، جشنواره و خودمان چه اعتباری برای جشنواره فیلم فجر کسب کرده ایم که انتظار داشته باشیم ما را جدی بگیرند جشنواره فیلم فجر در بخش بین المللی بدل شده به مکانی برای دیدن فیلم های تکراری که چند حضور جشنواره ای یا حتی اکران در دیگر کشورها را پشت سر گذاشته و تازه برای مخاطب وطنی با بازبینی، سانسور، زیرنویس بی کیفیت و. . . پخش می شوند.
این رویکرد امتیازی به جشنواره فجر می بخشد که ما از آن بی خبریم معمولا دغدغه اصلی هیات انتخاب قبل از توجه به نو بودن، کیفیت و کمیت فیلم، قابل پخش بودن آن در ایران با کمترین میزان سانسور است و نه البته بدون سانسور! این وجه به قدری ذهنیت هیات انتخاب را به خود مشغول می کند که گاهی به اولین و آخرین پیش شرط برای حضور فیلم های خارجی در جشنواره بدل می شود و نتیجه هم فیلم هایی است که اگر هم مورد توجه بوده اند، ما زمانی سراغشان رفته ایم که دور موفقیت هایشان سپری شده و حتی خود را ملزم به حضور در این جشنواره ندانسته اند. باز هم مروری بر ۲۵ دوره قبلی جشنواره فجر در بخش بین الملل یادآور می شود که کمتر پیش آمده فیلمساز، تهیه کننده، بازیگر و بقیه عوامل یک فیلم خارجی همزمان با نمایش در جشنواره فجر حضور پیدا کنند یا حداقل در اختتامیه برای گرفتن جوایز حضور داشته باشند. این رویکرد دو دلیل مهم دارد که یکی همان کم بودن اهمیت و اعتبار جشنواره فیلم فجر به عنوان یک جشنواره بین المللی است. اما دلیل دوم و ناخوشایندتر اینکه بسیاری از فیلم های خارجی از مجرایی غیر از کانال های رسمی به جشنواره فجر راه پیدا می کنند. وقتی به سایت معتبر IMDB مراجعه کنید و بخواهید اطلاعات یکی از فیلم های شرکت کننده و جایزه گرفته در جشنواره فجر را پیدا کنید، در بیشتر موارد از این حضور و جوایز خبری درج نشده ! و در واقع در کارنامه فیلم جایی ندارد! مطمئنا کسی این وجه را به عداوت خارجیان با ایران و سینمای ایران نسبت نمی دهد در آشفته بازاری که برای بین المللی کردن جشنواره فیلم فجر به راه می افتد، طرح چند پرسش درباره چگونگی شیوه انتخاب آثار از سوی هیات انتخاب لازم به نظر می رسد. درباره جشنواره امسال که عنوان شده هیات انتخاب فعالیت های مربوط به شناسایی فیلم های مناسب جشنواره را از پایان جشنواره بیست و پنجم آغاز کرده و هیات انتخاب مشغول بررسی فیلم های شناسایی شده هستند. از اول آذرماه هم مرحله نهایی گزینش آثار آغاز شده است. این گزینش یکساله چه روندی دارد و هیات انتخاب جز معیار مورد نداشتن آثار برای نمایش داخلی چه مورد خاصی را در نظر می گیرند و چگونه به فهرست نهایی خود می رسند فیلم دیدن در طول سال با حضور در کشورها و جشنواره های دیگر یا اینکه نسخه ای از همه فیلم های خارجی در اختیارشان قرار می گیرد و آنها انتخاب می کنند توصیه های کسانی که فیلمی را دیده یا درباره آن شنیده اند یا موفقیت یک فیلم در جشنواره ها و اکران های خارجی در این انتخاب ها تاثیر دارد یا اینکه مراجعه به کاتالوگ جشنواره های معتبر جهانی آسان ترین و بهترین راه انتخاب است جالب اینکه در مواردی هم که فیلم های بزرگ پس از طی دور موفقیت برای شرکت در بخش رقابتی جشنواره انتخاب شدند، رویکرد هیات داوران در برخورد با آنها سوال برانگیز بوده است. مثلا فیلم های ای برادر کجایی برادران کوئن یا مسیر سبز فرانک دارابونت در سال های گذشته به کل نادیده گرفته شدند. ظاهرا این همه اصرار برای حضور فیلم های بزرگ در بخش مسابقه به هر قیمت و این برخورد هنگام داوری، حکایت یک بام و دو هواست. چه می شود اگر مسوولان و برگزارکنندگان جشنواره بیش از حفظ عنوان بین المللی فکری برای قوام بخشیدن به ساختار این رویداد مهم سینمایی کشور کنند که ابهام های پیرامون آن کمتر و به نوعی قانونمند شود مثلا اگر این بخش رقابتی برای حفظ عنوان بین المللی حفظ شود ولی محدود به فیلم های آسیایی بماند، آیا اعتباری که کسب می شود واقعی تر نیست به خصوص که فیلم های کشورهای آسیایی به جهت نزدیک بودن فرهنگ مشکلات مضمونی کمتری برای پخش در داخل ایران دارند. جشنواره بین المللی فیلم فجر امسال بیست و ششمین سالگرد خود را جشن می گیرد و باز همان رسوم معمول در آن اعمال می شود. ولی ای کاش به این جشنواره تنها به عنوان ویترین خوش آب و رنگ ولی تهی از اعتبار نگاه نمی شد. آن وقت شاید یک وقت این اتفاق می افتاد که فیلم ها و فیلمسازان بزرگ حتی اگر نمایش اول فیلمشان را به ما نمی دهند، برای نمایش آن در جشنواره حداقل به ایران بیایند. جشنواره فیلم دبی در چهارمین سال برگزاری اعتباری پیدا کرده که جشنواره ما در ۲۶ سالگی فاقد آن است.

منبع : روزنامه جوان